КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
268 У рукапісе sboh. 269 У рукапісе ’usho. 270 Аяты 56:10-12 і пераклад Г. Саблукова: «10. н стояшне на передн (кто онн, стояіцне на передн?) 11. Этл, прнблнженные к Богу. 12. Онн будут в садах сладостн». 271 Выраз сустракаецца ў Каране некалькі разоў. Параўн., напр.: Г. Саблуков 10.63(62): «... не будет нн страха, нн печалн». 272 Назва і першыя словы суры 76. 273 Аяты 76:18, 21 па-арабску і іх пераказ; параўн. пераклад Г. Саблукова: «76:17 Понть нх там будут... 76:18 нз нсточннка, называемого сельсебйль», «76:21 ...н Господь нх будет понть нх чнстым пнтьем». Нумар аята «15» памылкова замест «18»? 274 Араб. [wasija(tun)] «запавет». 275 Назва месца, дзе ў Судны дзень людзі збяруцца на допыт пасля ўваскрашэння. URL: https://islamansiklopedisi.org.tr/arasat (дата звароту: 07.03.2024). 10. Аллага»276. Прарокі і пакутнікі будуць важыць грахі, і гарчычнае зерне nail. кінь277 на шалі! Крыўды нікому не будз[е], а Пан Бог зацвердзіць. Я, Алей Адамо- 12. віч, сын Адамаў і маці Эвы. Я вам усім дарую, жонцы Мар’еме, і сыну Кубу, 13. і Хасану, і дачцы Эве. Гэтым светам і тым светам278.1 вы мне ўсе да- 14. руйце. *** I прасіце прабачэння ў Бога. Няхай нас Пан Бог пахваліць. 15. Вас на гэтым свеце, а мяне на тым свеце. Сынам агарод (двум). Будуйце хаты 16. і жывіце з Бог[ам]. Злых слоў не кранайце шайтан пры злых словах. 17. А маці няхай хату ставіць279 сабе, і сіроты пры маці. А Еве зямля ў Бая- 18. рах, два гектары з чвэрцю. Няхай маці валодае. Я, Аляксандар 19. Адамовіч, [ва] усіх сваіх крэўных прашу прабачэння мне гэтым і тым 20. светам280.1 я вам дарую. Я, імам парафіі Мядзельскай, 21. прашу ўвесь джамаат™, даруйце маё імя імамава2*2. Бо на Суд- 22. ны дзень кожны джамаат будзе ісці са сваім імамам на гару 23. Арасат, даліну, дзе падняты сцяг белы. Мухамад будзе 24. заклікаць пад белую харугву свой уммегп2^. А Рызван 25. райскія брамы будзе адмыкаць. А Пан Бог вырашыць справы 26. і з’явіцца на гары Арафат284, даліне, і ў раі. Прашу 27. ўвесь джамаат успамінаць імама, даць садагі285, хоць паўяблыка. Каран 28. сведкам. Скончылася. Канец™. 276 Цытата з Карана на арабскай мове аят 36:58 і яе пераказ. 277 pazuc «пакінь» замест paziic|on] «пакінуць»? 278 Сэнс выразу «дарую... гэтым светам і тым светам» незразумелы. Чаму і ў якім значэнні ўжыты творны склон? У значэнні месца або часу, гэта значыць «на гэтым свеце і на тым свеце» або «ў часе знаходжання на гэтым свеце і на тым свеце»? (Гл.: Карскяй Е. Ф. Белорусы. Язык белорусского народа. М. : Нзд-во Академнн наук СССР, 1956. Вып. 2-3. С. 416). Параўн.: радкі 19-20. 279 У значэнні «пакіне»? Ужыванне дзеяслова ставіць у значэнні ‘пакідаць’ (оставлять) зафіксавана ў рускіх архангельскіх гаворках (Словарь русскнх народных говоров. СПб.: Наука, 2007. Выпуск сорок первый. С. 22). 280 Гл. папярэднюю заўвагу. 281 Араб. [gama‘a(tun)] «аб’яднанне, грамада, група». 282 «Імя імамава», відаць, абазначае «званне, пасаду імама». А. Адамовіч, верагодна, просіць прабачэння за магчымыя недахопы ў выкананні ім абавязкаў імама. 283 Араб. <-»' [’umma(tun)] «народ, рэлігійная супольнасць». 284 Параўн. радкі 7 і 23, дзе гаворыцца пра гару і даліну Арасат. Відавочна, А. Адамовіч атаясамліваў гэтую назву з назвай гары Арафат і аднайменнай даліны, якія знаходзяцца побач з Меккай. 285 Араб. <5^ [sadaqa(tun)] «міласціна». 286 Арабскія дзеяслоў [tammat] «скончылася» і назоўнік 4^ [tamam] «канец». Традыцыйная формула заканчэння тэксту ва ўсходніх (мусульманскіх) рукапісах. Мова тастамента не пазбаўлена некаторых упрыгожанняў. Тэкст змяшчае рыфмаваны фрагмент: «Хачу прасіць прабачэння. (3) гэтым светам ясным развітацца, на той свет збірацца, суда Божага спадзявацца» (с. 2:5-7). Дзеяслоў dac si^ двойчы ўжыты ў функцыі pluralis majestatis (с. 2:8, 26). У дакуменце адлюстраваны некаторыя рэлігійныя ўяўленні беларускіх татараў канца XIX першай паловы XX ст. У ім, напрыклад, гаворыцца, што Суд Божы адбудзецца на гары і/або ў даліне Арасат (с. 2:7, 23), якую А. Адамовіч, відавочна, атаясамлівае з гарой і аднайменнай далінай Арафат побач з Меккай (с. 2:26). У Судны дзень Прарок Мухамад будзе пад белым сцягам (с. 2:24), кожны джамаат будзе ісці на Суд са сваім імамам (с. 2:22), анёл Рызван адкрые райскія вароты (с. 2:24), а сам Бог зробіцца бачным на гары і ў даліне Арафат і ў раі (с. 2:7-8 і 2:25-26). Грахі будуць узважваць прарокі і пакутнікі, улічваючы пры гэтым нават вагу гарчычнага зерня (с. 2:10)287. Дадатак 2 ФРАГМЕНТЫ РУКАПІСАЎ НЕВЯДОМЫХ КАПІІСТАЎ У дадатку апісваюцца пяць рукапісных дакументаў (чатыры фрагменты хамаілаў і адна выпіска з хамаіла) са збору Якуба Адамовіча, напісаныя, у адрозненне ад рукапісаў І-ХІ, не яго бацькам, Аляксандрам (Алі) Адамовічам, а іншымі, невядомымі нам капіістамі. Можа быць за выключэннем запісаў у рукапісе XII (гл. далей). Рукапіс XII. Фрагмент хамаіла (9 арк.) Час перапіскі: не пазней 1346/1927-1928 гг. (гл. Запісы) Змест: 1а[Малітва-дуа аб заканчэнні чытання Карана (змяшчае назвы сур Карана); пачатак адсутнічае]; першыя словы: (араб.) 2b bab perepewac dla wjencnosci boskej nijjet sadaqu perepewac (цюрк.) 2b bab za muhammada proroka sadaqu perepewac (цюрк.) 3a bab sada[qu] perepewac to nijjet ’йсіпі (цюрк.) 4a bab sadaqu beruci pej (араб.) 4a bab sadaqu dajuci pej (араб.) 4b bab to ’odpowec w mogile pitalnikum (цюрк.) 287 3гадка гарчычнага зерня, вядомага таксама па Евангеллі ад Мацвея (13:31), узята зКарана (21:47, 31:16). 4b bab pred paha[wa]nnem mejjita skora zmijiic... nafile namaz (цюрк.) 5a hagat namaz (цюрк.) [канец адсутнічае] адсутнічае мінімум адзін аркуш 6а [Азан (надаванне імя); пачатак адсутнічае] (цюрк.) 7а bab malim зесеш sunnet dawac (цюрк., араб.) 8а bab to nijjet do ‘asura patrawi (араб.) 8a bab po je3ennu ta du‘a’i pec (араб.) 8b bab pred jesennem pec nalezi (араб.) 8b bab po je3ennu nalezi pec (араб.) 9a bab na pominkah... ’imam neh nijjet ’йсТпі (араб.) Запісы (рукой А. Адамовіча?): 1) алоўкам назвы сямі пеклаў: perse pekla ’іте hawT... «Першага пекла назва Гаві...» (арк. 9а-9Ь); 2) алоўкам дата: po tatarsku ligba tiseca trista sorak sastoj hod ^£1 «па-татарску дата 1346 тысяча трыста сорак шосты год, 1346» (арк. 9Ь); адпавядае 1927-1928 гг.; 3) хімічным алоўкам алюзія на Каран 61:6: suratu-s-saff... 61 гогзеі ’ustaf 6 sostoj ’isus skazal kohda mahomed ’йгозісса ’й skolka let... (араб.) «Сура “acСафф...”, 61 раздзел, устаў 6, шосты Ісус сказаў, калі Магамед народзіцца; у колькі год288... (араб.)» (арк. 9Ь). Афармленне тэксту: пісьмо карычневым чарнілам. Па 13-16 радкоў на старонцы. Кустоды (арк. 3b, 4b, 5b, 7Ь). Папера: 9 арк. памерам 180 х 120 мм; філігрань круглай формы дыяметрам 100 мм (у цэнтры трохкутнік); без вяржэраў і панцюзо; сшыткавая (у лінейку). Краі аркушаў моцна абтрапаны; страчаны фрагменты тэксту. Рукапіс XIII. Фрагмент хамаіла (3 арк.) Час перапіскі: другая палова XIX першая палова XX ст. Змест: 1а [Малітва без пачатку і канца на араб. і цюрк. мовах з перакладам на бел.-пол.]; першыя словы перакладу: boze moj stwaricelu zesli mne rajske pozitki... Афармленне тэксту: пісьмо карычневым чарнілам; па 11-12 радкоў на старонцы. Кустоды фіялетавым чарнілам (слаба бачныя; часткова зрэзаныя). Папера: 3 арк. памерам 180 х Ц0 мм; без вадзяных знакаў; сшыткавая (у лінейку). На арк. 2-3, якія ўтвараюць разварот, сляды сшывання. 288 Верагодна, маецца на ўвазе «ў які год». Рукапіс XIV Фрагмент хамаіла (2 арк.) Час перапіскі: другая палова XIX першая палова XX ст. Змест: la to jest do guslu nijjet (цюрк., араб.) la ’abliwajucise to pec (араб.) 2a twar mijonc pec (араб.) Афармленне тэксту: пісьмо цёмна-карычневым чарнілам; па 11 радкоў на старонцы. Кустоды. На арк. 1b кустода не супадае з першым словам наступнай старонкі. Папера: 2 арк. памерам 165 х 100 мм; без вадзяных знакаў. Аркушы ўтвараюць разварот; бачны сляды сшывання. Рукапіс XV Фрагмент хамаіла (1 арк.) Час перапіскі: канец XIX пачатак XX ст. Змест: la bab to nijjet do kuzdego jasina (цюрк.) Афармленне тэксту: пісьмо карычневым чарнілам; па 7 радкоў на старонцы. Тэкст у рамцы зялёнага (?) колеру (моцна выцвіла). Кустода. Папера: 1 арк. памерам 80 х 50 мм. Без вадзяных знакаў. Рукапіс XVI. Выпіска з хамаіла (1 арк.) Час перапіскі: першая палова XX ст. Змест: la malim jecem sunnet dawac (цюрк.) Афармленне тэксту: пісьмо карычневым чарнілам; па 9 і 11 радкоў на старонцы. Папера: 1 арк. памерам 200 х 160 мм. Без вадзяных знакаў; сшыткавая (у лінейку). Спіс выкарыстаных крыніц Аванесаў, Р. I. Нарысы па беларускай дыялекталогіі / Р. I. Аванесаў. Мінск : Навука і тэхніка, 1964. 415 с. Антоновнч, A. К. Белорусскне тексты, пнсанные арабскнм піісьмом, н нх графнко-орфографнческая снстема / A. К. Антоновнч. Внльнюс, 1968. 418 с. Булыка, A. М. Развіццё арфаграфічнай сістэмы старабеларускай мовы / A. М. Булыка. Мінск : Навука і тэхніка, 1970. 174 с. Гістарычны слоўнік беларускай мовы / склад. A. М. Булыка [і інш.]. Мінск : Навука і тэхніка, 1989. Вып. 9. 296 с. Гістарычны слоўнік беларускай мовы / склад. A. М. Булыка [і інш.]; пад рэд. A. М. Булыкі. Мінск : Беларус. навука, 2007. Вып. 27. 512 с. Гістарычны слоўнік беларускай мовы / склад. A. М. Булыка [і інш.]; пад рэд. A. М. Булыкі. Мінск : Беларус. навука, 2012. Вып. 32. 501 с. Дыялекталагічны атлас беларускай мовы / Р. I. Аванесаў [і інш.] ; Акад. навук БССР, Ін-т мовазнаўства ; пад рэд. Р. I. Аванесава. Мінск : АН БССР, 1963. [2] с., VIII, 338 к. Коран Магомета. Переведенный с арабскаго на французскнй переводчнком французскаго посольства в Перснн, Казнмнрскнм. С прнмечаннямн н жнзнеопнсаннем Магомета. С французскаго перевел К. Ннколаев. М., 1864. XXXIII, 468, XVI с. Корань, законодательная кннга мохаммеданскаго вероучення. Переводь н прнложенія кь переводу Гордія Саблукова. Казань, 1877.1-533, I—VIII (оглавленме), I—II (поправкн) с. Рукапісы татараў Беларусі канца XVII пачатку XX стагоддзя з дзяржаўных кнігазбораў краіны : каталог/ склад.: М. У. Тарэлка. A. 1. Цітавец. Мінск : Беларус. навука, 2011.-219, [220] с. Саблуков, Г. Сведення о Коране, законоположнтельной кннге Мохаммеданскаго вероучення / Г. Саблуков. Казань : В уннверсятетской тнпографнн, 1884. 386, VII с.