КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
1) ruku'i behind siicud altinci son tihiyyatda tegehhiid 2) да рукую^. Пяты да сэдждэю362. Шосты па другому разу (?) ат-тахійат363 па addy364... 3) mikdan ... 4) і расулю363 5) oturmakdur уа'пі et-tehiyyatii окйуасак kadar oturmak 6) сядзець, па ат-тяхійяту пенню сядзець ёсць 7) farzdur gusliin farzi iicdir mazmaza ikinci istinca 8) фарз. Гуслёвых фарзаў тры. У рот ваду браць. Другі у нос ваду браць. 9) іісііпсі ciimle bedeniyomak ve dahi namazin vaciblan 10) Трэці усё цела мыць. А яшчэ намазных ваджыбаў 11) yedidir her rik'atda bir fatiha okumakdir hem bir 12) сем. Першы y кожным рэкеаце раз (al-hamdu)366 пець i адзін Г99Ь^т£алслітара^ 1) surey ya iiq ayet kopnakdir te'dili erkan namaz 2) siirey albo tri ayeti pec drflgo yak naydokladney i naypowazney namaz 3) kilmakdir giindiiz namazlari ihfaylen ukumakdir 4) klanecse treciy dzenne namaz pocihfl pec cwartiy 5) giqe namazlari cehrile okumakdir vitriden sohra 6) nocne namazi gehrile glosno pec pontiy fl witru namaze 7) kumit du a okumakdir evvelki tehiyyatde yarisina oturmakdir 8) (allahumma inna nasta'inuka) pec sostiy perwse we et-tehiyyatu do polowi sedzenne sedmiy 9) son tehiyyatde ahirarak oturmakdur eger sor 10) w drugl et-tehiyyatu az do konca sedec kedlse 11) salar her namazun azani ve ikameti vardur cenazeniin 12) spita ze do kazdego namazu azan i kammet yest do genazeyfl 199b (адаптаваны варыянт) 1) surey ya iiq ayet kogmakdir te'dili erkan namaz 2) сурэй367 альбо тры аяты пець. Другі як найдакладней і найпаважней намаз 3) kilmakdir giindiiz namazlari ihfaylen ukumakdir 4) кланяцца. Трэці дзённа намаз паціху пець. Чацвёрты 5) giqe namazlari cehrile okumakdir vitriden soh- 361 Рукуй/руку’ (ад араб.: [ruku]) паясны паклон y мусульманскай малітве. 362 Сэдждэй/сэдждэ (ад араб. [sagda]) зямны паклон у мусульманскай малітве. 363 Ат-тахійат (араб.: [at-tahiyyat] «прывітанні») малітва (дуа), якая чыта- ецца напрыканцы кожнага малення. Атрымала назву па першым слове. 364 Абд (араб.: [abd] «раб») магчыма, частка тэафорнага імені. Тэкст абрываецца, таму сэнс застаецца няясным. 365 Расуль (араб.: [rasQl]) пасланнік. 366 Рэкеат, ракаат (араб. абавязковая паслядоўнасць дзеянняў і слоў, з якіх складаюцца мусульманскія малітвы. Кожная малітва мае сваю колькасць ракаатаў. Al-hamdu араб.: «Хвала». Пачатак формулы ўсхвалення Аллага. 367 Сурэй сура (раздзел Кур’ана). ra 6) уначы намазы (gehrile)7^ уголас пець. Пяты у вітру-намазе™ 7) kunut dua okumakdir evvelki tehiyyatde yansina oturmakdir 8) (allahumma inna nasta Tnuka)™ пець. Шосты найперш «ва ат-тахійяту» да паловы сядзенне, 9) son tehiyyatde ahirarak oturmakdur eger sor 10) naдругое (?), «ат-тахійяту» аж да канца сядзець. Калі 11) salar her narnazun azdm ve ikameti vardur cendzemin 12) спытаецца, што да кожнага намазу азан і камепг™ ёсць, да джэназею712 200а (транслітарацыя) 1) niqiinyokdur cevab vir ki dogdugi vakitda 2) cemflyokdur nimas odpowedz casu Qrodzenay 3) kulagina ezdm ve ikameti oku§durmi§lardur 4) w QsT azan i kammet pelT dla tegu ne-treba 5) eger sorsalar imanun yemi^i nediir cevab vir ki 6) kedl-se spita imanne potrawi co pest373 odpowedz 7) dbvriisuylemek be^ vakit namaz kilmakdur ve hem qok 8) ze prawde mowic i penc wahtow namaz klanecise i wele 9) salawdt-i ^erifi gotiirmekdir eger sorsalar 10) salawat swento374 prinosic cili pec kedi-se spita 11) iman helak iden nediir cevab vir ki yalan soylemek 12) Tman cTm stracis odpow edz nepraw de mowic 200a (адаптаваны варыянт) 1) niqiin yokdur cevab vir ki dogdugi vakitda 2) чаму (yokdur)7,15 няма. Адказвай: «У час нараджэння 3) kulagina ezani ve ikameti oku§durmi§lardur 4) ў вушы азан i камет пелі, дзеля таго376 не трэба». 5) eger sorsalar imanun yemiqi nediir cevab vir ki 6) Калі спытаецца: «Іманныя патравы377 што ёсць?» Адказвай: 7) dbvriisuylemek beq vakit namaz kilmakdur ve hem qok 8) «Каб праўду мовіць, i пяць вахтаў намаз кланяцца378, і веле 9) salawdt-i §erifi gotiirmekdir eger sorsalar 10) салават719 святы прыносіць ці пець». Калі спытаецца: 11) iman helak iden nediir cevab vir ki yalan soylemek 12) «Іман чым страціш?» Адказвай: «Няпраўду мовіць 368 Рэшта асманскага арыгінала ў перакладзе. Вітр-намаз малітва вітр, якая чытаецца пасля начной малітвы. Абу Ханіфа лічыў яе абавязковай (ваджыб). He зусім дакладны пераклад, у арыгінале: пасля вітру-намаза. 370 Allahumma inna nasta'Tnuka араб.: «Божа, да цябе звяртаемся за дапамогай». 371 Азан і камеі (араб.: й'&' [al-adan wa-1-iqama]; тур.: azan ve kamet)першы (азан) і другі (камет) заклікі да малітвы. Азан чытаецца да таго, як мусульмане збіраюцца ў мячэці, каметвернікам перад пачаткам малітвы ўжо ў мячэці. Традыцыя чытаць два заклікі з’явілася ў ісламе даволі рана у пачатку VII ст. 372Джэназэй (ад араб.: [ganaza] пахаванне) тут: пахавальная малітва. 373 Памылка, замест: yest. 374 Верагодна, памылка, замест: swenti. 375 Рэшта асманскага арыгінала ў перакладзе. 376 Дзеля таго тут: таму. Іманныя патравы у арыгінале «ітапіп уеті^і» (іманныя плады, плады іману). 378 Пяць вахтаў намаз кланяцца пяць разоў на дзень маліцца. 379 Са.чават (араб.: [salawat]) малітвы. 200b (транслітарацыя) 1) ve namazi terk itmek kimki namazi terk iderse 2) i namaz opiiscac kto namaz iiposca 3) dim yikdur bir kimse bir bey namaza™ bir lokma etmek 4) wyara yego ruyniiyese kto bi yednemu bey namaz yednim kawalkem hleba 5) yediirse ya bir yardima else yedi kerre kabe-'i ^erifei 6) nakarmll albo yakowo pomoc ucinil yak-bl sedim raziy ke ba swetoye 7) yakmi§ gibi denlii giinah hasil olur 8) zruynowal wlasne tak wele greh mal bendze 200b (адаптаваны варыянт) 1) ve namazi terk itmek kimki namazi terk iderse 2) i намаз апушчаць. Хто намаз апушчае, 3) dini yikdur bir kimse bir bey namaza^ bir lokma etmek 4) вера яго руйнуецца. Хто б аднаго бейнамаз**1 адны.м кавалкам хлеба 5) yediirse ya bir yardima etse yedi kerre kabe-'i ^erifei 6) накарміў, альбо якую дапамогу ўчыніў як бы сем разоў Ка’абу святую 7) уакті§ gibi denlii giinah hasil olur 8) зруйнаваў уласна такі вялікі грэх мець будзе. Прыпіска: ten clowek co namaz ne-peye bey namaz naziwa-se / той чалавек, што намаз не пяе, бейнамаз^ называецца. 6. Рэлігійная лексіка татараў ВКЛ. Суадносіны беларускіх і польскіх перакладаў «Джаўагіру-ль-іслам» Тое, што адрозненні ў межах адной мовы часам паўстаюць праз розную канфесійную прыналежнасць яе носьбітаў факт у гісторыі лінгвістыкі не новы. Такое здараецца нават з дыялектамі, як гэта было, напрыклад, у мусульман, хрысціян і іўдзеяў Багдада. Асноўнае размежаванне праходзіла ў лексіцы, якая закранала рэлігійную сферу. Падобныя працэсы мелі месца і ў славянскіх мовах татараў ВКЛ: на прыкладзе перакладаў невялікага тэксту «Джаўагіру-ль-іслам» можна не толькі бачыць пласт спецыфічнай мусульманскай тэрміналогіі ліпкаў, але і паспрабаваць прасачыць пэўную яго эвалюцыю. Значная (калі не большая) частка рэлігійнай лексікі беларуска-польска-літоўскіх татараў арыенталізмы арабскага, персідскага і цюркскага паходжання, якія, верагодна, прыйшлі праз асманска-турэцкую мову («намаз» малітва, «абдэс/абдэст» звычайнае рытуальнае ўмыванне, «гусуль» поўнае рытуальнае ўмыванне, «харам» забароненае ісламам, «байрам» свята і інш.), альбо калькі, якія ўзніклі пры перакладзе тых ці іншых турэцкіх выразаў («салям даваць» вітаць, ад тур.: selam vermek; «абдэст браць» рабіць звычайнае рытуальнае ўмыванне, ад тур.: abdest aimak і інш.). Другі пласт гэта словы і выразы славянскага паходжання (Пан Бог, 380 Памылка, замест: bT-namaz. 381 Памылка, замест: bT-namaz. 382 Бінамаз асм.-перс. (літаральна: «без малітвы»): той, хто не моліцца. 383 Памылка, замест: bT-namaz. ангел/анёл, поснікаць, спасенье/спасенне, недаверак і інш.) і, магчыма, нават уласныя наватворы («пытальнік» той, хто пытае: маюцца на ўвазе анёлы, якія пасля смерці будуць пытаць чалавека пра яго веру; «адпусклівы» адзін з эпітэтаў бога, пераклад арабскага слова «gafur»: той, які даруе; «пяццё» спяванне, і інш.)’84. Часам арыенталізмы станавіліся асновай для ўтварэння неалагізмаў пры дапамозе славянскіх фармантаў, напрыклад: «безнамазнік» той, хто не моліцца (ад персідска-турэцкага «намаз» малітва). Пытанне, чаму ў адных выпадках перавага аддавалася арыенталізмам, у другіх словам славянскага паходжання, а ў трэціх арыенталізмы і словы славянскага паходжання выступалі ў якасці абсалютных сінонімаў, не мае адказу. Іслам узнік у арабскамоўным асяродку, тым не менш іншыя народы, становячыся мусульманамі, часам абазначалі запазычаныя разам з рэлігіяй паняцці словамі з уласных моў, а не з арабскай. Пласт канфесійнай лексікі фарміраваўся ў адпаведнасці з унутранай логікай той ці іншай мовы, і вывесці законы гэтай логікі пакуль не падаецца магчымым. Так было і з рэлігійнай тэрміналогіяй татараў ВКЛ, якія, засвоіўшы славянскія мовы, часам ужывалі арыенталізмы там, дзе ў беларускай ці польскай існавалі лексемы для абазначэння аналагічных паняццяў і з’яў. Слова «намаз», напрыклад, мае адпаведнік «малітва», а слова «байрам» «свята»; ліпкі, аднак, аддавалі перавагу ўсходнім запазычанням. Пры гэтым сапраўды безэквівалентная лексіка часам перакладалася. Так, у Кітабе Луцкевіча слова «мазгаб», якое абазначае багаслоўска-юрыдычную школу, перакладаецца як «навука»; для тэрміна «нійет» (аб’яўленне аб намеры памаліцца) выкарыстоўваецца адпаведнік «абраканне»; непажаданыя дзеянні, якія ў ісламскім праве называюцца «макруг», абазначаюцца словазлучэннем «нягожыя перашкоды»; катэгорыя неабавязковых, але ўхвальных учынкаў «мустахаб» у абсалютнай большасці выпадкаў перадаецца словам «прыстойнасць», а сам тэрмін «мустахаб» скажаецца на «мустаджаб»; для абазначэння рытуальнай чысціні «тагара» побач са словам «тагрэт» ужываецца «чыстасць»; пасля тэрміна «фарз» (катэгорыя абавязковых дзеянняў у ісламе) нярэдка даецца яго пераклад «павіннасць». Даволі цікавае, хоць і дзіўнае рашэнне было знойдзена і для выразу «іман наватворцаў» (miibtediler imam) «іман малых дзяцей». Выпадкі перадачы безэквівалентнай лексікі ёсць і ў іншых тэкстах. Прыкладам, для тэрміна «міхраб» (ніша, якая паказвае напрамак малітвы ў мячэці) у татарскім перакладзе Кур’ана на польскую мову выкарыстоўваліся «капліца» альбо «алтар»385.