Пісьмовая спадчына татараў Вялікага Княства Літоўскага і яе гісторыка-культурны кантэкст

Пісьмовая спадчына татараў Вялікага Княства Літоўскага і яе гісторыка-культурны кантэкст

Выдавец: Беларуская навука
Памер: 205с.
Мінск 2024
70.56 МБ
213а (транслітарацыя)
1)	zanki hledzec celaweka zabic wino 2) harelku pic i inniye trunk! pfci perehawor 3) cinic w kosci w karti i w rozniye hri 4) ihrac na rozniye instrument! hrac! 5) tancawaci i dalonemi plaskaci albo na 6) yewsise yesce yesci to haram taho pan-bQg 7) zabaraniw a mekruh ani pan-bug zabaraniw ani pa 8) zwoliw tilko taho prarok ne-ciniw mekruh 9) to yest zitni hlep yesc hmelniy napitak 10) pic konskayo menso yesci to yest mekruh 11) uziwayuci kafirinem ne-budze i muk! zadney 12) ne-mecime ale ad prarockey pricini oddalise
213a (адаптаваны варыянт)
1)	жонак глядзець, чалавека забіць, віно, 2) гарэлку піць і іншыя трункі піць, перагавор 3) чыніць, у косці, у карты і ў розныя ігры 4) іграць, на розных інструментах іграць, 5) танцаваць і далонямі пляскаць альбо на 6) еўшыся, яшчэ есці тое харам, таго Пан Бог 7) забараніў. А макруг ані Пан Бог забараніў, ані да 8) зволіў, толькі таго прарок не чыніў. Макруг 9) тое ёсць: жытні хлеб есці, хмельны напітак 10) піць268, конскае мяса есці тое ёсць макруг. 11) Ужываючы, кафірынам не будзе і мукі аніякай 12) не-меціме, але ад прароцкай прычыны аддаліцца.
263 Памылка: мустаджаб замест mustahabb (4^-^) катэгорыя ўчынкаў, якія не з’яўляюцца абавязковымі, здзяйсненне якіх, аднак, ухваляецца.
264 Нафіле (араб. [пай1а])-дадатковы.
265 Садака (араб. [sadaqa]) міласціна, не прадпісаная мусульманскім законам як абавязковая.
Харам (араб.:	[haram] літаральна: «забароненае») катэгорыя мусульманска-
га права: учынкі, катэгарычна забароненыя ісламам. Іх здзяйсненне караецца, нездзяйсненне ўзнагароджваецца.
267 Макруг (араб.:	[makruh] літаральна: «агіднае, ненавіснае») катэгорыя му-
сульманскага права: учынкі, здзяйсненне якіх не караецца, а нездзяйсненне ўзнагароджваецца. Часам, аднак, харам і макруг разглядаюцца як амаль тоесныя паняцці: харам тое, што забаронена Кур’анам; а макруг тое, што забаронена прарокам Мухамадам.
268 Хмельны напітак піць супярэчанне папярэдняй забароне гарэлкі і віна. Альбо недакладны пераклад, альбо размеркаванне алкагольных напояў у залежнасці ад спосабу іх вытворчасці па розных катэгорыях («забароненае» і «непажаданае»), што таксама мела і мае месца ў мусульманскай традыцыі.
213b (транслітарацыя)
1)	wedey-ze co yest tahret albo gusul albo 2) abdest gusul muscine posle gunubu 3) brae farz a beleglowe posle gunubu posle 4) hayzu i posle malzenskego ucinku gusul 5) brae farz hayz co mesec u beleglowi 6) biwaye tedi yak hayz maye posnikac 7) i namaz pec nehoze giinah dur a z-muzem wolu 8) cinic haram a yesli uwa sne widzis ze maize 9) nskiy ucinek cinis to gusul brae farz 10) a kali widzis cineci a nicoho ne-wiydze to 11) gusul brae mustegab a yezeli i z-beleglowa 12) yu swawolis a w toy cas naturi troha
213b (адаптаваны варыянт)
1)	Ведай жа, што ёсць тагрэт альбо гусуль, альбо 2) абдэст. Гусуль мужчыне пасля джунубу 3) браць фарз, а жанчыне пасля джунубу, пасля 4) хайзу і пасля малжэнскага ўчынку гусуль 5) браць фарз. Хайз штомесяц у жанчыны 6) бывае, тады як хайз мае, поснікаць 7) і намаз пець нягожа giinah dur(^, а з мужам волю 8) чыніць харам. А калі ўва сне відзіш, што малжэ 9) нскі ўчынак чыніш, то гусуль браць фарз. 10) А калі відзіш, чынячы, а нічога не выйдзе, то 11) гусуль браць -мустаджаб. А калі з жанчына 12) ю сваволіш, а ў той час натуры троха
214а (транслітарацыя)
1)	wiydze yak ahca to gusul brae sunnet 2) a yak wiydze na adzezu kropla albo dwe to 3) gusul brae wagib a yezeli wiydze kropli 4) tri albo wencey to gusul brae farz 5) u patnicu u arefe i na bayram gusul brae 6) sunnet a yezeli-bi celawek tak biw pyanT 7) zebi pamec ne-mew to gusul brae wagib 8) wedey posle caho tahret brae to yest 9) posle gunubu posle hayzu posle nifasu 10) i posle welikaho wetru tahret brae farz 11) a kali duh wiydze mocno tahret brae 12) wagib a kali duh wiydze niskom albo moc
214д^ХдаптаваньЕварыянт)
1)	выйдзе як ахча270, то гусуль браць суннетп, 2) а як выйдзе на адзежу кропля альбо дзве, то 3) гусуль браць ваджыб, а калі выйдзе кроплі 4) тры альбо болей, то гусуль браць фарз. 5) У пятніцу, у Арафе271 і на байрам гусуль браць 6) суннет. А калі б чалавек так быў п’яны, 7) каб памяці не меў, то гусуль браць ваджыб. 8) Ведай, пасля таго тагрэт браць тое ёсць 9) пасля джунубу, пасля хайзу, пасля ніфасу 10) і пасля вялікага ветру тагрэт браць фарз. 11) А калі дух выйдзе моцна, тагрэтп браць 12) ваджыб. А калі дух выйдзе нішком альбо мачу
214b (транслітарацыя)
1)	puscic a nihdze na adzezu am na celo ne-ws 2) kapne to tahret brae mustegab tilko 3) abi na adzezu albo na celo ne-wskapnulo mo 4) eno taho scerazise bo ne-
269 Рэшта асманскага арыгіналу літаральна: «грэх ёсць».
270 Ахча (верагодна, ад тур.: ак?а «белаваты») магчыма, мужчынскае семя.
271 Арафа (араб.:	['arafa]) гара каля Меккі. Гл. заўвагу 246.
tilko abdest 5) ale i gusul zapsuyes tahret cim kolwek 6) haroso do cista podatres to farz 7) a wagib wadoyu sunnet salomayu moham 8) peskom dzerewam farz tilko sto yest 9) bidlu na pozitak tim ne-wciray trawoyu 10) zelonayu senem newciray i pasowsi na wecer 11) do paludne do slonsa da meseca zadem 12) neseday u zbozu u sadze u harodze i na daroze
214b (адаптаваны варыянт)
1)	пусціць, a нідзе на адзежу ані на цела не ўс 2) капне, то тагрэт браць мустаджаб. Толькі 3) абы на адзежу альбо на цела не ўскапнула мо 4) цна, таго сцеражыся, бо не толькі абдэст, 5) але і гусуль запсуеш. Тагрэт чым-небудзь 6) хораша дачыста падатрэш то фарз. 7) А ваджыб вадою; суннет саломаю, мохам, 8) пяском, дрэвам. Фарз толькі, што ёсць 9) быдлу на пажытак, тым не ўцірай, травою 10) зялёнаю, сенам не ўцірай, і пайшоўшы на вецер, 11) да палудня, да сонца, да месяца задам 12) не сядай. У збожжу, у садзе, у гародзе і на дарозе
215а (транслітарацыя)
1)	і na trawe cistay zeloney ne-seday a yezeli 2) ne-mozes tih meyscaw abminuc to 3) yamku prekapay albo nazom wires 4) dzerno a potim wilehciwsise to co winidze 5) s-cebe cternom albo peskom nakriy na toye 6) co winidze i na wstidliwiy slunek ne-hledzi 7) dowho ne-sedzi ne-smeyse ne-pluy i nos nes 8) markay uhoru ne-hledzi nicoho ne-hawari sto 9) yeci moc ne-puskay bo hreh weliki a ka 10) li-b tih recey wizwirazonih ne-wsceraha 11) wse to tehret budze mekruh a yak mekruh ne-scere 12) zisse to namaz ne-budze zupelniy to yest poro
215a (адаптаваны варыянт)
1)	i на траве чыстай, зялёнай не сядай. А калі 2) не можаш тых месцаў абмінуць, то 3) ямку пракапай альбо нажом выраж 4) дзярно, а потым, вылягчыўшыся, тое, што выйдзе 5) з цябе, дзярном альбо пяском накрый на тое, 6) што выйдзе, і на ўстыдлівы шлунак не глядзі. 7) Доўга не сядзі, не смейся, не плюй і нос не с 8) маркай, угору не глядзі, нічога не гавары, сто 9) ячы моч не пускай, бо грэх вялікі, а ка 10) лі б тых рэчаў вывергнутых не ўсцерага 11) ўся, то тагрэт будзе макруг, а як макруг не сцера 12) жэшся, то намаз не будзе зупельны. Тое ёсць пара
215b (транслітарацыя)
1)	ndek obrannu abdesu preto wedey 2) twar mic rukT mic zalokec natri palci 3) cwartu case halawi mic noh! mic 4) na tri palci wisey kostak na ctiri slu 5) nki abdest brae farz do abdesu 6) niyyet cinic wagib u abdesu osim 7) sunnetow yest a'udu bi-llahi pec bismi-llahi 8) pec abdes du alari pec miswakem zubi 9) cerci nos kalupac usi mic na siyu 10) brae na kazdi slunek po tri razi uzliwa 11) c u ab­desu pac mustegabow porondne 12) abdest od prawih slunkaw pocinac
215b (адаптаваны варыянт)
1)	дак абранню абдэсу. Таму ведай: 2) твар мыць, рукі мыць за локцем на тры пальцы, 3) чацвёртую частку галавы мыць, ногі мыць. 4) На тры
пальцы вышэй костак на чатыры шлу 5) нкі абдэс браць фарз. Да абдэсу 6) нійет чыніць272 ваджыб. У абдэсу восем 7) суннетаў ёсць: ‘A udu bi-llahi’113 пець; ‘Bisim-Uahi'2™ 8) пець; абдэс дуалары233 пець', місвакам зубы 9) церці, нос калупаць, вушы мыць, на шыю 10) браць, на кожны шлунак па тры разы ўзліва 11) ць. У абдэсу пяць мустаджабаў™. Прыстойна 12) абдэст ад правых шлункаў пачынаць,
216а (транслітарацыя)
1)	statacne kozni slunek mic subhanaka 2) pec ucirayucise tri razi inna anzalnahu pec 3) u abdesu osim mekruhaw yest wadoy 4) u twar uderic na cuziye zanki hledzec leway 5) rukoy abdest brae prawey rukoy nos 6) smarkac necistoy wadoy abdest 7) brae ne ostrozne beres a krapla u bar 8) dak upadze sehoswetniye slowa hawaric 9) prawey rukoy nohi mic bols troh 10) raz na kazdi slunek wadi uzliwac po 11) rondek yak mayes gusul brae pre to 12) yak u necistosci stanes nayperwey
216a (адаптаваны варыянт)
1)	спаважна кожны шлунак мыць, ‘Subhanaka’rn 2) пець. Уціраючыся, тры разы Чіппа anzalnahu™ пець. 3) У абдэсу восем макругаў ёсць279: вадой 4) у твар ударыць, на чужых жонак глядзець, левай 5) рукой абдэст браць, правай рукой нос 6) смаркаць, нячыстай вадой абдэст 7) браць, неасцярожна бярэш, а кропля ў бар 8) дяк280 упадзе, сегасветныя словы гаварыць, 9) правай рукой ногі мыць, больш трох 10) разоў на кожны шлунак вады ўзліваць. Па 11) радак, як маеш гусуль браць, бо 12) як у нечыстасці станеш, найпервей
2]6Ь£транслітараііьія)
1)	cistayu wadoyu rukT zmiy tahret azmi 2) potim gargare po tri razi u rot i w nos 3) wipalakac rot i nos miyuci mocno wadu 4) pacehni stob taya wada u horlo zahodzi 5) la ale scerezise stob wada u nutro ne-wwa 6) ysla bo i w nutri necisti budzes potim gargare 7) uzawsi gusul brae na halawu tri razi na 8) prawoyo i na lewoyo pleco i pa wsom cele 9) pawolT paliwayuci stob pirski
272 Да абдэсу нійет чыніць аб’явіць аб намеры здзейсніць звычайнае рытуальнае ўмыванне.
273 Араб.: «Звяртаюся за дапамогай да Аллага».
274 Араб.: «У імя Аллага».
275Абдэс дуалары малітвы пры звычайным рытуальным умыванні.
276 Гэта значыць, рытуал умывання прадугледжвае пяць неабавязковых, але ўхвальных дзеянняў.
277Араб.: «Хвала табе».
278 Араб.: «Мы паслалі яго (Кур’ан)». Пачатак другога аята дванаццатай суры Кур’ана.
279 У абдэсу восем макругаў ёсць гэта значыць пры выкананні рытуала ўмывання ёсць восем непажаданых рэчаў.
280Бардак (тур.: bardak) шклянка.
daleko ne-lece 10) T abliwayuci dualari pey a pistimanem to 11) yest cistim smatom abharnise stob 12) nihdze dzuri ne-bilo to mozno ne-zapawsise