КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— А што ўгадваць! Разаблачаць трэба і ўсё. Такі пачатак размовы ня дужа падабаўся Анішчыку, але сам-насам з Петрачковым ён не хацеў разьвіваць гэтую тэму. Ён чакаў, калі прыйдуць астатнія, і задуменна круціў у руках злашчасную трубку з подпісамі. Колькі дзён тая без патрэбы валялася па стале, ніхто ёй не цікавіўся. А ён тыдзень хадзіў па хатах, на ток, на апрацоўку льну. Людзі падпісваліся, хаця ня ўсе адразу і ахвотна, шмат хто са страхам, каб не пашкодзіць сабе. Але Петрачкоў свайго подпісу тут нс паставіў, гэты, як заўжды, быў разумнейшы за іншых. Сказаў: нічога пя выйдзе. I нічога не выйшла. Як у ваду глядзеў. Спакваля ў хату ўлезлі яшчэ два — брыгадзір Сярмяга і калгасны каваль Кляілчоў, якога ў калгасе клікалі проста Клешч. Гэтыя не маглі скончыць, відаць, пачатую па дарозе гаворку пра гаспадарчыя няўвязкі. Брыгадзір, гарачыўся, надта блізка прымаючы розныя нелады ў калгасе. Я ж казаў: нельга было яго пад лесам сеяць. Там ён ліколі пс радзіў. Там суглінак. Чарта ты яго з суглінку выдзераш. Гэтыя — таксама пра лён, зразумеў Анішчык. Лён цяпер стаў самай вялікай праблемай калгаса, раёна і нават рэспублікі. Колькі праз гэты лём зляцела з плячэй разумных і дурпых галоў! I яшчэ, відаць, нямала зьляціць, сумпа разважаў сакратар. — А дзе ж яго сеяць? — слаба пярэчыў каваль. — Усюды адна халера — няродзіць. Ня тая зямля. Ля парога заёрзаў Петрачкоў. — Ды хопіць пра лён. Пра палітыку трэба. — А лёп — не палітыка? — з папрокам азваўся брыгадзір. — Палітыка, палітыка, — нядбайна пагадзіўся Петрачкоў, які, мабыць, ня мог дачакацца, калі пачнецца гаворка пра іпшае. — Ну што там у раёне? Можа, Янкоўскага выпусьцілі? — Ня выпусьцілі, — сказаў Анішчык. — НКВД патрабуе і яшчэ пасадзіць. Усе насьцярожана змоўклі, зьнерухомелі на лаўках, і Анішчык падумаў, што настаў самы момант падступіць да галоўнага. — Такая справа, таварышы. Трэба прызначыць аднаго чалавека. Партыйца, — сказаў ён і змоўк, ня ведаючы, як прадоўжыць думку. — Інакш загрыміць уся ячэйка. На сто працэнтаў. Брыгадзір роспачна ляснуў сябе даланёй па калене і ціха вылаяўся. Каваль, раптам азмрачнеўшы, адкінуўся шырокімі плячмі да чорных бёрнаў сьцяны. Адзін Петрачкоў быццам ніяк ня выказаў свайго стаўленьня да сказанага сакратаром. Толькі счакаўшы, горача загаманіў: — Я ж казаў! Я казаў: нельга ўхіляцца ад класавай барацьбы. Усе разаблачаюць, трэба і нам разаблачаць. А як жа? Во і дачакаліся! — Што ты кажаш? Каго разаблачаць? — зазлаваў брыгадзір. — Каго? Цябе хіба? — А чаму мяне? Гэта ты... — А іпто я. Дзе я супраць савецкай улады? Я — батрак. I мой бацька ўсю жызьнь батрачыў... «Ну во, — падумаў Анішчык, — яшчэ нічога ня вырашылі, а ўжо і сварка. Хаця яно і зразумела: каму хочацца ў турму! Але — трэба!» — Ня лайцеся, — сказаў ён прымірэнча. — Тут трэба рашыць па-добраму. Самі разумееце: з ворганамі не жартуюць. — А і ворганы ні пры чым: у іх тожа план, — сказаў Петрачкоў. — Скуль ты ведаеш? Ты што — там рабіў? — ня мог супакоіцца брыгадзір. — He рабіў. А ведаю. — Чаму ж тады газеты ня пішуць? Што план? — Бо сакрэт. — Ах, сакрэт... Настала гнятлівая цішыня, усе чацьвёра моўчкі замерлі на сваіх месцах. Тады Петрачкоў адкашляўся і пачаў нязг- рабна ўставаць з услона, грукаючы па падлозе сваёй драўляпай пагоіі. — Хачу выступіць. — Ды можна седзячы, — дазволіў Анішчык. — Э, не, тут трэба стаяком. Гэта па калгасных справах можна седзячы, а па партыйных я звыклы стоячы. Дык вось што я хачу сказаць... Нашы слаўныя ворганы вядуць барацьбу з трацкісцка-зіноўеўскімі бапдамі, белапольскімі шпіёнамі, нацдэмамі, міравой буржуазіяй і гэтак далей. Усіх — пад корань. Я прапаную як стары бальшавік паддзяржаць цаліком і поўнасьцю... — А калі канкрэтна? — грубавата перапыніў яго сакратар. Ён ужо всдаў, што гэтаму старому балынавіку толькі дай слова, як ён гатовы гаварыць да ранку. Толькі яго і слухай. — Mary і канкрэтна, — не сумеўся Петрачкоў. — Я падтрымліваю і адабраю мудрае ўказаньне НКВД, яго трэба спалняць. Адзін чалавек для пабеды рэвалюцыі — гэта няшмат. Мы, калі ішлі на сьмяротны штурм Зімняга палаца... — Ну а сам ты гатовы выканаць патрабаваньне ворганаў? — рашуча папытаўся Анішчык. —А чаму я? Я заклікаю! Як стары балыпавік, зноў жа інвалід, страціў здароўе... — Панятна, — сказаў сакратар. — А каго прапануеш? — Ну, хто маладзейшы, дужэйшы. Вунь таварыш Кляшчоў, напрыклад. А што — здаровы, як бык. Зрабілася дужа ціха, і ў той цішыні пачуўся зьвяглівы сабачы брэх, што дапосіўся з другога канца вёскі. — Цікава — Кляшчоў! А хто будзе інвентар да насяўной рыхтаваць? Ды вываз рудстойкі. Вунь адных саней поўны двор псрад кузьняй, — крыўдліва сказаў каваль. — ГІамочнік управіцца. Малады хлопец за зіму можа ўвесь калгас псракаваць, — стаяў на сваім Петрачкоў. — Малады, а што ён умее? Малатком махаць? Каня не падкуе. Аіііііічык сядзеў і думаў. Вядома, без каваля ў калгасе не абысьціся, тым болей зімой. Будзе няўпраўка з іпвснтаром — западуць усс іншыя справы. Клешч увогуле каваль умелы, замяніць яго няма кім. — Во як! Сапраўды задачка! — бедаваў брыгадзір. — А можа, пакуль адкладзсм. Хаця б на тыдзень. Каб з лёнам управіцца. — I сані. Галоўпае — сані абладзіць, — дадаў каваль. — He. Трэба, каб заўтра зьявіўся. Гэтак загадана, — схлусіў Анішчык. — Алс і я нс магу, — заклапочана сказаў брыгадзір. — Паітершае, на мне апрацоўка лёну. Бабы без мяне не ўправяцца, чым план будзе выконваць? А па-другое... — А што па-другое? — спытаў і насьцярожыўся Анішчык. — Ды баба ў мяне... Хворая. — Ага, табе нельга, — падтрымаў суседа каваль. Анішчык толькі павёў у іхні бок позіркам, прыпамятаўшы, што брыгадзір з кавалём — радпя, жаніліся з роднымі сёстрамі і заўжды падтрымлівалі адзін аднаго. Але што ж тады застаецца? Ён заклапочана думаў, узваліўшыся грудзямі на стол. У маўклівай засяроджанасьці курылі цыгарку за цыгаркай астатнія. Але во, шпурлянуўшы недакурак у парог, брыгадзір сказаў: — А можа, дарма мы гэта? Калі трэба пасадзіць, хай самі садзяць. Раптам з лавы пачаў Петрачкоў, відаць было, штосьці яго ўзрушыла. — А я во што скажу, таварышы парцейцы. Калі ворганы патрабуюць, дык трэба падабраць добрую кандыдатуру. Во быў Янкоўскі, якога пасадзілі. А хто ягоны намесьнік? Сакратар у яго намесьнік, значыцца, ён лепей за ўсіх адпавядае. Правільна я кажу, таварышы? — сказаў ён, зьвяртаючыся да ўсіх адразу. — А во і няправільна! — не стрымаўся Анішчык. — Што ж ты прапануеш — зусім агаліць сельсавет? I праваліць усе партыйна-савецкія кампаніі? Хто тады будзе адказваць? Пытаньне аб адказпасьці заўжды было дарэчы, звычайна яно і ратавала ў пэўныя моманты. Петрачкоў спрабаваў запярэчыць, але закашляўся, нешта загаманіў ды змоўчаў. Анішчык адчуў, што ўласныя довады неабвержныя — актыўную партыйнасьць Петрачкова заўжды трэба было нейтралізаваць яшчэ болывай партыйнай актыўнасьцю. Сапраў- ды, як можна — няма старшыні, дык пасылаць пад арышт сакратара? Нават калі загадваюць органы? — Ворагі народа адкажуць, — не адразу і злосна сказаў Пстрачкоў. — На ворагаў ты не ківай, — усё спрабаваў асадзіць яго Анішчык. — А ты іх зашчыіпчаеш? Таму што... Хто табе рэкамендацыю ў партыю даваў? He Япкоўскі? — Ну Янкоўскі, дык што? — A то! — выгукнуў, бы забіў цьвік, Петрачкоў. Алс гэта было ўжо занадта, пачаў хвалявацца Анішчык. Гэта было ўжо падобна да звады. Год таму Петрачкова хацелі вылучыць на сакратара партячэіікі, але Янкоўскі вылучыў Анішчыка, і стары бальшавік затаіў крыўду. Таму ён і насядае з боку Янкоўскага. Але, калі разабрацца, дык і правільна: Апіпічык быў правай рукой Янкоўскага і да апошняга часу ганарыўся тым. А цяпер во як бы не давялося апраўдвацца. Са свайго месца ўстаў брыгадзір, кіруючы да дзьвярэй, і партыйцы насьцярожана павярнулі да яго галовы. — Ты куды? — спытаў сакратар. — Нс ўцяку, ня бойцеся. Вады папіць... I праўда, напіўшыся ў сенях, ён хутка вярнуўся па сваё месца і запытаўся: — Сакратар, а што, абавязкова трэба партыйца? А калі проста талковага чалавека? Хаця і беспартыйнага? — Ну, хіба талковага, — нерашуча сказаў Анішчык. — А пягож! A то куды ні кінь, усюды нашага брата, члена партыі. На ўсё ці набярэшся? — He раўпуючы, як затычку да кожнай бочкі, — падтрымаў суседа каваль. — А што ж — партыя авангард — жвава абвясьціў Петрачкоў. — А ў авангардзе авангарда хто? ЧК! Трэба панімаць... Усе непадоўга змоўклі, і брыгадзір пачаў тлумачыць нядаўна знойдзеную думку: — Во я і кажу. НКВД павінны нас зразумець. Ячэйка малая, аслабленая. Нельга ж яе секчы пад корань. I так падсеклі. А тут і яшчэ. Трэба пагаварыць, сакратар, каб беспартыйнага. — Як пагаворыш — часу не засталося. Быў бы тэлефон, a то тэлефонную сувязь абяцаюць толькі ў трэцяй пяцігодцы. Доўга чакаць. Ён яшчэ падумаў і стомленым, амаль пакутлівым голасам запытаўся: — А калі беспартыппага, дык каго? — Трэба падумаць, — ажывеў брыгадзір. Мабыць, гэткі варыянт сапраўды быў яму даспадобы. — Толькі каб нармальнага чалавека. He забулдыгу якога. Забулдыгі і там не патрэбныя. — Ну ведама ж, не забулдыгу. Працавітага і пяп’юшчага. Што ў нас гэткіх няма, ці што, — узрадавана загаварыў каваль. — Во ўзяць Міхасёва... — Міхасёва? Івана Аляксеевіча? -Ну. — Ня пойдзе, — падумаўшы сказаў Анішчык. — Міхасёў не пойдзе. — Чаму? — Ня ведаеш чаму? Радня Аляксандравічу. Каваль вінавата плюнуў пад ногі. — Я забыў. 3 галавы выскачыла. Ага, з начальствам лепей ня зьвязвацца. Іады Сямёна Карытнага. А што — неблагі мужык. — Гэта — што пчолы, ага? — Ага. Пчаляр. Але тут, павярнуўшыся да каваля, нязгодна загаманіў брыгадзір: — А пчолкі як жа? Хай прападаюць? I на лекі лыжку мёду ня будзе ў каго дастаць. Калі там дзіця захварэе, што, у аптэку ехаць? Падводу нараджаць? Ну во, родзічы і не пагадзіліся, адзначыў у думках сакратар. Хаця, напэўна, і Карытны — не кандыдатура. Мужык ён някепскі, але — пчолы. Пяць калодаў на ўвесь калгас. Калі ў каго якая патрэба, беглі да Карытнага, і той памагаў. Прадаваў, пазычаў, проста даваў — каму як. Мёду ў яго трохі было. У той час хтосьці далікатна застукаў у сенцах, і ў сельсавет увайшоў прыпазыіелы настаўнік. Ён з усімі павітаўся за руку, пачынаючы з Петрачкова, вінавата прамовіў: