КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
3 аселіцы ён пералез цераз жардзіну ў плоце і апынуўся на сваім агародзе. Перш чым выправіцца па баразьне далей, звыкла павёў адным вокам да хляўка — ці няма дзе курэй. Другога вока ня меў, замест выбітага асколкам пасьля вайны ў шпіталі ўставілі шкляное. Але шкляное Снайпер-Іван не падабаў і ўстаўляў яго хіба як куды ехаў — у раён ці да доктара на інвалідскую камісію, куды спраўна выклікалі штогод. Каля дому абыходзіўся сваім апошнім, да якога прызвычаіўся за гады і бачыў навокал ня горш за двухвокіх. Хоць бы і цяпер — лёгка прыкмеціў жонку Стасю, якая, сагнуўшыся, стаяла ў бурачніку. Угледзеўшы яго, выпрасталася, хвіліну паўзіралася, пакуль ён падышоў бліжай. Мусіць, дзівілася, чаму ён так рана, калі ўсе іншыя мужыкі яшчэ іпчыравалі на пайках. — Што, ці скасіў? — А нягож табе пакінуў? — Усё? — А што там касіць? Ацяробкі... Жопка змоўчала, мабыць, ня надта яму верачы. Але ён ня стаў яе пераконваць, моўчкі павесіў касу на вугал і пайшоў у сенцы, дзе на шулс вісела новая яго кухвайка. Ён паляпаў па кішэнях, але там было пуста, і тады ён успомніў, піто два дні таму той пачак яны дакурылі ў Воўчым лагу, як выпівалі з Ляплеўскім. 3 нагоды... Снайпер-Іван ужо ня памятаў, з якой нагоды была тая п’янка, бо п’янак розных з вясны здаралася ў іх нямала. Але ён памятаў, што, проч Ляплеўскага, там быў яшчэ малодшы Цыпрукоў зяць, міліцыянт з раёну, а пасьля набрыў абавязковы ў такой справе Дубчык. Добра пагудзелі тады, ледзьве дабрылі да аселіцы, як ужо прыгналі з пашы кароў. Ад няўдачы з куравам злосна стала на душы ў СнайпераІвапа, а тут яшчэ пачала церціся аб ягоныя гумавікі маладая кошачка, нешта замяўкала, і Івап са злосьці паддаў ёй у бок: хай не вярэдзіць душу чалавеку, у якога мяма чаго закурыць. На падворку прыслухаўся: праз дзьве хаты адсюль чуваць быў мерны жалезны стукат — гэта цягавіты Саўчанка адбіваў на бабцы касу, рыхтаваўся да заўтрашняй касьбы. Але заўтра мелася быць нядзеля, і ўжо ён, СііайперІвап, заўтра касіць ня пойдзе. Хіба — з паўдпя, паверне тыя ацяробкі, каб лепш падсыхалі ў кустах. Саўчанка ж, ведама, будзе шчыраваць і заўтра, як і кожпага дня, гэта такі ўжо чалавек. Што значыць, з сям’і падкулачнікаў. Ужо ў яго напэўна будзе што закурыць, падумаў Снайпер-Іван і саступіў з пізкіх прыступкаў ганку. За парканам на агародзе зноў выпрасталася ягопая дзябёлая жонка. — Гэта чусш, да Касатага Вусаў прыехаў, — лагаднейшым, чым раней, голасам паведаміла яна. — Вусаў? — Ну, Вусаў. Той самы! — Да Касатага? — А нягож... Во гэта навіна, — падумаў Снайпер-Іван. Старэйшыя дзеравенцы гэтага Вусава памяталі ўсе гады да вайны й пасьля, але пасьля ніхто нідзе ня чуў і ня бачыў яго. Спакваля па- чалі на яго забывацца, думалі: прапаў за вайну, як тады прападала нямала каго. Меркавалі, што туды яму і дарога. Ніхто ніколі не памянуў яго добрым словам, так ён насаліў тут за тыя некалькі гадоў, што ажыцьцяўляў класавую барацьбу і рэпрэсіі ў іхным Богам гіраклятым раёне. А ён, глядзі ты, — аказваецца, жывы, здаровы, і нават прыехаў да свайго сябрука — сувязнога Касатага. Але да каго ж яшчэ мог ён наведацца?.. — Надвячоркам Манька Валодзева бачыла, як з аўтобуса цераз аселіцу ішоў. Агародамі. Мусіць, каб не пазналі. Спраўны такі, у капелюшы. — Мабыць, баіцца, аднак... Узварушаны той навіной, Снайпер-Іван памалу пабрыў абсаджанай каровінымі лепяхамі вуліцай да хаты Саўчанкі. Ён аж забыўся на сваю патрэбу, калі ступіў у расчыненыя варотцы сядзібы. Саўчапка, мажны, шыракагруды дзядзька з сівою чупрынай на галаве, у белай расшпіленай сарочцы, скончыўшы адбіваць касу, прыладжваў яе да касавілыіа. — Чуў? — запытаў ад варотцаў Снайпер-Іван. — Вусаў прыехаў. 3 выгляду быццам абыякавы да ягоных словаў, Саўчанка падняў касу, памацаў, ці ня кратаецца на касавільне. Каса ня краталася. — Прыехаў, ага, — пацьвердзіў ён спакойна. — Да Касатага? — Да Касатага. — I што яму трэба? — Значыць, штось трэба, — ухіліўся ад адказу Саўчанка. Але, мусіць, ён таксама ня шмат што ведаў. Хоць калі б і ведаў, ад гэтага чалавека ня шмат можна было дазнацца. — Закурыць у цябе ці ёсьць? Вялікай рукой Саўчанка моўчкі вышчаміў з цеснай кішэні штаноў пакамечаны цыгарэтны пачак, даў суседу, пасьля ўзяў адну цыгарэту сам. — Дык гэта што ж атрымліваецца? — закурыўшы, ня мог чагосьці даўмецца Снайпер-Іван. — Па-новаму пачынаецца, ці як? — Можа, і па-новаму. Саўчапка быў старэйшы за Снайпера-Івана і, у адрозьлсньне ад яго, негаваркі і стрыманы ў пачуцьцях. Для таго былі свас прычыны: толькі якіх-пебудзь пяць гадоў прыехаў з Сібіры, з ссылкі, у якой адбухаў ці ня дваццаць пяць гадоў. Паехаў нскалі маладым мальцам з бацькамі-падкулачпікамі, а вярнуўся сівым і старым. Паводзіў сябе ціхмана, мабыць, пе адчуваючы раўнёй з астатнімі калгасьнікамі, хоць бы во і з гэтым Іванам. Гэты так загераізаваўся ў вайну, іпто гатовы быў забыцца пра сваё бацькоўскае прозьвішча Ярашэвіч і ахватней адгукаўся на мянушку Снайпер. Але лацно Івапу, ёп і праўда прайшоў агонь і ваду ў партызанцы, і хоць славы там агораў ня іпмат, затое языку цяпср даваў волю. Ня тое, што Саўчанка, нядаўні ссылыіы падкулачнік, які на старасьці гадоў захацеў дажываць свой век у родным кутку. Тут трэба было раз і лазаўжды забыцца пра свас крыўды. Калі б яны забываліся. — Я яму пакажу, сволачы, такую яго маць! — вылаяўся Спайпер-Іван, кіруючы з падворка. На вуліцы, аднак, ён спыніўся, яшчэ ня маючы рашучасьці рэалізаваць сваю злосьць. Патаптаўшыся ля плоту, успомпіў, што ёсьць яшчэ чалавек, якому варта пачуць тую навіпу пра Вусава, гэта — Ляплеўскі, настаўнік, што рабіў у раёне і гірыехаў цяпер у касьбу памагчы маці. Тая жыла на краі вёскі, ля сажалкі, і Снайпер-Івап рашуча скіраваў туды. Каб хоць бы параіцца, аслабаніць душу ад таго, івто пачало расьпіраць яго, ад застарэлае крыўды. Калісьці той эпкавэдэіпнік перасаджаў палову вёскі. To быў чужынец, аднекуль прыезджы ў іхны раён, і ў іхнай вёсцы займеў сабе вернага памочніка з мясцовых — Касатага, з якім і саджалі, пачынаючы з трыццаць трэцяга. Але асабліва пашчыравалі яны ў трыццаць сёмым, калі загрэблі і старога Іванавага бацьку. На ўласнага стукача Касатага ў вяскоўцаў злосьці ўжо не было, яна ўся перагарэла за гады, калі гэтага недалэпгу таксама загрэблі, хоць і апошнім у тую пару, — на заедак. Праўда, таму ўсё ж неяк пашэнціла вярнуцца пасьля вайны з нажытымі ў лагеры сухотамі і таксама рэабілітаваным, як ягоныя ахвяры, што бяз сьледу пазьнікалі ў лагерах і турмах. Цяпер ён жыўдажываў са старой бабай у старым дамку, апусьцелым ад дзяцей і сямейнікаў, якіх некалі было ў яго многа. Але сямейнікі паразьязджаліся хто куды, бо жыць з такім бацькам было ня надта зручна, асабліва апошнім часам. Людзям Касаты казаў, што на супрацоўніцтва з ворганамі яго змусіў усё той Вусаў, бо Касаты меў грашок яшчэ з часоў рэвалюцыі, калі, будучы ў войску, пацікавіўся палітыкай і разы два наведаў партыйныя сходкі левых эсэраў. Тая ідікаўнасьць дорага каштавала салдату, ды й ці толькі яму аднаму. На незагароджаным ад вуліцы падворку Ляплеўскага нікога не было відаць, але на паркане каля сенцаў віселі поруч дзьве касы з блішчастымі лёзамі, згледзеўшы якія, Снайпер-Іван зразумеў, што гаспадар дома. I яшчэ нехта апроч, які, мяркуючы па ўсім, памагаў яму на касьбе. Снайпер-Іван паціху перайшоў зарослы лапухамі падворак, зайшоў на той бок хаты і адразу ўбачыў двух мужыкоў. Пад глухой сьцяной ля старой разгалістай грушыны быў змайстраваны невялічкі столік з лаўкай, за якім цяпер сядзеў маладжавы, хоць ужо лысы Ляплеўскі і ягоны госьць Дубчык. Гэты апошні быў дужа падобны на дачасна састарэлага хлопчыка з худой шыяй і зморшчаным, бы печаны яблык, тварыкам. Абодва моўчкі ўтаропіліся ў нечаканага заходжага. На заслаііым газецінай стале валяліся калівы сарванай з градкі цыбулі і стаялі дзьве шклянкі. Бутэльку, вядома, яны засьцярожліва пасьпелі прыхінуць у траву побач, што, аднак, адразу згледзеў Снайпер-Іван. — П’ем! — замест прывітаньня строга канстатаваў той. — А што — нельга? — з выклікам азваўся Ляплеўскі. У ягоным паглядзе, аднак, мільгануў цень занепакоенасьці — ці мала што? Усё ж Ляплеўскі нядаўна ўступіў у партыю, чаго дамагаўся шмат гадоў, як, зрэшты, і Снайпер-Іван, таму зьявілася падстава асьцерагацца. — I табе можам наліць. Дубчык, дай шклянку. Дубчык, нешта жуючы поўным ротам, не адразу пасунуў сваю пустую шклянку, у якую Ляплеўскі ашчадна адмерыў роўна палову. Затым трохі пляснуў у сваю. — Во дакасілі, дык надумалі адмеціць, — сьціпла патлумачыў гаспадар. Снайпер-Іван выпіў тыя паўшклянкі — адным спраўным глытком, заядаць нічым ня стаў, узяў са стала пачак «Прымы». Зацягнуўшыся пару разоў, расслаблена апусыдіўся на вузлаватыя карані грушы, што вытыркаліся побач з зямлі. — А вы ведаеце, хто да Касатага прыехаў? — Ну, а хто? Пляменьнік? У яго ж у Воршы племяшы жывуць, — спакойна зазначыў гаспадар, таксама закурваючы. — Пляменьнікі!.. Вусаў, во хто прыехаў. Той самы. Чэкісты НКВД. Які твайго брата змыліў. I тваіх, Дубчык. A то — пляменьнікі... За столікам ураз зыіерухомелі, Ляплеўскі на момант пібы праглынуў язык, а Дубчык нават перастаў жаваць. — Гэта што ж яму трэба? — вымавіў нарэшце Ляплеўскі. — А во нешта трэба. Можа, у свой час не дабраў? — Дык не дабраў. Мы ж во засталіся. — Мы дык засталіся. А колькі не засталося? У мяне — бацька. У цябе брат. Такі слаўны дзяцюк быў, граматны чалавек, усё вучыўся, вучыўся. I парцейны. У яго вунь, — Спайпер кіўпуў на Дубчыка, які амаль са спалохам на дзіцячым твары нерухома сядзеў, адхінуўшыся да бёрііаў сыдяны. — У яго во, лічы, уся сям’я ляснула. — Бацька, — тонкім голасам сьціпла ўдакладніў Дубчык. — Бацьку ўзялі. А матка памерла. Чаму памерла — ня знаеш? Бо надарвалася, адна з кучай малых. Ты во добра — старэйшы. А трое малых тваіх дзе? — Пад крыжамі... — Во, пад крыжамі. Бо з голаду дайшлі. Помню, як жабравалі. Малыя. Па вёсках. Праўда, малым хоць давалі... — Жабравалі, — паныла пагадзіўся Дубчык. — Дык рэабіліціравалі, — уставіў сваё Ляплеўскі і завучапа бадзёрым тонам дадаў, як усім вядомае: — Парція дапусьціла памылкі, яна іх і выправіла. — Што? Выправіла? — настырчыўся Снайпер-Іван. — Па шэсьцьсот пяцьдзясят рублёў заплаціла? За чалавечую душу. Гэта кампенсацыя?