КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
66 Ад мална мясцовага варыянта назвы мулы.
67 Фрагменты 1-2 таксама змяшчаюць тэксты, характэрныя для хамаілаў, аднак напісаны гэтыя фрагменты іншай рукой.
мя каранічных цытат сустракаецца пэўная колькасць замоў. Наяўнасць замоў падказвае нам, што цытаты падбіраліся са знахарскімі мэтамі. У рукапісе IV няма замоў, але прысутнічаюць каментарыі на Каран, што ўказвае на існаванне і такіх зборнікаў, у якіх цытаты падбіраліся з іншымі (не знахарскімі) мэтамі, магчыма прапаведніцкімі (гл. адпаведныя нататкі перад цытатамі з Карана: wernikem powejana kajetu cinoncim «вернікам сказана, які раскайваецца» (II 46b:2-3)/wernikam tak powesana kajetfl cinoncim «вернікам так сказана, якія раскайваюцца» (IV 12b:6-7)68; hutba «хутба, казань» (VII 8а:1); ’adwerniicca do gama‘atu «павярнуцца да джамаату69» (VII 8а:14); параўнайце таксама ’Qstaf propowedi «устаў пропаведзі» як назву аятаў у рукапісе II (фрагмент 17)). Такім чынам, існавалі як мінімум два варыянты такіх зборнікаў: 1) для знахарскіх мэт (рукапісы V-VI і VIII); 2) для прапаведніцкіх мэт (рукапісы IV і VII). Аднак дакладнай мяжы паміж імі, зразумела, няма (гл., напр., нататку propowedi ’izjasniajuit «пропаведзі тлумачаць» перад цытаваннем аята 32:4 з перакладу Г. Саблукова ў пераважна знахарскім рукапісе VI (14а:10)).
Рукапіс IV можна разглядаць як найстарэйшы вядомы на сёння зборнік цытат з тафсіраў у пісьменстве татараў Беларусі, Літвы і Польшчы, напісаны прынамсі да 1935 г., бо ў ім яшчэ няма тэрміна werset, а колькасць спецыфічных для А. Адамовіча арфаграфічных асаблівасцей абмежаваная (гл. п. 1.4). Да гэтага часу нам падавалася, што такія зборнікі цытат з тафсіраў узніклі пад уплывам працы Я. Шынкевіча 1935 г.70 Але, калі прыняць, што рукапіс IV паўстаў раней, то гэтая катэгорыя рукапісаў не магла ўзнікнуць пад уплывам працы Я. Шынкевіча.
Ці выходзілі такія рукапісы толькі з-пад пяра А. Адамовіча? Адказаць на гэтае пытанне адназначна пакуль немагчыма. Вельмі верагодна, што А. Адамовіч быў не першы, хто складаў такія рукапісы. Тэксталагічныя і іншыя даследаванні паказалі, што апісаныя ў дадзенай працы зборнікі цытат з тафсіраў належаць як мінімум да другой генерацыі, бо маюць пратографы. Зразумела, прасцей усяго ўявіць, што А. Адамовіч перапісваў гэтыя рукапісы са сваіх жа больш ранніх спісаў. Аднак супраць гэтага гаворыць наяўнасць аднолькавых памылак пры цытаванні адных і тых самых аятаў у розных рукапісах (гл. п. 1.2.1).
Быць можа некалі існавалі рукапісы з цытатамі з Карана і перакладам Ур’яша б. Ісмаіла без перакладу Г. Саблукова? Прынамсі ў рукапісах II і IV на першае месца ставіцца менавіта пераклад Ур’яша б. Ісмаіла, а пераклад
68 Відавочна, што розніца паміж версіямі гэтай нататкі ўзнікла ў выніку памылкі перапісчыка. Першапачатковай, на нашу думку, з’яўляецца другая версія, якая ўказвае на вернікаў як рэцыпіентаў гэтай цытаты.
69 Араб. [gama‘a(tun)] «група, грамада».
70Тарэлка М. Пераклады Карана ў рукапісе часоў II Рэчы Паспалітай з Мядзельскага музея. С. 149.
на рускую мову Г. Саблукова дадаецца з заўвагай ‘ogawor ruski «дадатковая заўвага па-руску», указваючы на яго неасноўную, дадатковую функцыю. Магчыма, што паралелі ў арфаграфіі даследаваных намі рукапісаў і ў старабеларускім кірылічным пісьменстве другой паловы XVI пачатку XVII ст. (гл. п. 1.3.1) таксама ўказваюць на тое, што асаблівасці арфаграфіі А. Адамовіча ўзніклі не на пустым месцы, а на падставе невядомых нам. зніклых болып ранніх крыніц.
2. Рукапісы Аляксандра Адамовіча імама мядзельскай мячэці: каталог
2.1. Рукапіс I. Хамаіл (джамейны)
Час перапіскі: канец XIX ст. пачатак XX ст. (гл. Папера).
Перапісчыкі: 1) [Халіль Юзэфовіч]71 арк. 25а-173а; 2) [Аляксандр Адамовіч?] арк. 1а-24Ь і ад 173b да канца.
Змест:
la bab da haggu wihojonc... cini nijjet (цюрк.)72
la jesli na zirec dalokl sobrokem jejes... nijjet (цюрк.)
lb bab w podruz wijez3ajonc nijjet do jsn (цюрк.)
lb bab w podrQz wijezjajonc heta pej (араб.)
2a bab to za cuzoha celeweka nijjet do jsn (цюрк.)
2a bab to fcujim dome nijjet do jsn (цюрк.)
2b bab to zajedna dusa nijjet do jsn (цюрк.)
2b bab nijjet do jsn ’allaha jedineho prosic ’odpuscenne grehow (цюрк.)
2b bab to na wecerah za ’ojca dusa nijjet do jsn (цюрк.)
3a bab to za ’allah rizasi cun7j nijjet do jsn (цюрк.)
3a bab to za ’ummet prarocki nijjet do jsn (цюрк.)
3b bab to za pinonjT nijjet do jsn (цюрк.)
3b bab to na cterjesce ja{je}senew74 nijjet (цюрк.)
4a bab to nijjet da ’ajetew za ’ojca za matku (цюрк.)
4a bab to nijjet zakaho hocis (цюрк.)
4b [Cypa 1] (араб.)
4b [Cypa 2:225] (араб.)
5a [Cypa 36] (араб.)
адсутнічае некалькі аркушаў?15
10a bab do sabahu ’i pred sabahem ’azan pej po ’azanu du‘a’i (араб., цюрк.)
7 Гл. заўвагу № 5.
72 У дужках указваецца мова тэксту, які змяшчае дадзены раздзел.
73 Параўн.: тур. Allah rizasi if in «дзеля задавальнення Аллага».
74Памылковы паўтор склада ja/je.
75 Тут павінны быць тэкст сур 112-114; так у іншых хамаілах.
12b bab wirid da sabahu gojise pec (араб.)
14a bab taspih pej (араб.)
14a bab posle weridu... jewenjesont ’i jewenc ’imon boskih... du‘a’i (араб., цюрк.)
20a bab do ’awleju namazu (цюрк., араб.)
21a bab do ’akindeju (цюрк., араб.)
22a bab do ’ahsamu (цюрк., араб.)
23a bab do jecciju (цюрк., араб.)
далей іншы почырк (да с. 173а)
25а bab to jest pozondak do gum‘a namazu (цюрк., араб.)
42a to jest hutba muharrama mesonca (араб.)
44a hutba safara mesonca (араб.)
45a hutba rabbi‘u-l-’awwala mesonca (араб.)
47a hutba rabbi‘u-l-’ahhlra mesonca (араб.)
48b hutba gamazT-l-’awwala mesonca (араб.)
49b hutba gamazT-l-’ahhTra mesonca (араб.)
51a hutba ragaba mesonca (араб.)
52b hutba sa‘bana mesonca (араб.)
54a hutba ramazana mesonca (араб.)
55b hutba ramazana mesonca ’aposnej patnici (араб.)
57a hutba sawwala mesonca (араб.)
58b hutba zT-l-qa‘dda mesonca (араб.)
60a hutba zT-l-hagga mesonca (араб.)
62a bab to jest hutbu76 budur powsedne perse (араб.)
67a bab to jest hutba budur posedne druge (араб.)
68b hutba hatim powsedne (араб.)
82a bab to jest hutba |77 muhammad ’uziwa ’ummet swuj (араб.)
85b bab pozondak ‘arafa78 bajram (араб., цюрк.)
96a bab to jest litre ’uzawsi to nalezT pec (цюрк., араб.)
97a bab ’imamu litre ’oddawac... du‘a’i pec (цюрк.)
97b bab to jest bajram namaz pozondak (цюрк., араб.)
102a bab to jest hutba ‘arafa bajram (араб.)
109a bab to jest pozondak qurban bajram namaz (араб., цюрк.)
119a bab na ’odhoje ta du‘a’i pej to jest munagat (араб. «Размовы») du‘a’i (цюрк.)
123b bab to jest kedi prijjes qurbana rznonc... nijjet ’ucini (цюрк.)
76 Памылкова замест hutb[a],
77 A. Антановіч выказваў думку, што вертыкальная лінія паміж словамі (г. зн. аліф?) можа ўказваць на канец аднаго слова і пачатак наступнага (Антоновнч A. К. Белорусскне тексты, пнсанные арабскнм пнсьмом, н нх графнко-орфографнческая снстема. С. 330-331).
78Арафа назва гары каля Меккі, на якой пілігрымы-мусульмане праводзяць 9-ы дзень месяца зу-ль-хіджа.
124a bab qurban na ’ofiaru rezuci to ta du‘a’i pej (цюрк.)
124b bab hetudu‘a’i za zdarowje cijo’ ’aberakajse (цюрк.)
125b bab ta du‘a’i qurban bajramnaho’ dna (цюрк. з інтэрлінеарным перакладам на пол.)
127а bab ta du‘a’i sedim razi pec ’i na barana due... ’od powetri pomoc (араб.)
127b bab qurban bajram[naho] dna na stol patrawi pastawac... du‘a’i pej (цюрк.)
128a bab pozondak da ‘asura’i bajram namazu (араб., цюрк.)
134a bab haza du‘a’i ‘asura’i bajram namaz (араб.)
136a bab to jest pozondak do muhammadu-n-nabijju79 namazu (араб., цюрк., араб. з інтэрлінеарным перакладам на пол.)
147а bab to jest ‘abbas80 du‘a’i (цюрк.)
149a bab to jest pozondak da tarawihu namazu (араб., цюрк.)
156b bab to’ jest panowe’ parafijane... ziker pejee pred tarawlhem (цюрк.
з перакладам на пол.)81
163a bab to jest ’aposnego’ wecora ramazana... ziker (цюрк. з перакладам на пол.)82
166b bab to’ jest qadir noci... posle jecci namazu... gosise pec welka prozba (цюрк.)
169b bab haza du‘a’i muftagab (араб. «Слушная») (араб.)
172a bab to jest nijjet da saharku83 (цюрк.)
172a bab nijjet da postu ramazannego’ (цюрк.)
172b bab ’odposmkujoncse pej (араб.)
173a bab to jest kluc proroke... kturen musulmanin wele nemazaw’ neplalil84... (араб.)
на c. 173b i далей почырк, ідэнтычны почырку на с. 1а—24Ь
174b bab ’й pontak posle ’akindeju namazu pec ’an‘am85 surej... (араб.)
175b bab ’udhija (араб. =i [’udhijja] «ахвяра, ахвяраваная жывёла») namaz spasenne welikeje pec (араб.)
178b bab to zawal (араб. Jb j [zawal] «поўдзень, вечар») namaz
180a bab kto bi kolwek newejel ci ’Qkontetowal swojih rojicow... nafile
180b bab to namaz haqqu-l-walidajni (араб. «Ісціна бацькоў»)
181b bab nafile namaz za sebe za ’ojea za matku
79 Араб. [nabij(un)] «прарок».
80 Абас імя ўласнае.
81 Пераклад падаецца як інтэрлінеарна (першыя два радкі), так і шляхам чаргавання фрагментаў цюркскага арыгінала і польскага перакладу.
82 Пераклад падаецца як інтэрлінеарна (апошнія тры радкі), так і шляхам чаргавання фрагментаў цюркскага арыгінала і польскага перакладу.
83 Верагодна, ад араб. [suhur] «час перад світанкам» у месяцы рамадан, калі мусульмане могуць прымаць ежу.
84Памылкова замест nep[eln]il або nepla[c]il?
85 Араб. [’an‘am] «жывёлы» тут назва 6-й суры Карана.
182a bab to hawwalla (ад араб. [hawl] «страх»?) namaz (цюрк., араб.)
184a bab to nafile persej noci po ’umarlim (араб.)
184b bab to do zastalih namazew... nijjet (цюрк.)
185a bab haza du‘a’i ’awwal (араб. Jj1 [’awwal] «першы»?)... dwa ‘anheli pejuc (араб., цюрк.)
187b to jest lahT86 jak jicko qur’an wijje (цюрк.)
194a bab ziker hikmat (араб. [hikma(tun)] «мудрасць»),.. puzni weceri (цюрк.)
203a bab ziker tureckT ’i ’arabskT (араб., цюрк.)
206b bab cwarti zi[ker] hikmat budQr (цюрк.)
207b susti ziker hikmat budur (цюрк.)
208a bab sudmT ziker [h]ikmat budQr ’Q tarawihu hoze pec (цюрк.)
209b bab ’Qsmi ziker hikmat budur (цюрк.)
210b bab jewonti ziker hikmat budur (цюрк. з перакладам на пол.)87
215а bab jesonti ziker hikmat bQdQr (цюрк. з перакладам на пол.)
220b bab to na pominkah posle weceri... du‘a’i pec (цюрк.)