КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
А паражэнне апускае людзей у атмасферу разгубленасці, нуды, а галоўнае — бяссэнсіцы. Бо яны перш за ўсё проста бессэнсоўныя, нашы заданні. I штодня ўсё болей бессэнсоўныя, усё болей згубныя і ўсё болей бязглуздыя. Тыя, хто аддае загады, не маюць іншых сродкаў затрымаць лавіну,— як толькі шпурнуць на стол свае апошнія казырьі. Мы з Дзютэртрам — казыры, і мы слухаем, што кажа нам маёр. Ён ставіць перад намі задачу на сёпня. Мы павінны зрабіць дальні разведвальны палёт на вышыні дзесяць тысяч метраў, а па дарозе назад знізіцца да сямісот метраў і засекчы размяшчэнне танкаў у раёне Араса. Усё гэта ён выкладвае такім тонам, нібы тлумачыць: — Потым павернеце на другую вуліцу направа і прастуйце да самай плошчы; там, на рагу, у кіёску купіце мне карабок запалак... — Ясна, пан маёр. Роўна гэтулькі ж карысці і ў нашым заданні. I ў словах, якімі яно даводзіцца, не болей лірызму. Я думаю: «Бязглуздае заданне». Я думаю... Я думаю шмат пра што. Я дачакаюся — калі ўцалею — ночы і тады памяркую. Калі ўцалею... I з лёгкага задання вяртаецца адзін самалёт з трох. Калі ж яно «паскуднае», вярнуцца, вядома, складаней. I тут, у кабінеце маёра, смерць не здаецца мне ані ўзвышанай, ні велічнай, ні гераічнай, ні трагічнай. Яна проста — адмета розруху. Ягоны вынік. Група страціць нас, як губляюць багаж у мітусні чыгуначнай перасадкі. Пэўна ж, у мяне ёсць і зусім іншыя думкі пра вайну, пра смерць, пра самаахвярнасць, пра Францыю, але мне не хапае кіруючай ідэі, зразумелай мовы. Я мыслю супярэчнасцямі. Мая ісціна растузана на шматкі, і разглядаць іх я здольны толькі кожны ўпаасобку. Калі я застануся жывы, я дачакаюся ночы і тады памяркую. Блаславёная ноч. Ноч, калі розум спіць, а рэчы пакінуты на волю лёсу. Тое, што сапраўды нешта варта, зноў набывае сваю цэласнасць пасля касавальнага дзённага аналізу. Чалавек знітоўвае шматкі свайго свету і зноў робіцца спакойным дрэвам. Дзень аддаецца сямейным звадкам, ноччу да чалавека вяртаецца Любоў. Бо Любоў мацней слоўнага продзіменя. I чалавек прымошчваецца ля акна, глядзіць на зоркі, і вось ён зноў адчувае адказнасць і за закалыханых дзяцей, і за заўтрашні хлеб, і за сон жонкі, такой кволай, пяшчотнай і недаўгавечнай. Пра Любоў не спрачаюцца. Яна ёсць. Хай жа наступае ноч, каб мне адкрылася нешта, вартае любові! Каб я задумаўся пра цывілізацыю, пра лёсы людскія, пра тое, як шануюць дружбу ў маёй краіне. I каб мне захацелася служыць нейкай уладнай, хоць, можа, яшчэ і неўсвядомленай ісціне... А зараз я нагадваю хрысціяніна, ад якога адступілася раскоша. Разам з Дзютэртрам я, вядома, выканаю сваю ролю, выканаю яе сумленна, але так, як спраўляюць абрады, у якіх ужо няма рэлігійнага сэнсу. Ka- лі ў іх ужо няма бога. Калі я застануся жывы, я начакаю, пакуль настане ноч, каб трошкі прайсціся па дарозе, што перасякае нашу вёску, і там, у сваёй блаславёнай самоце, я, магчыма, зразумею, чаму я павінен памерці. II Я ачынаюся ад сваіх летуценняў. Маёр здзіўляе мяне дзіўнай прапановай: — Калі вам задужа не па душы гэтае заданне... Калі вы сёння не ў форме, я магу... — Ну што вы, пан маёр! Маёр выдатна ведае, што падобная прапанова недарэчная. Але калі экіпаж не вяртаецца, усе ўспамінаюць, якія пахмурньія былі твары людзей перад вылетам. Гэтую пахмурнасць тлумачаць прадчуваннем. I грызуць сябе за тое, што не надалі ёй значэння. Ваганні маёра напамінаюць мне пра Ізраэля. Пазаўчора я курыў ля акна ў аддзеле разведкі. Праз акно я заўважыў Ізраэля. Ён некуды спяшаўся. Hoc у яго быў чырвоны. Доўгі нос, вельмі яўрэйскі і вельмі чырвоны. Ён неспадзявана ўразіў мяне, гэты чырвоны нос Ізраэля. Да Ізраэля, нос якога падаўся мне такім дзіўным, я пачуваў глыбокую прыязнасць. Гэта быў адзін з найадважнейшых лётчыкаў у нашай групе. Адзін з самых адважных і самых сціплых. Яму столькі надзяўблі пра яўрэйскую асцярожлівасць, што ён лічыў за асцярожлівасць нават сваю адвагу. Бо гэта ж асцярожлівасць — быць пераможцам. Дык вось, я заўважыў яго доўгі чырвоны нос, які бліснуў на адзін толькі момант, бо Ізраэль крочыў вельмі хутка і адразу ж знік разам са сваім носам. Без намеру жартаваць я абярнуўся да Гавуаля: — Чаго гэта ў яго такі нос? — Гэткім ужо матка яго адарыла,— адказаў Гавуаль. I дадаў: —Бязглуздае заданне на малой вышыні. Ен зараз вылятае. — А! А ўвечары, калі мы перасталі ўжо чакаць звароту Ізраэля, я, канечне, успомніў гэты нос, які на выключна спакойным твары з нейкім асаблівым талентам выказаў надзвычайную заклапочанасць. Калі б гэта я загадаў вылятаць Ізраэлю, выгляд гэтага носа доўга праследаваў бы мяне як папрок. На загад вылятаць Ізраэль, безумоўна, адказаў толькі адно: «Ёсць, пан маёр. Ясна, пан маёр. Слухаю, пан маёр». На твары Ізраэля, безумоўна, не ўздрыгнуў ніводзін мускул. Але спакваля, падступна, здрадніцкі пачаў загарацца яго нос. Ізраэль умеў валодаць выразам свайго твару, але не колерам свайго носа. I нос злоўжьіў гэтым, самавольна ўмяшаўся ў справу. Hoc, без ведама Ізраэля, маўкліва выказаў маёру сваё глыбокае неадабрэнне. Магчыма, пагэтаму маёр і не любіць адпраўляць у палёт тых, якія, на яго думку, прыгнечаны прадчуваннямі. Прадчуванні амаль заўсёды ашукваюць, але з-за іх баявыя загады набываюць гучанне выраку. Аліяс камандзір, а не суддзя. Вось што на днях адбылося з сяржантам Т. Наколькі Ізраэль быў адважны, настолькі Т. быў баязлівы. Гэта адзіны знаёмы мне чалавек, якога так відочна мучыў страх. Калі Т. атрымліваў баявы загад, з ім тварылася нешта неверагоднае. Ён проста ўпадаў у транс. Яго апаноўвала здранцвенне, яно павольна і няўмольна захліствала яго з ног да галавы. 3 твару быццам змывала ўсякі выраз, а вочы загараліся пустым бляскам. У процівагу Ізраэлю, чый нос здаўся мне такім збянтэжаным — збянтэжаным ад магчымай смерці Ізраэля — і адначасова вельмі ўгневаным, Т. пе выяўляў ніякага хвалявання. Ён не рэагаваў: ён панікаў. Пад канец размовы рабілася зразумела, што Т. простатакі ахоплены жахам. I ад гэтага па твары яго пачынаў разлівацца нейкі няўзрушны спакой. 3 гэтага моманту Т. быў як недасягальны. Адчувалася, як паміж ім і светам распасціраецца пустыня абыякавасці. Ніколі і нідзе, ані ў кога на свеце я не назіраў, каб нервовае ўзбуджэнне выяўлялася ў такой форме. — Я ні ў якім разе не павінен быў пасылаць яго тады,—• гаварыў пазней маёр. У той дзень, калі маёр абвясціў яму пра вылет, Т. не толькі спалатнеў, але нават пачаў усміхацца. Проста ўсміхацца. Так, мусіць, усміхаюцца пакутнікі, калі кат пераходзіць ужо ўсялякія межы. — Вы занядужалі. Я замяню вас... — He, пан маёр. Раз гэта мая чарга, значыць — мая. I Т. здранцвела стаяў навыцяжку перад маёрам і глядзеў на яго. — Але калі вы не ўпэўнены ў сабе... — Сёння мая чарга, пан маёр, мая. — Паслухайце, Т... — Пан маёр... Т. нібы ператварыўся ў каменны слуп. — I я дазволіў яму ляцець,— дадаў Аліяс. Тое, што адбылося потым, так і засталося загадкай. Т., стралок на борце самалёта, заўважыў, што яго спрабуе атакаваць варожы знішчальнік. Але ў гэтага знішчальніка заела кулямёты, і ён павярнуў прэч. Пілот і Т. перагаворваліся паміж сабой амаль да самага аэрадрома, і пілот не заўважыў нічога незвычайнага. Але за пяць хвілін да пасадкі стралок перастаў яму адказваць. А вечерам Т. адшукалі з праламаным чэрапам: яго ўдарыла хваставым апярэннем. Ён вьіскачыў з парашутам у дзікіх умовах, на поўнай хуткасці, прычым над сваёй тэрыторыяй, калі яму ўжо не пагражала аніякая небяспека. З’яўленне знішчалыііка падзейнічала на яго, як няўмольная позва, і ён не вытрымаў. — Ідзіце апранайцеся,— кажа нам маёр,— вылет у пяць трыццаць. — Да пабачэння, пан маёр. Маёр адказвае няпэўным жэстам. Прымхі? Мая цыгарэта патухла, і я марна шару па кішэнях. — Чаму ў вас ніколі няма запалак? — дадае Аліяс. Ён мае рацыю. I, выпраўлены ў дарогу такімі развітальнымі словамі, я выходжу за дзверы, пытаючыся ў сябе: «Чаму ў мяне ніколі няма запалак?» — He па душы яму гэтае заданне,— заўважае Дзютэртр. А я думаю: яму начхаць! Але несправядліва асуджаючы Аліяса, я думаю не пра яго. Мяне шакіруе факт, якога ніхто не хоча прызнаць: жыццё Духа падчас замірае. Толькі жыццё Розуму несупыннае ці амаль несупыннае. Мая здольнасць аналізаваць не надта схільна зыначвацца. Аднак для Духа маюць значэнне не самі рэчы, а сэнс, які нітуе іх паміж сабой. Тое сапраўднае аблічча рэчаў, якое Дух спасцігае праз вонкавую абалонку. Празорлівасць Духа мяжуе з noyHaft слепатой. Для таго, хто любіць свой дом, настае час, калі ён знячэўку робіць адкрыццё, што гэта толькі зборышча разрозненых прадметаў. Для таго, хто любіць сваю жонку, настае час, калі ён пачынае бачыць у каханні адны толькі турбацыі, уціск і непрыемнасці. Для таго, хто ўпіваецца нейкай мелодыяй, настае час, калі яна перастае кранаць яго. Настае час, як сёння,— калі я ўжо болей не разумею сваю радзіму. Радзіма — гэта не сукупнасць мясцін, звычаяў, рэчаў, якія ў любы час здольны ахапіць мой розум. Радзіма — гэта Сутнасць. I вось настае час, калі я раптам выяўляю, што я перастаў бачыць Сутнасць. Маёр Аліяс правёў усю ноч у генерала ў чыста лагічных спрэчках. А чыстая логіка разбурае жыццё Ду. ха. Потым Аліяса выматалі на зваротным шляху бясконцыя дарожныя заторы. Вярнуўшыся ў групу, ён сутыкнуўся з мноствам дробязей — з тых, што спакваля пажыраюць вас, як безліч вынікаў горнага абвалу, які немагчыма затрымаць. I нарэшце ён выклікаў нас, каб паслаць на невыканальнае заданне. Мы — частка ўсеагульнага розруху. Мы для маёра не Сэнт-Экзюперы ці Дзютэртр, надзеленыя сваім уласным дарам бачыць рэчы альбо не бачыць іх, думаць, хадзіць, піць, усміхацца. Мы — часткі нейкай агромністай будыніны, і каб зразумець яе ў адзіным цэлым, неабходна мець і час і цішыню. Калі б мяне мучыў нервовы цік, Аліяс заўважыў бы толькі гэты цік. Ён адправіў бы ў палёт над Арасам толькі вобраз гэтага ціку. У віры пастаўленых перад ім праблем, у гэтым няўмольна-імклівым зрынанні лавіны мы самі параспадаліся на кавалкі. Голас. Hoc. Цік. А кавалкі не хвалююць. Справа не толькі ў маёры Аліясе, але і ва ўсіх людзях. Калі мы заклапочаны пахаваннем, то як бы мы ні любілі нябожчыка, мы не сутыкаемся непасрэдна са смерцю. Смерць — гэта нешта неаб’емнае. Гэта новы ланцуг узаемасувязей з думкамі, рэчамі, прывычкамі нябожчыка. Гэта новы лад свету. 3 выгляду нічога не зыначылася, на самой жа справе зыначылася ўсё. Старонкі ў кнізе тыя ж, але сэнс яе стаў інакшы. Каб адчуць смерць, мы павінны ўявіць сабе момант, калі нам пазарэз патрэбен нябожчык. Менавіта тады нам яго і не хапае. Уявіць сабе момант, калі мы маглі б спатрэбіцца яму. Але мы яму болей не патрэбны. Уявіць сабе хвіліну сяброўскіх адведак. I адчуць іх пустэчу. Мы звыклі бачыць жыццё ў перспектыве. Але ў дзень пахавання няма ні перспектывы, ні прасторы. Нябожчык у нашай свядомасці яшчэ раздроблены на часткі. У дзень пахавання мы мітусімся, паціскаем рукі сапраўдным і ўяўным сябрам, займаемся дробязямі. Нябожчык памрэ толькі заўтра, калі ўсталюецца цішыня.