Пісьмовая спадчына татараў Вялікага Княства Літоўскага і яе гісторыка-культурны кантэкст

Пісьмовая спадчына татараў Вялікага Княства Літоўскага і яе гісторыка-культурны кантэкст

Выдавец: Беларуская навука
Памер: 205с.
Мінск 2024
70.56 МБ
23.	sondnego dna na sedim 3esont mejscah we’lke strahi ’i ruzne pitanne Ьепзе ’a ktobi po namaze tedu‘a’i pel panbug ’od tih wsistkih strahow ’obroni (араб.) (Ill 29b)
24.	na persci pej ’i podml (араб.) (Ill 9a)
25.	na prawajo pleco podml ’i pej (араб.) (Ill 8b); na lewaja pleco pej ’i podmT (араб.) (Ill 8b)
26.	bab w podriiz wijez3ajonc heta pej (араб.) (I lb)
27.	bab sadagu ’albo litre dajuci pec (араб.) (I 338a); bab sadagu perepewac nalezT (араб.) (I 338b)
28.	bab to jest jak slonca wsho3e... pec (араб. з перакладам (пераказам?) на пол.)174 (Ill la); jak slonca гаЬозе pej (араб.) (Ill 2b)
29.	bab swica palonc to pec (араб.) (I 341b); bab swica hasonc to pec (араб.) (I 341b)
30.	nowa sata ’uskladajuci pej (араб.) (Ill 10a)
31.	’u darohu keli bujes jehac pri sabe зеггас... (араб.) (Ill 22a)
m Лягісвяткаванне заканчэння традыцыйнай татарскай (мусульманскай) школкі; назва паходзіць ад першых слоў малітвы Ь [ja ’ilahi] «О Божа мой».
173 Такі самы тэкст з тым самым перакладам знаходзіцца ў паўкітабе канца XVIII ст. (гл.: Рукапісы татараў Беларусі канца XVII пачатку XX стагоддзя з дзяржаўных кнігазбораў краіны : каталог. С. 30).
174Іншых спісаў гэтай малітвы з перакладам не выяўлена. Аднак гл. папярэднюю заўвагу.
32.	’ispasceli ’iistajuci rana ’i hoc biked! pej (араб.) (Ill 8a)
33.	ked! we’lki watr weje to pec (араб.) (V 17a)
34.	bab casam zacmenne slonca... namaz pec (цюрк.) (I 230b)
3.4.	Хутбы
1.	bab to jest hutba ‘arafa175 bajram (араб.) (I 102a)
2.	hutba gamazl-l-’ahhira mesonca (араб.) (I 49b)
3.	hutba gamazi-l-’awwala mesonca (араб.) (I 48b)
4.	to jest hutba muharrama mesonca (араб.) (I 42a)
5.	bab to jest hutbu176 budur powsedne perse (араб.) (I 62a); bab to jest hut­ba budur posedne druge (араб.) (I 67a); hutba hatim powsedne (араб.) (I 68b)
6.	hutba rabbi‘u-l-’ahhlra mesonca (араб.) (I 47a)
7.	hutba rabbi‘u-I-’awwala mesonca (араб.) (I 45a)
8.	hutba ragaba mesonca (араб.) (I 51a)
9.	hutba ramazana mesonca (араб.) (I 54a); hutba ramazana mesonca ’aposnej patnici (араб.) (I 55b)
10.	hutba safara mesonca (араб.) (I 44a)
11.	hutba sa‘bana mesonca (араб.) (I 52b)
12.	hutba sawwala mesonca (араб.) (I 57a)
13.	hutba zT-l-hagga mesonca (араб.) (I 60a)
14.	hutba zl-l-qa‘dda mesonca (араб.) (I 58b)
3.5.	Каляндарныя тэксты
1.	ІізЬа mesonca [каляндарная табліца] (I 337a)
2.	we’lka swenta z’lqa‘dda pontego dnia... (II 72a)
3.6.	Рытуальныя тэксты
1.	bab pozondak ‘arafa bajram (араб., цюрк.) (I 85b)
2.	bab pozondak da ‘asura’i bajram namazu (араб., цюрк.) (I 128a)
3.	bab to jest bajram namaz pozondak (цюрк., араб.) (I 97b)
4.	bab to sa‘bana meseca... bara’at (араб. [bara’a(tun)] namaz pej (араб., цюрк.) (I 241a)
5.	bab to bawla (араб. [bawl] «урына») namaz ’od moci (цюрк., араб.) (I 235a)
6.	bab do ’ahsamu (цюрк., араб.) (I 22a)
7.	bab do ’akindejii (цюрк., араб.) (I 21a)
8.	bab do ’awlejii namazu (цюрк., араб.) (I 20a)
175 Арафа назва гары каля Меккі, на якой пілігрымы-мусульмане праводзяць 9-ы дзень месяца зу-ль-хіджа.
176 Памылкова замест hutb[a].
9.	bab to jest pozondak do gum‘a namazu (цюрк., араб.) (I 25a)
10.	bab do jecciju (цюрк., араб.) (I 23a)
11.	bab to hawwalla (ад араб. Jja [hawl] «страх»?) namaz (цюрк., араб.) (I-182a)
12.	bab to jest dwajesce riiznih namazaw (I 243a)
13.	bab to namaz haqqu-l-walidajni (араб. ud-dljJl «Ісціна бацькоў») (I 180b)
14.	’i to ’imona boske powinni smi... ramazana mesonca... napisawsi... polikac (араб.) (I 336a)
15.	bab to jest kluc proroke... kturen musulmanin wele nemazaw’ neplalil177... (араб.) (I 173a)
16.	bab to jest pozondak do muhammadu-n-nabijju178 namazu (араб., цюрк., араб. з інтэрлінеарным перакладам на пол.) (I 136а)
17.	bab to jest kto bi mal nadaremne prisongnonc... 3esenc dnT poscic... (I 334a)
18.	bab kto bi kolwek newe3el ci ’ukontetowal swojih гозісолу... nafile (I 180a); bab nafile namaz za sebe za ’ojca za matku (I 181b); bab to nafile persej noci po ’umarlim (араб.) (I 184a)
19.	bab to ’od пагозепе muhammada praroka modlitwa... namaz (цюрк.) (I 237b)
20.	’й subotu hto nohci reze sajtan znuscaja... (II 26a); bab ’oznajmQje jak majes nohci rezac [канец адсутнічае] (IV 51a)
21.	bab to jest [‘alej]... muwil hto bi mal jak nowi rok... namaz klanecca (араб.) (I 239a)
22.	bab to jest porondak ’insaf kel (цюрк. -«UJ «Злітуйся») (араб., цюрк.) (I 321b)
23.	bab hto bi preciw kazdej patnici... namaz pew... (араб.) (I 240a)
24.	bab qala ’an-nabijju... (<^1 Jia «Сказаў Прарок...») hto bi mew prez ’Osi jesc ’i pic... (араб. з перакладам на пол.) (IV 49а)
25.	bab to wedajze musulmanine jako to prikazanne pana boha majes wipelnic (араб.) (I 245a)
26.	bab ‘alej... muwil kto bi qadirnej noci posle ’usih namazaw... namaz pe[w].„ (I 236b)
27.	bab to jest pozondak qurban bajram namaz (араб., цюрк.) (I 109a)
28.	bab ragaba meseca prociw persaj patnici... ragajib (араб. [raga’ib] «пажаданні»)179 namaz (араб.) (I 240b)
29.	bab ’a safaru mesecu pise ‘alej swenti muwil... 3esec prihod jest (араб.) (I-256b)
І77Памылкова замест nep[eln]il або nepla[c]il?
178 Араб. [nabij(un)] «прарок».
179 Ноч перад першай пятніцай месяца раджаб (араб.	[lajlatu-1raga’ib] «Ноч
пажаданняў»).
30.	bab to jest pozondak da tarawlhu namazu (араб., цюрк.) (I 149a)
31.	bab ’udhija (араб. [’udhijja] «ахвяра, ахвяраваная жывёла») namaz spasenne welikeje pec (араб.) (I 175b)
32.	bab jesli hces ’й па’йсса beglim bic (I 303a)
33.	bab ’й pontak posle ’akindeju namazu pec ’an‘am180 surej... (араб.) (I 174b)
34.	bab to zawal (араб. J'jj [zawal] «поўдзень, вечар») namaz (I 178b)
3.7.	Знахарскія тэксты
3.7.1.	Замовы супраць хвароб чалавека і жывёлы
1.	bab nijjet do ’atpewanne (цюрк.) (II 12a)181
2.	surat hm (^ »jj^) ’ustaf sedmoj heti ’ajet ’od bQku kalenne182 pic [фрагменты Карана на араб. з перакладам на рус. Г. Саблукова] (II 27а)
3.	hetudu'a’i napisawsi pajic ’й cwartek (II 7b); гл. trasca
4.	ta du‘a’i nosic sewenc tisencej horob panbug ’obroni... (араб.) (II 11b); jewenc tisencej horob pan bug ’obroni... (араб.) (Ill 11b)
5.	jezeli ferej musulmanin hetim kuric (араб.) (II 10a); jezeli gewurski ferej hetim ’odpewac ’i kuric (цюрк., араб.) (II 10b); horego kuruci pej (араб.) (II 10b); horego kuruci pec (араб.) (II Ila); ’od fereja na cole pisac (араб.) (II Ila); ’a to po treh dnah pisac na cole (араб.) (II Ila)
6.	na siji zawesic ’od fibri (псеўдатэкст?) (II 6a); гл. trasca
7.	’od garoncki pec ’i dQc ’i pic ’i nosic ’i kuric (араб.) (II 28b); bab ’od goroncki ’й woje pic (араб.) (II 30b); ’od geroncki pec ’i due ’i pic ’i pri sobe nasic (араб.) (II 30b)
8.	’od balenne glowi pec ’i due ’i na glowe nosic ’i kuric ’i mic glowa (араб.) (II 35b); 21183 [араб., аят 37:46] ‘od holownej bolT (VI 15a);
9.	kedT kto gluhi to pec ’i w wusi due (араб.) (II 32b)
10.	’i ’od heleri nasic pri sabe (араб.) (Ill 48b); ’od helerT na glowe na werhu prisic do sapki... ten talsim (літары, знак) (III 49b)
11.	bab to jest ’й waxe pic ’od hlistow (схема) ’і to ’od hlistow jesci (басмала, схема) (II 18b)
12.	holownej; гл. glowi
13.	jesli ’й horle balic to dwa kameni wzac ’азіп w ’ognu napalic ’a druhT napisac ’i razam palazic ’i paliwac wadoj stob para sla do gorla pisac du‘a’i na kameni (араб.) (II 28a)
14.	bab ’a to ‘isa prarok jego milosc ta du‘a’i pew jednak ’allah wisluhafsi ’umarllh ziwimi cinil horih zdrowemi cinll slepih wi3oncimi cinTl (араб.) (II Ila)
180 Араб. 4"1 [’an‘am] «жывёлы» тут назва 6-й суры Карана.
181 Пасля гэтага ніета змешчаны зборнік замоў на цюркскай мове, таму ён уключаны ў раздзел «Замовы...».
182 Памылкова замест [b]alenne?
18j Памылкова замест 46.
15.	bab to ’atkateru napisawsi pad nos kuric (схема) ’і ten talsim ’od ketaru pod nos-kuric (схема) treci talsim kuric pad nos (схема) (II 19a)
16.	’od kaslfl tri razi pec ’i po roce due ten ’ajet184 (араб.) (II 34b)
17.	bab ta du‘a’i... pec ’i na warotah napisac... ’od kezdej horobi (араб.) (I 294a)
18.	surat ’al-safat Ojj^) makka werset 22185 [араб., аяты 37:42-44] rajska woda pic ’od kOrej (horo) horo186bi pomoc (VI 14b)
19.	jesli lisaj to zahawaric ’i zmiwac (араб.) (VI 17b:l 1)
20.	’й koho zajmecca moc to nad pupam pawesic (араб.) (VI 4a); f kogo moc пе]зе to pec ’i due na wo[da] ’i dac ’i pic (араб.) (VI 4b); kedl konu moc zajmecce to napisawsi pic dawac (араб.) (VI 4b); kedl kon moc zatrimaje to ruku do perscej konsklh prilazic tri razi pec (араб.) (VI 5a); jezeli clowek lub skacine wodl nemoze puscic... (араб.) (VI 5a)
21.	bab heta du‘a’i napisawsi ’й waje pajic пезеіа (араб.) (II 6b); гл. trasca
22.	hto nespi to na son kuric (араб.) (VI 6a); hto nespi na siji nosic (араб.) (VI 6b); ’od nespane ’й cwartak lazecise spac na siju pawesic *** to zasne (араб.) (VI 6b)
23.	kedl komu ’oka psujese ’oslepnon[c]187 hce treba pec ’i due (араб.) (VI 5b)
24.	heta du‘a’i napisawsi ‘u wadu ‘ukinuwsi toj wadoj pajic ’й рапезеіак (араб.) (II 6b); гл. trasca
25.	’od pawetrO pri sabe nasic ten talsim (араб.) (Ill 9b); ’od pawetri na halawe nasic (араб.) (II 17b); ’od pawetri nasic pomoc (араб.) (Ill 18b); ’od pawetri napisawsi da warot prilepic (араб.) (V 28a); гл. powetri
26.	[араб., аяты 81:19-21, 25, 26 з перакладам на рус. Г. Саблукова] ’od perepalahow kuric ’і zmiwac ’і mozno pic ’izwodoj (VI 4a)
27.	bab ta du‘a’i sedim razi pec ’i na barana due... ’od powetri pomoc (араб.) (I 127a); ’a to zawesona mabic w guro wlsoko do braml prilepic stej wsl powetre wistompl ten talsim (араб.) (II 8a); гл. pawetru
28.	bab ’й kaho w roce papsujecca tri razi pej ’i na mod duj ’i w roce smaro[wa]c ’i pec ’i w rot due (араб.) (II 27b)
29.	bab ’od dwanastu planet ’od ruznih horob kuric ’i pic (араб.) (II 18b); ’od ruznih horob pec ’i due tri razi ’albo sedim (араб.) (II 35a)
30.	’od semi3[e]sont ’i 3Wflh horob rozma'itih ’i ’od ’ognu... (араб., літары) (III-37a)
31.	kedl w cloweka serca trasecca to ten ’ajet188 napisawsi ’i w wo3e rostarc ’i pic to perestane (араб.) (II 31b)
184 Аят 23:115.
185 Памылкова замест 42.
186 Памылковы паўтор.
187 У рукапісе памылкова ’oslepnons.
188 Аяты 3:83-84(77-78); ёсць адхіленні ад кананічнага тэксту.