Пісьмовая спадчына татараў Вялікага Княства Літоўскага і яе гісторыка-культурны кантэкст
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 205с.
Мінск 2024
308 Араб.: «У імя Аллага, рахманага, літасцівага. Хвала Аллагу, уладару сусветаў. Малітва і блаславенне найлепшаму яго стварэнню Мухамаду, і роду яго, і паплечнікам яго ўсім».
309 Араб.: «Хвала Аллагу».
310 He значны тут: літаральны пераклад турэцкага слова «ni^ansiz» (той, хто не мае знаку, адзнакі).
311 Памылка: spita.
milletinden sen cevab vir ki Ibrahim peygamber 6) yakego milletii yezdes odpowedz ibrahim proroka 7) milletindenem eger sorsalar kimiih iimmetinden sen 8) milletu yesdem kedl se spita ciyego ummetii yezdes 9) cevab ver ki Muhammed Mustafa iimmetindenem eger sorsalar 10) odpowedz muhammed mustafa proroka ummetu yezdem kedT se spita
190a (адаптаваны варыянт)
1) eger sorsalar kimih ziirriyyetindensin cevab vir ki 2) Калі спытаюцца: «Чыйго ты зурыету3'2?» Адказвай: 3) Adem peygamber ziirriyyetindenem eger sorsalar 4) «Адама прарока зурыету ёсць я». Калі спытаецца: 5) kangi milletinden sen cevab vir ki Ibrahimpeygamber 6) «Якога міллету3'3 ты ёсць?» Адказвай: «Ібрагім-прарока 7) milletindenem eger sorsalar kimiih iimmetinden sen 8) міллету ёсць я». Калі спытаецца: «Чыйго уммету ты ёсць?» 9) cevab ver ki Muhammed Mustafa iimmetindenem eger sorsalar 10) Адказвай: «Мухамад-Мустафа-прарока уммету я ёсць». Калі спытаецца:
190b (транслітарацыя)
1) kangi mezhebinden sen cevab vir imam (sic!) dzdm Ebu Hanife 2) yakego mezhebii yezdes odpowedz Tmama azam аЬй hanifa 3) mezhebindenem eger sorsalar mezheb kagdur 4) mezhebu yezdem kedT se spita mezhebuw wele yest 5) cevab vir ki dbrt diir evvela imdm-i azam ikinci 6) odpowedz ctirl persiy Tmama a zama driigiy 7) imdm-i §afii йдйпсі imam-i Maliki dordiinci 8) Tmama safi T treciy Tmama malikl cwartiy 9) imam-i Ahmed Hanbeli eger sorsalar mezheb 10) Tmama ah med hanbelT kedT se spita mezheb 11) dimek nediir cevab vir ki mezheb deyii onlann 12) co se znaci odpowedz mezheb znaci tih imamuw
190b (адаптаваны варыянт)
1) kangi mezhebinden sen cevab vir imam (sic!) dzdm Ebii Hanife 2) «Якога мазгабу314 ты ёсць?» Адказвай: «Імама а’зам Абу Ханіфа 3) mezhebindenem eger sorsalar mezheb kagdur 4) мазгабу я ёсць». Калі спытаецца: «Мазгабаў веле ёсць?» 5) cevab vir ki dort diir evvela imam-i dzdm (sic!fXi ikinci 6) Адказвай: «Чатыры. Першы імама а’зама. Другі 7) imdm-i §afii йдйпсі imam-i Maliki dordiinci 8) імама Шафіі. Трэці імама Малікі. Чацвёрты 9) imam-i Ahmed Hanbeli eger sorsalar mezheb 10) імама Ахмеда Ханбалі». Калі спытаецца: «Мазгаб 11) dimek nediir cevab vir ki mezheb deyii onlann 12) што значыцца?» Адказвай: «Мазгаб значыць тых імамаў
191 а (транслітарацыя)
1) gittiileri yola dirler eger sorsalar 2) rozeysce se na ctirl drogT kedi se spita 3) imam dzdm Ebii Hanifa ilmini kimden 4) Tmam-i a zam abii hanTfa
^Зурыет (ад араб. [durriyya]) дзеці, нашчадкі.
Міллет (ад араб.: [milla]) народ альбо рэлігійная супольнасць.
314 Мазгаб (араб.: [madhab] літаральна: «кірунак руху») багаслоўска-юрыдыч-
ная школа ў ісламе.
315 У арыгінальным асманскім тэскце слова «імам» памылкова напісана з доўгім «і».
na uki od kogo se 5) ogrendi cevab vir ki Hammadiden ve Hammadi 6) naucil odpowedz od hammadi da a hammadi lyAlkamaydan ve 'Alkama Ibrahimden ve Ibrahim 8) od alkama a alkama od ibrahima a ibrahim 9) Abdallahdan ve Abdallah Ibn-i Mes'uddan ve Ibn-i 10) od abdu-llaha a abdu-llah od ibni mesuda a ibni 11) Mes'ud Hazreti Resulden ve Hazreti Resul 12) mes ud od hazreti resflla a hazreti resul od hazreti
191a (адаптаваны варыянт)
1) gittiileri yola dirler eger sorsalar 2) разыходжанне на чатыры дарогі». Калі спытае: 3) imam a'zam ЕЬй Hanifa 'іітіпі kimden 4) «Імам-ы а’зама316 Абу Ханіфа317 навуцы ад каго 5) ogrendi cevab vir ki Hammadiden ve Hammadi 6) навучыўся?» Адказвай: «Ад Хамадзі da318, а Хамадзі 7) Alkamaydan ve Alkama Ibrahimden ve Ibrahim 8) ад Алькама, a Алькама, ад Ібрагіма, а Ібрагім 9) Abdallahdan ve Abdallah Ibn-i Mes'uddan ve Ibn-i 10) ад Абдуллага, a Абдуллаг ад Ібні Мас’уда, а Ібні 11) Mes'ud Hazreti Resulden ve Hazreti Resul 12) Мас’уд ад хазрэці расуля3'9, а хазрэці расуль ад хазрэці
191b (транслітарацыя)
1. Cebrdilde[n] ve Hazreti Cebrail Hazreti Rabbi-l-' aleminden 2) gebra ila a hazreti gebra il od stwflrci swyata 3) netekim Kelam-i Kadiminde buyiiriir (inna-d-dina 'inda-llahi al-islam) 4) yak w kurane yest oznaymono [...] 5) eger sorsalar islam nedir cevab vir ki Allah Teala 6) kedi se spita islam co yest wedpowedz boske 7) nih amr itdiigi nesneye biiyiih ekmekdiir ve meni itdiigi 8) przikazanne co yest za rec istotno mec i od przeciwney 9) lerden kaqmakdur eger sorsalar iman nedir Allahuh 10) iicekac i hronicse treba kedi se spita iman co yest w boske 11) birligine ve resuliin hak peygamberligine inanmakdur 12) yedinostwo i w poselstwo prawdziwe i proroctwo weric
191b (адаптаваны варыянт)
1. Cebrailde[n] ve Hazreti CebrailHazreti Rabbi-laleminden 2) Джабраіл a, a хазрэці Джабраіл ад створцы свету». 3) netekim Kelam-i Kadiminde biiyiiriir (inna-d-dina 'inda-llahi al-islam) 4) Як y Кур’ане азнаймёна: [...]320. 5) eger sorsalar islam nedir cevab vir ki Allah Teala 6) Калі спытаецца: «Іслам што ёсць?» Адповедзь: «Боскі 7) nih amr itdiigi nesneye biiyuh ekmekdiir ve meni itdiigi 8) загад, што ёсць за рэч істотную мець і ад праціўнай 9) lerden kaqmakdur eger sorsalar iman nedir Allahun 10) уцякаць
Імам а'зам (араб.: [al-imam al-azam] «вялікі імам»)эпітэт Абу Хані-
фы. «Імам-ы а’зам» трансплантацыя асманскай граматычнай канструкцыі з тэксту арыгінала.
317 Абу Ханіфа і іншыя персаналіі гл. спасылкі да перакладу з Кітаба Луцкевіча.
3,8 Частка афікса асманска-турэцкага аблатыву.
319 Хазрэці расуль (тур.: hazreti resul) спадар-пасланнік.
320 У польскім перакладзе цытата з Кур’ана адсутнічае.
і засцерагацца трэба»321. Калі спытаецца: «Іман што ёсць?» «У боскае 11) birligine ve resuliih hak peygamberligine inanmakdur 12) адзінства i ў пасольства праўдзівае i прароцтва верыць;
192a (транслітарацыя)
1) dil He ikrar ve kalbile tasdik eylemekdiir cermet 2) yenzikem wiznawac wnentrnoc-cami stwerdzene cinic ray 3) ve cehennem ve suri ve hisab ve azab kabn ve sirat 4) i peklo tromba i ligbe zdawane i menka grobowa priysse prezmost 5) ve mizan ve olenleri kirii dirilmasma inanmakdur 6) grehow wozene i ze dna sondnego z-martwih wstanfl weric treba 7) eger sorsalar imanun sifati kaqdur cevab 8) kedl se spita imannih personuw wele yest odpo 9) vir ki altidur biri Allah Te'dla hazretine iman 10) wedz sesc pirse bogfl wsehmocnemfl Iman 11) getiirmekdiir ikinciferipehlere inanmakdur 12) prinflsic ze bug yeden insego nima drflga anhalow wiznawac i weric
192a (адаптаваны варыянт)
1) dil He ikrar ve kalbile tasdik eylemekdiir cennet 2) языком вызнаваць, нутранасцямі сцвярджэнне чыніць; раю 3) ve cehennem ve sun ve hisab ve 'azab kabn ve sirat 4) i пеклу, трубе i лічбы здаванню, i муцы грабавой, пераходу праз мост, 5) ve mizan ve olenleri kirii dirilmasma inanmakdur 6) грахоў узважванню i што дня Суднага з мёртвых уставанню верыць трэба». 7) eger sorsalar imanun sifati kaqdur cevab 8) Калі спытаецца: «Іманных персонаў322 веле ёсць?» Адпа 9) vir ki altidur biri Allah Te'ala hazretine iman 10) ведзь: «Шэсць. Першая Богу ўсемагутнаму іман 11) getiirmekdur ikinci feripehlere inanmakdur 12) прыносіць, што Бог адзіны, іншага няма. Другая ангелаў вызнаваць і верыць.
192Ь^транслггараііыя)
1) іісііпсі kitablara inanmakdur dor diinci peygamberlere 2) trece w ksengl weric cwarte w prorokuw 3) behind kiyamet giiniine inanmakdur altinci hayn ve ^er 4) ponte we sondniy dzen weric soste dobre i zle 5) Allah Te aladan oldugma inanmakdur eger sorsalar 6) z-woli stworicela wsistko se staye weric treba kedi se spita 7) imanun bap nediir cevab vir ki (la ilaha ilia allahu) 8) Tmana glowa co yest odpowedz nimas insego boga tilko yeden bflg 9) Muhammed resulii Allah dir eger sorsalar imanun sbzi 10) i muhammed posol boskiy kedi se spita Imanne slowa 11) nediir cevab vir ki ziker itmekdiir eger sorsalar 12) co yest odpowedz ziker cinic kedi se spita
192b (адаптаваны варыянт)
1) iiciinci kitablara inanmakdur dordiinci peygamberlere 2) Трэцяя y кнігі верыць. Чацвёртая y прарокаў. 3) bepnci kiyamet giiniine inan-
321 Пераклад аднаго з асноўных палажэнняў ісламу араб.:
[al-amr bi-l-ma'ruf wa-n-nahy ‘an al-munkar]: «Патрабаваць добрае i забараняць заганнае».
322 «Іманная персона» пераклад турэцкага выразу ітатп sifati (іманны атрыбут, атрыбут веры). Далей ідзе пералічэнне шасці асноўных элементаў вымярэння веры, якое ў мусульманскай традыцыі атрымала назву «іман».
makdur altmci hayri ve ^er 4) Пятая y Судны дзень верыць. Шостая [што] добрае і злое 5) Allah Te'aladan oldugina inanmakdur eger sorsalar 6) з волі Стварыцеля ўсё здараецца, верыць трэба». Калі спытаецца: 7) imanun ba$i nediir cevab vir кі (la ilaha ilia allahu) 8) «Імана галава што ёсць?» Адказвай: «Няма іншага бога, толькі адзіны Бог 9) Muhammed resulii Allah dir eger sorsalar imanun sozi 10) i Мухамад пасол боскі». Калі спытаецца: «Іманнае слова 11) nediir cevab vir кі ziker itmekdiir eger sorsalar 12) што ёсць?» Адказвай: «Зікр чыніць». Калі спытаецца:
193а (транслітарацыя)
1) imanun teni nediir cevab vir ki be§ vakit (sic!) namaz dir 2) Tmanniy karpiis cala co yest odpowedz penc wahtow namazu 3) eger sorsalar imanun budagi nediir cevab vir ki 4) kedT se spita imanne clonki co yest odpowedz 5) takwa dur eger sorsalar imanun derisi 6) boyazn kedl se spita Tmanna skQra 7) nediir haya dir eger sorsalar imanun ilini nediir 8) co yest pokora i posliisenstwo kedT se spita imanna dobroc co yest 9) cevab vir ki du'adur eger sorsalar imanun 10) odpowedz du a i cili prozba kedT se spita Tmanniy 11) gobegi nediir cevab vir ki ihlas dur eger sor 12) zolondek co yest wedpowedz (qul huwa allahu) kedT se
193a (адаптаваны варыянт)
1) imanun teni nediir cevab vir ki be^ vakit (sic!) namaz dir 2) «Іманны корпус цела што ёсць?» Адказвай: «Пяць вахтаў намазу»212. 3) eger sorsalar imanun budagi nediir cevab vir ki 4) Калі спытаецца: «Іманныя члонкі324 што ёсць?» Адказвай: 5) takwa dur eger sorsalar imanun derisi 6) «Боязнь»325. Калі спытаецца: «Іманна скура 7) nediir haya dir eger sorsalar imanun elihi nediir 8) што ёсць?» «Пакора i паслушэнства»326. Калі спытаецца: «Іманна добрасць327 што ёсць?» 9) cevab vir ki du'adur eger sorsalar imanun 10) Адказвай: «Дуаі21* ці просьба». Калі спытаецца: «Іманны 11) gobegi nediir cevab vir ki ihlas dur eger sor 12) страўнік што ёсць?» Адказвай: «Qul huwa Allahu»219. Калі