Прэм’ера
Андрусь Горват
Выдавец: Альфа-кніга
Памер: 186с.
Мінск 2022
Таму так складана знаходзіць дарогу без навігатара.
Чух-чух-чух, чух-чух-чух.
- He знаеце, як прайсці да Эйфелевай вежы?
- Я не ў курсе. Я на спектакль іду.
- А куды едзе цягнік?
- Гэтага ніхто не ведае.
Маладая жанчына засцілае свой матрац прасціной.
Яна любіць спаць на чыстым.
Перад сном сям’я бежанцаў мама, тата і многа дзяцей сядзіць на матрацы пад коўдрай. Як дзесьці далёка ўвечары на верандзе п'юць чай і слухаюць радзіва, так яны тут завісаюць у спыненым вечаровым небе і ляніва разглядаюць людзей, якія праплываюць міма.
Яны тут дома, а людзі кіно. Ці тэатр.
Я не помню, дзе п’юць чай перад сном, дзе слухаюць радзіва.
Там, дзе жыве мая мама. Дзе я жыў так даўно, што чай з радзівам падаюцца дзівосным светам, далёкім-далёкім. Але таксама харошым і ўтульным.
Там ёсць цішыня, якую я люблю. Там цішыня раз-пораз перарываецца няўлоўнымі словамі. Зразумелымі, маімі словамі. Словамі з упэўненым «р» і пяшчотным «дз», якое казыча вуха. 3 цвёрдым «ч».
Чух-чух-чух, чух-чух-чух.
Там ёсць Купалаўскі тэатр з рэжысёрам, на якога ўвесь час нешта навальваецца. 3 акцёрамі, якія выходзяць на сцэну і будуюць свае вежы.
Там ёсць гледачы, якія апранулі найлепшыя касцюмы і ўжо дасталі квіткі, каб паказаць на ўваходзе.
3.
Мужчына, а дзе ваш білет?
Я памацаў кішэні. Але ніякага квітка ў мяне няма.
Без білета мы вас не прапусцім.
Хтосьці з чаргі сказаў:
Прапусціце. Гэта аўтар. Ён тут часта ходзіць.
Па натоўпе пабеглі шэпты.
Усе захацелі паглядзець на жывога аўтара, выцягнулі шыі.
Гэта аўтар?
Так выглядае аўтар?
Той самы?
А што ён напісаў?
Ну які я аўтар?
Аўтар, ну.
Глядзіце, гэта ён.
Прапусцілі. Але я не аўтар. Яны памыліліся.
Я падняўся на другі паверх тэатра, у цёмным калідоры знайшоў зацішнае месца і, пакуль ніхто не бачыць, паспрабаваў запіхнуць кофту ў штаны, каб яна не выступала з-пад пінжака. Але ў гэты момант пачуў ззаду:
Добры вечар! Ой, прасціце.
Гэта была ўдава Аркадзія Зайчыкава.
Нічога, нічога.
Вы не скажаце, дзе тут выхад? спытала ўдава.
Але я сам заблытаўся. Там, дзе раней была камерная заля, цяпер бухгалтэрыя. Зноў усё памянялася.
Удава ціха пасунулася па калідоры далей, а я падняўся па прыступках на самы апошні паверх, адтуль ізноў на першы і на сярэдні.
Да пачатку прэм’еры заставалася пяць мінут.
Спіна, галава усё змакрэла ад бегу. У вялікім люстэрку я ўбачыў сябе маленькага, худога чалавека, якому чамусьці мала аднаго неба. Мне ўсюды цесна, і многа, многа неба трэба.
Мой твар счырванеў, а валасы звісаюць з ілба мокрымі анучамі. Я закінуў іх назад і доўга змагаўся з віхром, прыбіваў яго рукой і дуў сабе пад кофту. Але віхор усё адно падымаўся, па целе сцякаў пот, кофта вылазіла са штаноў.
Ну і прэм'ера! Катастрофа, а не прэм’ера.
Стой, стой! Што я раблю ў тэатры? Я ішоў да Эйфелевай вежы.
Але я ўжо не паспею. He паспею.
Ды і фантазіі гэта ўсё. Нельга вызваліцца ад сваёй сюжэтнай лініі. Спектакль гэта важна.
Нічога, нічога. Я ўсё адно ўжо не паспею. Нічога.
Ну і няхай валасы і кофта не слухаюцца. Няхай самы апошні дзень выглядае як катастрофа. Я незаўважна праслізну ў залю, сяду на венскае крэсла і пагляджу гэты спектакль. Як італьянцы ў пізанскіх кватэрах стаялі і глядзелі на лямпачкі, так я цяпер хачу паглядзець на сваё апошняе святло.
Заля нагадала мне кавярню. Вельмі смелая задума. Усё-такі Падаляка таленавіты рэжысёр.
Гледачы былі нібыта наведвальнікамі. Гучала музыка. Быццам з магнітолы, быццам нічога такога, але я ведаў, што грае дзесьці схаваны аркестр. Гэта ўсё-такі Купалаўскі тэатр. Зараз выйдуць акцёры. Адкуль яны з’явяцца? Я стаў сачыць, куды ўглядаюцца людзі. Жанчына, што сядзела за столікам найбліжэй да мяне і ела суп з фрыкадэлькамі, уважліва ўзіралася ў дзверы з кухні. А, цяпер усё зразумела.
Свабодных месцаў не было. He было і часу шукаць венскае крэсла. От-от пачнецца. Нельга прапусціць ні секунды.
I я сеў на кукішкі пад вялікім гаршком з фікусам, які стаяў каля століка жанчыны. Нічога, гэта тэатр новы, смелы. Тут так можна. Жанчына паглядзела на мяне. Я ўсміхнуўся, нават кіўнуў галавой. Маўляў, зараз, зараз пачнецца.
Я сядзеў пад фікусам і ўважліва глядзеў на дзверы з кухні. Прыклаў руку да галавы, каб паправіць прычоску.
I тут я зразумеў: гэта не тэатральная пляцоўка, а проста кавярня.
Я зразумеў гэта імгненна.
Я зразумеў, што ў мокрай кофце сяджу на кукішках пад гаршком з фікусам у кавярні і рукой прыціскаю віхор на галаве.
А на нейкім паверсе тэатра акцёры выйшлі на сцэну.
Як я мог не пазнаць? У гэтай кавярні паміналі Аркадзія Зайчыкава. А то от літаратуразнаўца Грыб. Яна сказала даядаць усё да канца. Я і даеў. Я ўсё даеў.
От ён канец.
I так кружыцца галава, што хочацца легчы на зямлю.
Я падаю, падаю, падаю.
I адчуваю пах мокрай травы і гнілых яблыкаў.
Я люблю гэты пах. Ён нагадвае мне дзяцінства. Так пахнуць партрэты на сцяне ў дзедавай хаце. Адразу ўсё важнае, галоўнае адчуваецца побач. Маміна далонь на валасах. Татава рука на плячы. Голас бабулі з глыбіні-глыбіні зямлі.
Расплюшчваю вочы і бачу Эйфелеву вежу. Я ляжу на Марсавым полі ў Парыжы.
Парыж абдымае мяне і шэпча на вуха:
Будзь сабой і не бойся.
Я не магу, кажу. Я не ведаю, хто я.
А ён цёплым ветрыкам адказвае мне:
Тшшш. Ведаешшш.
На Марсавым полі ўсе ляжаць. Такое месца. Так тут прынята.
Чалавек ідзе, ідзе, а потым гаворыць:
Ой мамачкі! Я прылягу.
I падае долу.
Такая тут гравітацыя, што трэба ўхапіцца за траву, за зямлю, за кагонебудзь побач каб не зляцець у адкрыты космас.
I я трымаюся за траву пакуль неба не зацягнула мяне, я буду трымацца.
Эйфелева вежа маленькая. Яна велічная не сваімі памерамі, не нацыянальнасцю і не верай. Яна не патрабуе ніякай прыналежнасці.
Вежа маленькая. Яна расказвае, што жыццё вялікае. Чалавек вялікі. Чалавек большы за Прудок і болыны за Парыж.
Чалавека многа.
Яна расказвае і нічога не просіць наўзамен. Але хочацца, вельмі хочацца што-небудзь даць ёй. Што даць, калі нічога няма?
Я ведаю. Я буду любіць яе.
I буду любіць бязмежнае неба, афарбаванае белым сонцам, нават калі мне застанецца жыць адну секунду.
Я буду жыць пад гэтым небам секунду і буду любіць.
Je vis. Tu vis. Nous vivre. Я жыву.
Я ляжу i трымаюся за траву.
Бачу ідзе да мяне Оля з багетам.
Оля ідзе па Марсавым полі і смяецца.
Андрэй, я такая давольная! гаворыць мне Оля. Ой мамачкі! Я прылягу.
I падае ўніз.
„ ІІ4СМ тАГо^к'/УІА^ЧС-^
Оля зноў за стырном як у Італіі. Толькі цяпер яна кіруе не нашай «скарасной краваццю», у якой мы жылі, спалі, елі сала, купленае ў тасканскім вясковым гіпермаркеце. Цяпер яна кіруе драндулетам, які глохне і спыняецца пасярод дарогі, як карова, у якой няма плана.
He гані дваццаць, кажу. Кузава не прыкручана. Давай памаленьку.
Што? Я нічога не чую. Што ты гаворыш?
Кузава не прыкручана, крычу.
Што?
Оля мяне не чуе. Вокны ў машыне не зачыняюцца. Здаецца, зараз адваляцца вушы, а потым матор. У машыне працуе толькі попельніца.
Але дастаткова ўжо яе голасу.
3 усіх гукаў дастаткова ведаць, як яе голас гучыць, каб заплюшчыць вочы і думаць, што за вокнамі паказваюць мора і горы.
Тады хочацца крычаць:
Марыё! Марыё! Прапусці скарасную краваць на калёсах! Мы не ўмеем тармазіць.
Крычаць перакрыкваць цёцю ў навігатары.
Чэрэз пяцьсот метраў прыміце правее.
Куды правее? Там няма права! Гэта серпанцін!
Марыё! Прапусці скарасную краваць на калёсах!
Оля, Оля, мы праехалі паварот на Берлін.
Аты ведаеш, навошта неграм у парыжскай кватэры белы сабачка? Проста калі пачынаецца ноч, негры не бачаць адзін аднаго ў цемры. Яны ўвасьмёх сядзяць у адным пакоі і пакутуюць ад самоты. Іх самота такая вялікая, што негры ўсю ноч грукаюць па батарэях.
Што? Я не чую.
Я кажу акцёры выйшлі за штору.
Маруся памыла падлогу і выключыла святло.
Усё закончылася.
Камерная заля застыла ў чаканні, калі зноў прагучаць словы:
Паважаныя пасажыры, адключыце, калі ласка, вашы мабільныя тэлефоны. Да пачатку спектакля засталося пяць мінут.
Чатыры.
Тры.
Дзве.
Адна.
Ціхайця! Ціхайця!
Паслухайце.
Мы едзем, едзем, едзем. За вокнамі паказваюць лес.
3 лесу йдуць дрымотна хвоі, Шэпчуць хвоі: «Дзе мы, хто мы». Хвоі, хвоі, хвоі, хвоі.
Хто я, хто я, хто я, хто я.
he
ЗМЕСТ
Пралог, у якім у Прудку пройдзе таемны канцэрт 5
Частка 1 11
Раздзел першы, у якім я жыву з курай, у Купалаўскім тэатры пачнуцца рэпетыцыі, а мастацкі кіраўнік явіцца аўтару ў белым святле
Раздзел другі, у якім аўтар заменіць акцёра, вожыкі зоймуцца сэксам, а неба над камернай сцэнай зацягнуць камары
Раздзел трэці, у якім душавая кабінка стане касмічным караблём. на сцэне будзе стаяць макет казы з фанеры, а аўтар паспрабуе схапіць персанажа
Раздзел чацвёрты, у якім Прыпяць зарасце белымі лілеямі, чароўным спосабам з'явіцца Оля, а на камернай сцэне пахаваюць Аркадзія Зайчыкава
Раздзел пяты, у якім аўтар сядзе за адзін стол з Булгакавым і Барадаўкінай, 61 потым яму пакладуць астры ў ногі, а па беразе мора будуць гуляць альбіносы
Раздзел шосты, у якім мы з аўтарам трапім у чужую кнігу, са сцэны выне^ суць рэквізіт у труне, а сонца пакоціцца ўніз
Антракт 85
Частка 2 97
Раздзел першы, у якім Ленін не пакіне і следу, Ларыса Фёдараўна параўнае 99 аўтара з Талстым, а начальства з вобласці будзе сядзець на стульчыках ціха
Раздзел другі, у якім пасажыры аўтобуса павязуць у чамаданах сваю адзіноту.
Макс раскажа пра Амстэрдам, а аўтар праваліцца
Раздзел трэці, у якім акцёр Міша Зуй адкрые партал у Прудок, Зоя Казлян121 ская захрасне ў туалеце, а ў Аўстрыі Марына Цвятаева стане на табурэтку і прачытае верш
Раздзел чацвёрты, у якім Феліцыя памые панталоны, у Італіі пачнецца апошні дзень, а хата ў Прудку паплыве па чорным-чорным моры
Раздзел пяты, у якім героі кнігі стануць у чаргу, каб развітацца са мной. пасярод сцэны будуць стаяць прылаўкі з абуткам, а доктар пакіне маё цела ў каморы
Раздзел шосты, у якім трэба будзе разгадаць красворд, вуліцы Парыжа ста167 нуць плацкартнымі вагонамі, а акцёры выйдуць за штору
Эпілог, у якім расказваецца, што будзе пасля таго, як Маруся Зайчыкава памые 181 паддогу
Літаратурна-мастацкае выданне
ГорватАндрэй Іванавіч
КНІГІ ОНЛАЙН
