Пісьмовая спадчына татараў Вялікага Княства Літоўскага і яе гісторыка-культурны кантэкст

Пісьмовая спадчына татараў Вялікага Княства Літоўскага і яе гісторыка-культурны кантэкст

Выдавец: Беларуская навука
Памер: 205с.
Мінск 2024
70.56 МБ
1.	bab to jest ‘abbas149 du‘a’i (цюрк.) (I 147a)
2.	bab haza du‘a’i ahdinam (перс. «Дамова»?) (араб.) (I 291b)
3.	to jest rasulu-llah150... muwil hto bi hetuju du‘a’i... pel... ’allah... ’abaronic... (араб.) (Ill 46b)
4.	bab haza du‘a’i sarah151 ’anam152 (араб. £>4 «Каментар да Ан[‘]ам») munkir we-nakkir153 (араб.) (I 292a); bab haza du‘a’i sarah ’an‘am (араб.
£>4 «Каментар да Ан‘ам») (араб.) (I 293a)
5.	bab haza du‘a’i ‘asiira’i bajram namaz (араб.) (I 134a); bajram ‘asura’i po namaze ta du‘a’i ’amm pec (араб.) (I 315a)
6.	bab ta du‘a’i broda zapuscajunc (цюрк.) (I 233b)
7.	heta du‘a’i barzo dohodna... da hrumadi ’isc (араб.) (Ill 26b)
8.	dla milosci dobrih lujej du‘a’i (араб.) (Ill 23b)
9.	bab haza du‘a’i ’awwal (араб. dj' «першы»?)... dwa ‘anheli pejuc (араб., цюрк.) (I 185a)
10.	bab to [du‘a’i] dwanasce ’imamow pec (араб.) (I 282b); bab to ’on ’TkT ’imam (цюрк.	«Дванаццаць імамаў») dwanasce ’imamow sarih
du‘a’i (араб.) (Ill 40a)
11.	bab posle weridu... 3ewen3esont ’i 3ewenc ’imon boskih... du‘a’i (араб., цюрк.) (I 14a)
12.	bab ’imamu litre ’oddawac... du‘a’i pec (цюрк.) (I 97a); bab litre beruci du‘a’i (араб.) (I 316b)
13.	haza du‘a’i hazlr ’iljas (араб.) (Ill 53b)
14.	nad horim jsn154 pejuci hje ргізе mubin155 to ta du‘a’i pec (араб.) (II 20a); jsn dokonciwsi hetu du‘a’i pec (цюрк.) (II 20b)
15.	kedl snl snis ta du‘a’i pej panbug na dobre ’obruci (араб.) (Ill 24a); kedl strasne snl wi3el to pozni tih snow ta du‘a’i pej... (араб.) (Ill 39a)
16.	bab spasenne pec ’i nasic ’i w moglle klasc... (hetej du‘a’i persi klflc do raju)156 (I 260b) (араб.); bab du‘a’i muftahu-l-gannati (араб.	«Ключ
да раю») кійс rajski (араб. з перакладам на пол.) (II 48b)
149 Абас імя ўласнае.
150 Араб. 411	[rasulu-llahi] «Пасланнік Аллага», г. зн. Мухамад.
151 Некаторым малітвам у беларускататарскіх рукапісах папярэднічаюць гісторыі-каментарыі пра іх пасланне і эфектыўнасць. Тут ёсць толькі сама малітва, але ў яе назве засталося слова sarah «каментарый» (араб. [sarh]).
152 Памылкова замест ’an‘am (назва 6-й суры; літаральна «Жывёлы»); гл. наступны тэкст.
153 Імёны анёлаў: Мункір і Накір.
154 Араб. lw [jasin] «Ясін» назва 36-й суры.
155 Араб. [mubin] «ясны, зразумелы». Слова сем разоў сустракаецца ў 36-й суры (Ясін): 36:12, 17, 24, 47, 60, 69, 77.
156 Дапісана алоўкам на ніжнім полі.
17.	bab na ’odhoje ta du‘a’i pej to jest munagat (араб. «Размовы») du‘a’i (цюрк.) (I 119a)
18.	bab haza du‘a’i mustagab (араб. «Слушная») (араб.) (I 169b)
19.	ta du‘a’i na sen po sedim razi pec... (араб.) (Ill 50a)
20.	bab ’od sejha muhiri nad ‘arabiji^ ’oznajmuje ’u sureju jsn... ’imona stwo[zi]cela... du‘a’i (араб.) (I 269a)
21.	jeden ricar pehliwan158... du‘a’i pehliwana (араб.) (Ill 34a)
22.	bab do sabahu ’i pred sabahem ’azan pej po ’azanii du‘a’i (араб., цюрк.) (I 10a)
23.	jezeli hces ’u kaho prasic hetuju du‘a’i ’й rucce jerzac (араб., літары) (III 23a)
24.	bab haza du‘a’i qarsijjan159 (араб.) (I 277b)
25.	bab qurban na ’ofiaru rezuci to ta du‘a’i pej (цюрк.) (I 124a); bab ta du‘a’i qurban bajramnaho’ dna (цюрк. з інтэрлінеарным перакладам на пол.) (I 125b); bab qurban bajram[naho] dna na stol patrawT pastawac... du‘a’i pej (цюрк.) (I 127b); bab qurban bajramnaho dna... du‘a’i (араб.) (I 311b); bab gusel qurban wodaj poliwajonc jewenc razi ta du‘a’i pej (цюрк.) (I 312b); bab molitwa posle prinesenija zertwT w praznik qurban (араб.) (I 313b); bab to qurbanu namazliqu160 pisac (араб.) (I 314a)
26.	bab ’й rigalu-l-gajb (араб.	«Людзі таямніцы») kture swenti
jest... du‘a’i (цюрк., араб.) (I 306a)
27.	bab to tawbejna (ад араб. [tawba] «пакаянне») du‘a’i nalezT pec (араб.) (I 288b); bab tawbejna du‘a’i (цюрк.) (I 328b)
28.	bab haza du‘a’i tujur jan qus (араб.-цюрк. uh* jb «Птушкі янкушт>>) (араб.) (I 300b)
29.	kedT ’й lewim ’Qhu zazwinic to ta du‘a’i pec (араб.) (Ill 55a)
30.	ta du‘a’i stamtego swaita dana... ’й mahilQ ’ulazic (пол., араб.) (II 42a)
31.	kto bi mial ta du‘a’i pec... ’й raji mejsca ’obaci (араб.) (Ill 43b)
32.	to ’й wojska... jedonc ta du‘a’i pri sabe mec... (літары, араб.) (Ill 21b)
33.	w bagdace miestu za harona ’i rasida162 jalasa... du‘a’i (араб.) (Ill 31a)
34.	bab to na pominkah posle weceri... du‘a’i pec (цюрк.) (I 220b); bab ta du‘a’i na pominkah posle weceri pec (цюрк.) (I 221b); bab pred wecerej pec (араб.) (I 227b)
35.	bab jezeli clowek mel wijezjac w droga... du‘a’i pec... (араб.) (Ill 25a)
36.	bab hetudu‘a’i za zdarowje cijo’ ’aberakajse (цюрк.) (I 124b)
157Скажонае імя ўласнае ісламскага багаслова Мухйідына б. Арабі (1165-1240)?
158Перс. «сілач, герой, багатыр» праз турэцкаеpehlivan з тым самым значэннем.
159 Імя ўласнае.
160 Параўн.: тур. namazhk «малітва ў часе намаза».
161 Імя ўласнае або назва канкрэтнага віду птушак?
162 Скажонае імя Гаруна ар-Рашыда (786-809 гг.) халіфа з дынастыі Абасідаў, вядомага па казках «Тысяча і адна ноч».
3.3.3.	Просьбы
1.	bab to jest fasilat qada’i (араб.	«Фусылят163. Выкананне»?)
’oznajmuje psez ten namaz prozba cinic do pana boga jezeli dz3Q nemas (араб.) (I 227b)
2.	to jest druga prozba jsn sarifM barzo welka ’od ruznih horob ’i dofektaw ’i ’od herackT ’odpewanne (араб.)... ’a jak dapejes da perseho mubinu to pej (араб.)... to kazi qum uhrug165 ’i dmuhnT ’i pej (араб., цюрк.)... (II 21b); bab prozba jasinowa treceja... ’a jak prije mubin166 to treba dmuhnonc (араб.) (II 24a); bab to cwarta [prozba?] do ’otpewanne th167... ’i sufnT tri razi... suf suf suf... (араб., цюрк.) (II 24b)
3.	prozba welka proseci ’od neprijacela zbujca... (араб.) (Ill 45a); prozba do pana boga we’lka proseci ’od neprijacelaw zbujcaw ’i ’od we’lkih frasunkow ’i strahow (араб.) (V 17a)
4.	bab to’ jest qadlr noci... posle jecci namazu... gosise pec welka prozba (цюрк.) (I 166b)
3.3.4.	Аяты
1.	to jest sedlm ’ajetew pec... zadna bron nepristane (араб.) (Ill 50a)
2.	bab haza ’ajeti fathi (араб. S' «Аяты перамогі») (араб.) (I 296a)
3.3.5.	Зікры
1.	bab to jest ’aposnego’ wecora ramazana... ziker (цюрк. з перакладам на пол.) (I 163а)
2.	bab cwarti zi[ker] hikmat (араб. [hikma(tun)] «мудрасць») budur (цюрк.) (I 206b)
3.	bab 3esonti ziker hikmat budur (цюрк. з перакладам на пол.) (I 215а)168
4.	bab 3ewonti ziker hikmat budur (цюрк. з перакладам на пол.) (I 210b)
5.	bab ziker hikmat... puzni weceri (цюрк.) (I 194a); cun ’allah rizasi169... ziker hikmat (араб., пол.) (V 22a)
163 Назва 41-й суры?
164 Араб.	[jasin sarTf], дзе «Ясін» назва 36-й суры, а шарыф эпітэт, літаральна
«высакародны».
165 Араб. A [qum ’uhrug] «устань, выйдзі» формула экзарсізму.
166 Араб. Cw-» [mubin] «ясны, зразумелы». Гэтае слова сем разоў сустракаецца ў 36-й суры (Ясін): 36:12, 17, 24,47, 60, 69, 77.
167 Тага назва 20-й суры.
168 У дадзеным і наступным тэкстах пераклад падаецца шляхам чаргавання фрагментаў цюркскага арыгінала і польскага перакладу.
169 3 парушэннем парадку слоў сказ пачынаецца з паслялога. Параўн.: тур. Allah rizasi if in «дзеля задавальнення Аллага».
6.	bab to’ jest panowe’ parafijane... ziker pejce pred tarawlhem (цюрк. з перакладам на пол.) (I 156b)
7.	bab sildim ziker [h]ikmat budur ’й tarawThu hoze pec (цюрк.) (I 208a)
8.	sflsti ziker hikmat budur (цюрк.) (I 207b);
9.	bab ziker tiireckl ’i ’arabskl (араб., цюрк.) (I 203a)
10.	bab ’Qsmi ziker hikmat budur (цюрк.) (I 209b)
3.3.6.	Tacnixi
l	.bab taspih pej (араб.) (I 14a); kto bi mal ten taspih pec... gzehow... panbug ’odpiisci (араб.) (Ill 43a)
3.3.7.	Вірыды
1.	bab wirid da sabahu gosise pec (араб.) (I 12b)
2.	bab ’u qur’ane... w cterjestu mejscah jest... ’od ginejew ’i ferejow... wirid (араб.) (I 263a)
3.3.8.	Іманы
1.	bab to ’Iman ’od sajtanskaho znuscenne ’i zlosci (араб.) (I 283b); bab to ’Iman (араб.) (I 285b)
3.3.9.	Малітоўныя тэксты без вызначэння жанравай прыналежнасці
1.	bab da horego ’imamu prisedsi pec (араб., цюрк.) (I 279b)
2.	do lii3ej ргііюзесі dweri ’odcinajuci hoze pec (араб.) (Ill 13b); do lD3ej priso[w]si to pej (араб.) (Ill 14a)
3.	zdomii wihoseci pej (араб.) (Ill 12b); da domii prijehawsi ’albo prisowsi to pej (араб.) (Ill 16b); znosemi renci do ’allaha swentego ten dom poswencic (араб.) (VI 19a)
4.	do pana ’iduci jezik zamowis170 to pej (імёны, араб.) (Ill 13a); do panow ’iduci pej sto razi (араб.) (Ill 13b); do panow ’iduci ’albo na sond do kolnera prisic (араб.) (Ill 14b); do panow ’Idonc pec ’i pri sobe nasic (араб.) (Ill 44b)
5.	kali dusmanow171 bajissa pej (араб.) (Ill 23b)
6.	bab to jest litre ’uzawsi to nalezi pec (цюрк., араб.) (I 96a)
7.	kedT gwazda pokocise po nebu to pej (араб., аят 41:11 з перакладам на рус.-пол. на падставе Г. Саблукова) (III 6а)
170 Значэнне няяснае. Параўн., аднак, bab do panow’ ’iduci pad jezikom jerzac (X3 203a); do panow ’idonc pod jenzikem trimac (X4 151b) y: Тафсіры, кітабы i хамаілы з прыватных кнігазбораў Беларусі: каталог.
171 Перс. <>«2,3 «вораг» праз турэцкае dii^man з тым самым значэннем.
8.	na halawu pej ’i podml (араб.) (Ill 9a)
9.	kedT hrom hrimic to treba (араб., аят 13:13 з перакладам на рус. Г. Саблукова) (III 6b); jak hrom hrimic to pec nalezT (араб.) (V 17a)
10.	bab ’imona muhammada praroka... pec po namaze (араб.) (I 271b)
11.	bab pred jejennem pej (араб.) (I 340b)
12.	na kana sedajonc to pej (араб.) (Ill 17a);’iskana ssedajonc to pej (араб.) (III 17a) ’
13.	kedi strasni son snis to pracnuwsise pej (араб.) (Ill 38b)
14.	jak kogut zapeje hocked! to pej (араб.) (Ill 8a)
15.	to jest lahl172 jak зіско qur’an wijje (цюрк.) (I 187b)
16.	kedi malanka bliskaje pec (араб.) (Ill 7b)
17.	mecet poswencajonc ’й nowaju ’uwajsowsi pec... (араб.) (I 275a)
18.	bab maladoha meseca ’abaciwsi pec (араб.) (I 337b); na mesonc Ыезесі to pec (араб.) (I 338a); mlodego mesonca ’obaciwsi pec (араб.) (Ill 3a); na me­sonc patsonc to pec nalezi (араб.) (Ill 3b); to jest mlodego mesonca ’obaciwsi to pec nalezT (араб. з перакладам на пол.)173 (Ill 4а)
19.	bab zmlzarii sho3eci pej (араб. з перакладам на пол.) (II 43а)
20.	bab na pokajetu cloweku samomu pec nalezT (цюрк.) (I 287b)
21.	bab nohci rezuci pec (араб.) (Ill 54a)
22.	bab ’odposnTkiijoncse pej (араб.) (I 172b)