Porta Nigra
Максім Кутузаў
Выдавец: Галіяфы
Памер: 224с.
Мінск 2020
— Але ж. I навошта яны гэта ўчынілі? — у Аркадзя на твары чыталася вялікае расчараванне наконт таго, што такую, мяркуючы па ўсім, сапраўды цудоўную калекцыю так бяздумна прафукалі.
— Зараз ужо складана гэта вызначыць. Але падобна, што яны шчыра верылі, што калі ў нас з'явіцца свой уплывовы, аўтарытэтны ўніверсітэт, кнігі абавязкова вернуцца на Радзіму.
— Дай здагадаюся, яны так і не вярнуліся?
— Менавіта. Здаецца, большасць асобнікаў з таго кнігазбору і зараз знаходзіцца ў Кіеве.
— Дык калі вядома, дзе яны, чым я магу дапамагчы?
— Ну не ведаю, да прыкладу, раптам ты зможаш пабачыць, чаму так здарылася, што яны засталіся ў нашых
суседзяў, ці знойдзеш доказы таго, што сам Міцкевіч насамрэч там працаваў.
— Ага. Уяўляю, колькі там усяго цікавага было. Вось бы апынуцца там, у тыя часы і пабачыць такі скарб на ўласнвія вочы, — расчараванне маладога фізіка выглядала бязмежным.
— Вось бачыш, прынамсі для цябе гэта будзе як мінімум цікава і пазнавальна. He толькі ж на карысць Айчыне працаваць. Айчына і так добра ведае, дзе знаходзяцца рэшткі гэтай бібліятэкі. А зрабіць нічога не можа, каб яе вярнуць. Ці не хоча. Гэта ўжо іншае пытанне.
— Ага. Сапраўдны дэтэктыў Ведаць бы дакладна, што там адбылося, можна было б свой «Клуб Дзюма»32 напісаць.
— He тое слова. У гэтым і фішка, што ў нашай гісторыі, калі пашукаць, такое можна знайсці, што іншым краінам і не снілася. Аднак «Клуб Дзюма» і «Цудоўнае стагоддзе»33 ствараюцца, на вялікі жаль, не ў нас, — Баляслаў гучна ўздыхнуў.
— Якое, якое стагоддзе?
— Ды гэта серыял такі, які неўзабаве павінен выйсці. Я недзе чытаў, што туркі столькі бабла ў яго ўклалі, што ого-го. Трэба ж паказаць усяму свету, што Сулейман Пышны бвіў выбітным дзеячом свайго часу. А каб серыял глядзелі ва ўсім свеце, неабходна што? Слушна. Якасць, спецэфекты, дэкарацыі. Адным словам — грошы. Ды калі б захацець, мы маглі б і пра Альгерда з Вітаўтам, ды
32 «Клуб Дзюма, або Цень Рышэльё» — дэтэктыўны раман іспанскага пісьменніка Артура Пэраса-Рэвэртэ, прысвечаны паляванню на рэдкія кнігі.
33 «Цудоўнае стагоддзе» — папулярны ва ўсім свеце турэцкі гістарычны серыял.
пра праклён Міндоўга такія серыялы зняць, што нават у Бразіліі пазайздросцілі б. Гэта ж які сцэнар: сын змоўцы, які подла забіў Міндоўга і яго сыноў, таксама трагічна губляе сваіх дзяцей і гіне ад рукі здрадніка. Ніякі фантаст не прыдумае такога мудрагелістага павароту сюжэта, які можа здарыцца ў рэальным жыцці.
— Мацвей, зноў ты пачынаеш. У нас нават «Чорны замак Альшанскі» экранізаваць нармалёва не змаглі. Калі не чытаў гэтую шыкоўную кнігу — дык і не зразумееш, што ў фільме адбываецца. А калі чытаў — дык толькі канчаткова расчаруешся ў нашым кінематографе. А ты кажаш пра нейкі там «Праклён Міндоўга»... Карацей з Храптовічамі прыблізна ўсё зразумела. Дзякуй, што адукаваў, я сапраўды пра гэта не ведаў. Што яшчэ?
— Ды так вось адразу болей нічога ў галаву не лезе. Але мне здаецца, што і гэтага пакуль што досыць: каменьчык з Нясвіжа, карціна з Эрмітажа, кніга з Кіева, пояс Вітаўта.
— А як жа Фара Вітаўта? — усміхнуўся Аркадзь.
— Па-першае, я нават не ўяўляю, які прадмет можна выкарыстаць для сувязі з ёй. Саветы ж усё зруйнавалі і расцягнулі. А па-другое, напачатку з усім гэтым разбярэмся. У нас і так, як бачыш, працы стае.
— Ведаеш, — праз паўзу прамовіў малады фізік, — гэта ўсё гучыць занадта неверагодна, але я ў чарговы раз паўтаруся, што паспрабаваць неабходна.
Аркадзь планаваў спачатку некаторы час, што называецца, «абжыцца» на новым працоўным месцы, а пасля ўжо займацца сваімі ўласнымі даследаваннямі, бо яны абавязкова прыцягнуць да яго непатрэбную ўвагу. А гэтай самай увагі да яго першапачаткова і так было
занадта. Некаторыя прасілі яго дапамагчы з якімі-небудзь дробязямі, іншыя давалі карысныя рэкамендацыі. Болей за ўсіх, безумоўна, Дэніс. Ферэнц дык увогуле амаль стаўся яго ценем. Аднак беларус вырашыў што адкладаць такую важную для цэлага народа і цікавую для яго самога справу ні ў якім выпадку нельга, а жаданне калегі дапамагчы, можа быць вельмі дарэчы. Прыйшоўшы да такой высновы, Аркадзь без далейшых роздумаў напрасткі накіраваўся да венгра. Той, як і заўсёды, гасцінна прывітаў госця і адразу прапанаваў яму гарбаты. Аркадзь пагадзіўся, усё ж часам простая гарбата можа развязаць суразмоўцу язык не горай за алкаголь.
— Вас прывяла да мяне нейкая істотная неадкладная справа? — запытаўся ветлівы калега, працягваючы Аркадзю кубачак духмянага напою. — Цукру?
— He, дзякуй, — засмяяўся Аркадзь, — ён у гэтай краіне ўсё адно нейкі не дастаткова салодкі для мяне. Таму тут я не адчуваю зусім ніякай розніцы паміж гарбатай з цукрам і без.
Ферэнц таксама засмяяўся з поўным разуменнем:
— Ах вось яно што! А я ўсё здзіўляўся, калі калегі з суседняй лабараторыі апавядалі, што падчас камандыроўкі ва Украіну зусім не маглі есці мясцовыя прысмакі, бо яны былі занадта салодкія.
Аркадзь зноў усміхнуўся і зрабіў невялічкі глыток.
— Шчыра кажучы, мяне сапраўды прывяла да вас справа. Дакладней нават не справа, а простае пытанне.
— Пытайцеся, малады чалавек. Я з ахвотай вам адкажу, але выключна пры ўмове, што буду ведаць адказ, — венгр весела засмяяўся са свайго жарта.
— Як тут ставяцца да таго, калі чалавек праводзіць эксперыменты, не датычныя праектаў, над якімі працуе лабараторыя? — сур'ёзна запытаўся беларус.
— О, вы тут зусім нядаўна, а ўжо задумалі паспрабаваць зрабіць штосьці сваё? — венгр хітра ўсміхнуўся.
— Ды не тое каб... — пачаў апраўдвацца Аркадзь, — я проста...
— Ды я жартую. He пужайцеся вы так, — Ферэнц па-змоўніцку падміргнуў, — напраўду тут усялякая ініцыятыва, якая датычыць навуковай дзейнасці, толькі вітаецца. Пагатоў ніхто і ніколі не будзе кантраляваць, што вы робіце і для чаго. Вы самі —дарослы чалавек, а кіраўніцтва тут існуе, каб дапамагаць у складаныя моманты і даваць парады.
— Гэта добра, — з палёгкай усміхнуўся Аркадзь і зрабіў яшчэ адзін глыток. — А калі я захачу, да прыкладу, даследаваць якія-небудзь цікавыя артэфакты з маёй Радзімы, мне дапамогуць іх замовіць?
— Дапамагчы можа і дапамогуць. Але навошта вам дапамога? Вы напачатку напішыце ліст тым, каму належаць гэтыя рэчы. Зараз, у час камп'ютараў, знайсці кантакты адрасата і звязацца з ім не ўяўляе ніякай складанасці. Электронная паштовая скрыня ў вас зарэгістраваная на імя нашага навуковага цэнтра, таму вас наўрад ці прымуць за махляра. А калі вам ужо дадуць згоду, тады я пакажу, да каго звяртацца далей для афармлення афіцыйных папераў. А іначай без вялікай неабходнасці кіраўніцтва лепей не турбаваць. Ведаеце, колькі ў іх справаў? Вось калі вы ўсё падрыхтуеце і будзе не ставаць толькі дакументаў, тады ўжо без кіраўніцтва ніяк не разабрацца.
— Шчыра дзякую за параду. Вы мне сапраўды вельмі дапамаглі, — усміхнуўся Аркадзь, дапіваючы гарбату і ставячы кубак на стол. — He буду вам тады болей надакучваць сваімі пытаннямі і адцягваць вас ад працы.
— Няма за што. Звяртайцеся яшчэ. I ўвогуле вы нічым мне не перашкаджаеце. Вашыя пытанні ўсё ж таксама датычыць нашай агульнай навуковай працы.
Ферэнц зноў падміргнуў, і Аркадзь з лёгкай душою накіраваўся на сваё працоўнае месца.
Ужо калі ён адчыняў дзверы, венгр кінуў яму ўслед: — Дык а што вы хочаце такое цікавае даследаваць?
Аркадзь азірнуўся:
— Ды так, каменьчык адзін.
— Ааа, значыцца, каменьчык, — задумленна прамовіў Ферэнц.
Аркадзь сышоў. Хаця яму і здавалася, што мудры сталы мужчына яму не паверыў.
Знайсці кантакты Эрмітажа, гістарычнага музея і Кіеўскага ўніверсітэта сапраўды было зусім нескладана. Праблемы пачаліся на наступнай стадыі. Нават нягледзячы на тое, што ён напісаў што з'яўляецца прадстаўніком паважанай нямецкай навуковай арганізацыі, адказалі на яго ліст толькі з Эрмітажа. Адказ прыйшоў наступным днём і быў лаканічны і ветлівы. У ім Аркадзю дзякавалі за цікавасць да такіх значных для сусветнага мастацтва твораў (хоць трэба адзначыць, што да таго, як ён атрымаў спіс ад Баляслава, малады фізік пра большасць з іх ніколі нават і не чуў), але паведамлялі, што ў іх ёсць свае кваліфікаваныя эксперты, якія самастойна і падрабязна вывучаюць усе экспанаты калекцыі і іншых даследаванняў ім не трэба.
Санкт-Пецярбург адказаў, Кіеў і Менск маўчалі. Яшчэ падчас рассылання лістоў замежным прафесарам Аркадзь зрабіў выснову, што, калі адказ не прыйшоў цягам тыдня і аўтаматычна згенераванае паведамленне пра тое, што адрасат знаходзіцца ў адпачынку ці дзесьці яшчэ і зможа адказаць толькі праз нейкі час, таксама не
прыйшло, значыцца, з імавернасцю дзевяноста дзевяць адсоткаў адказ так і не прыйдзе. Таму ён вырашыў паспрабаваць скарыстацца старым надзейным метадам — патэлефанаваць. Як яму аднойчы апавёў Ферэнц, тэлефанаванні за мяжу ў іх навуковым цэнтры — звычайная рэч, і таму з усіх працоўных тэлефонаў можна з чыстым сумленнем тэлефанаваць куды заўгодна.
Нават не спадзеючыся на тое, што супрацоўнікі беларускай ды ўкраінскай дзяржаўных арганізацый будуць ведаць нямецкую ці англійскую мову, Аркадзь вырашыў размаўляць падчас гутаркі па-руску. Безумоўна, гэта магло даць ім нагоду ўважыць яго за махляра, але іншых варыянтаў фактычна і не заставалася, і хлопец спадзяваўся, што на тым канцы провада змогуць высветліць, што ім тэлефануюць з-за мяжы і, калі пажадаюць, правераць у сеціве ўсю інфармацыю, якую ён ім дасць. А вось ці будзе ў іх увогуле ахвота яго слухаць і марнаваць на гэта свой час — вялікае пытанне.
Калі Аркадзь урэшце датэлефанаваўся ў Кіеўскі ўніверсітэт, размаўлялі з ім ветліва і без усялякіх пытанняў далі нумар бібліятэкі. Калі ён патэлефанаваў туды, малады звонкі дзявочы голас, які гучаў ці то здзіўлена, ці то напалохана, паведаміў што сама ўладальніца голаса — простая стажорка і нечаканая прапанова выходзіць далёка за рамкі яе кампетэнцыі. Пасля гэтага малады голас кагосьці паклікаў і раптам знік. Замест яго з'явіўся старэчы хрыплаваты жаночы голас. Пажылая супрацоўніца ўважліва выслухала прапанову фізіка і адказала, што яна сама — простая бібліятэкарка і не можа вырашаць такія пытанні, і, магчыма, лепей звярнуцца наўпрост да дырэктара. Аднак жанчына адразу папярэдзіла, што не мае кампетэнцыі даваць нумар дырэктара невядомым людзям без значнай на тое нагоды.
КНІГІ ОНЛАЙН
