Полацк IX—XVII стст.
Гісторыя і тапаграфія
Сяргей Тарасаў
Памер: 183с.
Мінск 1998
і t Вугаль
°^ Цэгла, плінфа
Суглінак
®=® ДрэЬа
^^т Мацярык
Мал. 24. Умоўныя абазначэнні
121
QJ Zf CD C o c Q 1986 r. 8 траншэя tl / v / y
PII (Р0У) W XS Е a L a & a §
1986 r. ■°"
g a 00
* Я Е
1959 r.
Ж4
c c Q nJ C <3 a C
І986Г. &&Z ш6. бул.міронабай Хл/х 1[ л
1987r. by,. Ррунзе облсх ЖШ
і9б?г. Сельгастзкніка \х/Х/
1986г. Педбучылішча ф<х\х5
1962/1967гг. Селіміча каля <9у/х Чырйонага Motma кхх/У
co
196?г. \ pIV \\\
1961 г. 4'\sVs рШ
1959 г.
1959 г.
Н59Г. 2/^ Р 1 О X Ох шш
a
1962 г. Прарэзка бала SJxvv :1
1928 г. ЖШ
•J C ^
122
ПГ) d mu. 388<88 ш2. бул.Скарыны XXX?/X
1991 г 8888^3 шІ.Друкарня ЯХХХг/ 88 8 '8 2/3388888' 5 r
1991 г. %'" бул. Стралецкая 388; 83
1390 г. ''$4'% ? рН
1988г. Тпаншэя ма " * Мл. к.царкса, д. і 9^С* /188838'''' €0О'Я338і83 3 Г
1988 г. 8vXXK ^оаншэя на ЛосхЛ? byn. Замкайай ^888888^ 8888х338'/>ЗЖ'3 88889883 ^ЗЗ'Зх. 8^/>,і>8838 1
798 7 г 38338 Гасцін. „Дзбіна" і
1987 г. ш.'6улСака і Ваннзці.д.іч 1
1987г. § \\Х у
1986 г. м 8 Ш1 Брацкая школа /// « /
i986r. Жхх?9 Ьул.Деніна. Траншзя vw<3x
. 1986 r. я Оул./1°ніна Сйярілоба. / бубаунічая яма ХХХХе 7
„ 1968 r. оул. Энгельса. х\\\\ 8 Паж. ста.чцыя \\\\
R CO Z с X a •о * X
1989 г. Ш2 ХЛЛАЛ 8
1989/1990 гг. р’1 w 8
,э87г 1
1986 Г ш~^ осхххх
1986 г тЧ QOvQ'1' p > » > CQ
*
•
*
■
h • 1/ ^
n
n
П
Jj
ii
127
Заходняя сценка
Усходняя сценка
Пайднёбая сценка
Мал. 32. Стратыграфія раскопу 1, 1987—1988 гг., Вялікі пасад
128
Мал. 33. Паўднёвая частка раскопу I, 1987—1988 гг., Вялікі пасад. Пасадская абарончая сцяна
5 Зак. 1390
129
Man. 34. Рэканструкцыя профілю пасадскай абарончай сцяны і спосаб укладкі камянёў у яе падножжа
130
Мал. 35. Паўночная частка раскопу I, 1987—1988 гг., Вялікі пасад. Пабудовы сядзібы ювеліра
131
0
10 м
0 l
7м
Слой чорнага колеру
^^ Слой цёмнашэры
ІТі Будаўнічы друз, д durian цэгла
Белы суглінак
* Вугаль
Мацярык
Мал. 36. Профіль будаўнічай траншэі па вул. Фрунзе, 1987 г.
132
Мал. 37. Шурф III, 1987 г., вул. Замкавая
Мал. 38. Прарэзка паўднёвага схілу Верхняга замка, 1989 г.
5’ Зак. 1390
133
Баласт, перакоп
Чорньі слой Цёмнашэры
Гліна
Парахня
Мал. 39. Прарэзка паўднёвага схілу Верхняга замка, 1989 г.
134
0
7м
Баласт
Цёмнашэры
чорны
Мал. 40. Профіль усходняй сценкі шурфа III, 1989 г. Стрэлка Ніжняга замка
135
4 м
Мал. 41. План мацерыка раскопу I, 1989—1990 гг., Ніжні замак
136
ЦЗона культурнага слоя да 96 м
^^Зона культурнага слоя зЬыш за 2 м
^^Зона культурнага слоя да 2 м
|о| Мяжа археалагічнага запабедніка да 1991 г.
Мал. 42. Распаўсюджанне культурнага слоя г. Полацка па археалагічных матэрыялах і дадзеных геалагічнага свідравання
137
Умоўныя абазначэнні.амфарыі шкляныя бранзапетьн ................кафлі
Мал. 43. Палігоны распаўсюджання знаходак раскопу II на Верхнім замку, 1960 г.
138
Мал. 44. Палігоны распаўсюджання шкляных бранзалетаў, амфар і карэляцыя некаторых знаходак з раскопу III, Верхні замак, 1961 г.
139
00 кафлі гаршкобыя
....Амфары
—Тыглі
Мал. 45. Раскоп I, 1987—1988 гг.. Вялікі пасад
140
паліўная
непалшная
кругаоая
...амфары
ляпная
» загладжаная на крузе
Мал. 46. Працэнтнае размеркаванне керамікі з раскопу I, 1989 г., на Ніжнім замку па пластах да агульнай колькасці дадзенай керамікі
141
Мал. 47. Ляпны посуд раскопу ПІ, 1986 г., Ніжні замак
142
Man. 48. Ювелірныя прылады працы i вырабы, раскоп I, 1989—1990 гг., Ніжні замак
143
Мал. 49. Шкляныя пацеркі, раскоп 1, 1989—1990 гг., Ніжні замак
144
Мал. 50. Вырабы са шкла, раскоп I, 1989—1990 гг.. Ніжні замак
145
Man. 51. Касцяныя праколкі, раскоп I, 1989—1990 гг., Ніжні замак
146
Мал. 52. Плавільныя тыглі, раскоп I, 1989—1990 гг., Ніжні замак
147
Man. 53. Ляпны посуд, раскоп I,
1987—1988 гг., Вялікі пасад
148
Мал. 54. Ювелірныя вырабы, раскоп I, 1987—1988 гг., Вялікі пасад
149
Мал. 55. Ювелірныя вырабы, раскоп I, 1987—1988 гг., Вялікі пасад
150
Мал. 56. Ювелірныя вырабы, раскоп 1, 1987—1988 гг., Вялікі пасад
151
Мал. 57. Ювелірнь'я вырабы, раскоп I, 1987—1988 гг., Вялікі пасад
152
8 4€ <е <& <®о
Мал. 58. Шкляныя пацеркі, раскоп I, 1987—1988 гг., Вялікі пасад
6 Зак. 1390
153
Мал. 59. Вялікі пасад. Раскоп I, 1987—1988 гг.: 1—24— вырабы з бурштыну; 2530вырабы са шкла
154
Мал. 60. Шыферныя праселкі з графіці, раскоп I, 1987—1988 гг., Вялікі пасад
155
Мал. 61. Вырабы з металу, раскоп I, 1987—1988 гг., Вялікі пасад
156
Мал. 62. Ігральныя косці, раскоп I, 1987—1988 гг., Вялікі пасад
157
Мал. 63. Вырабы з косці, раскоп I, 1987—1988 гг., Вялікі пасад
158
Мал. 64. Фармалізацыя перыметра Верхняга замка праз пабудову трохкутніка і акружнасці
159
Мал. 65. Размяшчэнне вежаў Верхняга замка па «Рэвізіі 1552 г.»
160
Мал. 66. Размяшчэнне абарончых вежаў і манументальных пабудоў згодна плану «Узяцце г. Полацка Стэфанам Баторыем у 1579 г.»
6* Зак. 1390
161
Мал. 67. Размяшчэнне вежаў Верхняга замка па вопісу 1654 г.
162
Мал. 68. Размяшчэнне вежаў Верхняга замка па Кнігах прыходнарасходных 1654—1655 гг.
163
Мал. 69. Фрагменты вулічнай трасіроўкі і месцы мяркуемага знаходжання некаторых ману.ментальных пабудоў Верхняга замка
164
Мал. 70. Рэканструкцыя тапаграфіі старажытнага полацкага гарадзішча да другой паловы XVI ст.
165
Мал. 71. Размяшчэнне вежаў і фортак Вялікага пасада ў сярэдзіне XVII ст.
166
T a б л і ц a I. Вынікі дэндрахраналагічных даследаванняў дрэва з раскопак на Вялікім пасадзе Полацка (1987—1988 гг.). Праведзены у Інстытуце археалогіі PAH Н. Б. Чарных
№ вопісу Пабудова. дэталь Узрост ствала (гады) Дата рубкі
2 лага маставой 53 1257 г.
4 маставая 42 1256 г.
14 пабудова 98 9
19 —«— 55 1169 г.
23 пабудова П2 98 1176 г.
25 пабудова П4 99 9
35 маставая 50 1047 г.
39 пабудова на мацерыку 104 1075 г.
41 пабудова П1 77 1059 г.
42 —« — 72 1165 г.
45 —«— 108 1163 г.
48 прыбудова да П1 82 1280 г.
50 пабудова П1 103 1164 г.
52 слуп каля насцілу 90 9
53а —«— 161 1135 г.
55 слуп на мацерыку 101 1062 г.
56 без пашпарта 155 9
57 без пашпарта 141 1309 г.
58 пабудова 63 9
59 — « — 88 9
60 —«— 81 9
63 —«— 82 9
64 — « — 103 9
66 пабудова П6 53 ?
67 —«— 40 9
калода 80 9
I слуп унутрывальнай канструкцыі 84 1363 г.
II —«— 85 9
III —«— 60 9
Т а б л і ц a 2. Адлегласці паміж вежамі Вялікага пасада ў сажнях
Кнігі каштарысныя 1654—1655 гг. Роспіс 1654 г.
Вежа Колькасць сажняў Вежа Калькасць сажняў
16 Фортка 18
Варварынская 428 Варварынская 382
Міронаўская 22 Міронаўская 20
Праязныя вароты 62 Несапраўдная праязная 60
Ільінская 82 69 Ільінская 80
Карліцкая Скарбная 67
Невельскія вароты 70 Невельская праязная 68
Навугольная 113 Навугольная 180
Над Палатою Кабыльчына 20
Фортка за валам Усяго 880 Фортка 895
167
T a б л і ц a 3. Адлегласці паміж вежамі Верхняга замка ў метрах у залежнасці ад даўжыні сажня
168
T a б л і ц a 4. Суадносіны адлегласцяў паміж вежамі Верхняга замка ў працэнтах і градусах
169
T a б л і ц a 5. Адлегласці паміж вежамі Вялікага пасада ў метрах у залежнасці ад даўжыні сажня
3 а ў в а г а. Сумы акругляліся да дзесяцічнага знака.
170
T a б л i u a 6. Полацкія цэрквы па пісьмовых крьшіцах
171
Працяг табл.
172
ос
173
іуош гнгіпсіц
о
•л в ><
X
a к ^ св э О X I X ч 8 о 0 2 О S ас £ 0 £ S 5 5 « CQ * 8 £ 3 X X X L 5 Е X X t 3 3 3 X 8 > с е X 0 » 03 te X оз с Е с я X 03 оз ос 03 S S' й tc X ф * о X 03 & 3 X D Z X 5 чз 1 3 3 S < 8 3 8 Z S 3 X X X 2 * D X е X S S U X £ * 3 о ■X ЗХ X * 3 :Х 0 3 1 X 2 о ^ V X сх 2 U X X С. Е S
* 03 с С о: е к * 03 X a 03 L0 X U * 2 : □ X X ■: X ■: X о Ч оз 03 Q 03 ю л оз О S' 'х 1 'е 03 С
174
175
Працяг табл.
176
177
Працяг табл.
178
179
Мост замкавы Справы Полацкага гродз «...мост перед вороты в замку мостнтн». 1535 г.
180
ЗМЕСТ
Уводзіны.......................................................................3
Раздзел I
АГЛЯД КРЫНІЦ I ДАСЛЕДАВАННЯЎ
1. Пісьмовыя крыніцы па гісторыі Полацка (у сувязі з праблемамі яго археалагічнага вывучэння).....................................................................6
2. Гісторыкакартаграфічныя дакументы.........................................10
3. Агляд даследаванняў........................................................17
Раздзел II
КУЛЬТУРНЫ СЛОЙ ПОЛАЦКА ЯК ГІСТАРЫЧНАЯ КРЫНІЦА
1. Стратыграфічныя дадзеныя...................................................25
2. Храналогія матэрыялаў......................................................31
3. Тэрытарыяльнае развіццё горада IX—XVIII стст. па матэрыялах вывучэння культурнага слоя..................................................................36
Раздзел 111
АРХІТЭКТУРНАПЛАНІРОВАЧНАЯ СТРУКТУРА ПОЛАЦКА
1. Замкавыя ўмацаванні.........................................................40
Абарончыя збудаванні Верхняга замка...........................................40
Абарончыя збудаванні Ніжняга замка............................................48
2. Абарончыя збудаванні пасадаў................................................52
КНІГІ ОНЛАЙН
