КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Досыць ужо, Васіль, пра гэта... Мы ж ведаем усё і самі...— перапыніў нарэшце Іван Савіч старшыню.— Ды і чаго тым хваліцца столькі! Ён падумаў, што гаварыць так таварышу, з якім даўно не бачыліся, нядобра, але не хацеў крывіць душой. Баклан ад нечаканасці асекся, не адразу знайшоўся, што сказаць. — Новым пахваліцца? — прамовіў ён пасля.— Чым жа пахваліцца? От лінькоў, бачыце, прывёз з Прыпяці... Сам налавіў, сваімі рукамі! — паспрабаваў Васіль звесці гаворку на жарт. Кавалевіч ад гэтага жарту спахмурнеў. — Лінькоў, кажаш, з Прыпяці прывёз? Сам сваімі рукамі налавіў? Што ж, лінькі смачныя — не ганю. За лінькі, Васіль, дзякую!.. Ён змоўк. Баклан толькі цяпер заўважыў, што Кавалевіч нібы чымсьці незадаволены. «Відаць, я вельмі выстаўляў аднаго сябе»,— вытлумачыў па-свойму Баклан і рашыў паправіць памылку. Ён наліў шклянку, устаў: — Я хачу, Рыгор, сказаць яшчэ адно слова. Гэта слова, вядома, пра нашага Івана Савіча... Хоць перад намі зараз сядзіць цывільны чалавек, мы не забылі, якім быў Іван Савіч у лесе. Помніш, Рыгор? Вядома, помніш. I ўсе мы помнім, кім быў для ўсіх нас у тую пару Іван Савіч. Ён быў і бацькам, і камандзірам. Ён нас з табой зрабіў салдатамі... Адным словам, вып’ем за нашага камандзіра! — He хачу,— Кавалевіч адсунуў ад сябе шклянку.— He хачу... Я не камандзір... Можа, другім разам ён і не пярэчыў бы супроць таго, каб памянуць добрым словам сваю камандзірскую славу, але цяпер гэты тост яму не спадабаўся. Кавалевічу здалося, нібы яго пакрыўдзілі. Стала ціха. Баклан апусціў шклянку, недаўменна паглядзеў на Кавалевіча. Іван Савіч, каб выправіць няёмкае становішча, прапанаваў свой тост — за жыццё, кіпучае, імклівае, поўнае працы і змагання! Яны выпілі. Аднак размова ўжо не ладзілася. Усе зрабіліся маўклівыя, кожны думаў пра штосьці сваё. Баклан, які раней быў такі гаваркі, самаўпэўнены, цяпер, адчуваючы Кавалевічаву непрыхільнасць, не знаходзіў слоў для размовы. «Кепска неяк атрымалася»,— думаў з тугою Баклан. Ён вельмі даражыў сяброўствам з камандзірам. У гэты час Іван Савіч быў яму асабліва дарагі, таму што Баклан адасобіўся ад іншых сяброў. Знешне, праўда, нічога нібы і не змянілася: гаварылі, віталіся, але блізкасці ранейшай не было. Баклан час ад часу адчуваў сябе адзінокім. — Ведаю, Васіль, што табе няма чым цяпер пахваліцца, акрамя лінькоў,— прагаварыў Кавалевіч стрымана.— На спачын, казалі мне, падаўся... Кавалевіч устаў, узрушана прайшоўся па пакойчыку, крыху сутулаваты, але ўсё ж стройны, па-вайсковаму падцягнуты. — Няўжо заслугі твае закрылі перад табой увесь свет? — сказаў ён, падышоўшы да стала і гледзячы цёмнымі, уважліва-дапытлівымі вачыма на Баклана; той неспакойна паварухнуўся, выпрастаўся, адвёў позірк убок.— Адзін чалавек сказаў мне пра цябе, што ты які быў у атрадзе, такі і цяпер... Нічога, адным словам, не змянілася. Нібы і праўда — усё ў табе ранейшае, партызанскае... Але мне здаецца — той чалавек памыліўся. Ты змяніўся, Васіль, вельмі змяніўся! Душа нібы стала іншая. — Ты памыляешся, Савіч,— пакрыўджана перабіў Баклан. — Памыляюся? Калі б жа памыляўся! Ты сам — нібы той лінь. Тлусты нейкі, сыты... Глядзіш толькі ў сваю душу. Сябе аднаго бачыш... «3 чаго гэта ён так змяніўся?.. А можа...— Кавалевіч зірнуў на Баклана ўважліва і недаверліва, нібы хочучы праверыць раптоўную прыкрую здагадку.— Можа, ён і не мяняўся?» Няўжо Кавалевіч проста не бачыў, не заўважаў гэтага?! — Скажы, ты і ваяваўтолькі для таго, каб... мець заслугі? Бакланаў твар пабялеў, лілаваты шрам на ніжняй упартай сківіцы, здалося, зрабіўся сіні. Ён рэзка падняўся. — He жартуй гэтым, Савіч... Прашу як таварыша!.. Ты добра ведаеш, за што я кроў праліваў... Кавалевіч, пачуўшы гэты ціхі, напружаны шэпт, паспакайнеў. — Я так і думаў, што не для заслуг... Ты, здаецца, проста пасля заблудзіўся,— зрок папсаваўся ад бляску славы. Ці можа галава закружылася ад хвалебнага шуму... Ён сеў поруч з Бакланам, прамовіў па-сяброўску, са спачуваннем: — Паслухай, Васіль, і падумай добра — пакуль не позна. Я табе скажу рэч, пра якую, магчыма, мне і не трэба было б гаварыць. Але сёння я скажу. Я, калі ехаў сюды, заходзіў у райкам. Там была размова і пра цябе... Ёсць у іх скаргі ад калгаснікаў на цябе... Скажу праўду, у райкаме была такая думка — сабраць калгасны сход і вырашыць, ці не час табе вызваліць месца для іншага старшыні. Я заступіўся, параіў — трэба пачакаць, паспрабаваць выправіць справу з тваім удзелам... Цяпер — тваё слова. Памятай, што сказаць яго яшчэ не позна, але хутка можа стаць — позна... Яшчэ быў вечар, калі Кавалевіч і Гаўрыльчык падняліся. Іван Савіч зняў з цвічка сваё паношанае драпавае паліто, надзеў яго, узяў кепку ў рукі. Баклан стаяў сярод хаты, панура сачыў за таварышамі. — Ты не крыўдуй, Васіль, што сапсаваў табе вечар. Характар мой знаеш — не люблю крывіць душою... Кавалевіч падышоў да Баклана, паціснуў на развітанне руку. — He думаў я, што пабачу цябе такога... Як жа гэта ты, Васіль?.. Баклан не знайшоў, што сказаць. He апранаючыся, правёў іх на ганак. Кавалевіч і Гаўрыльчык моўчкі сышлі па ступеньках, падаліся па вуліцы. Васіль, абапершыся плячом аб слупок ганка, бяздумна сачыў, як цемра спакваля хавае дзве постаці. «Пайшлі... Пайшлі...» А ён два гады чакаў гэтай сустрэчы... Аднекуль з поля — чуў і не чуў Васіль — вецер даносіў аднастайнае гуркатанне трактара... Раптам унізаўся гарэзны і задорны дзявочы голас — нібы знарок: Палюбіла трактарыста, Ён красівы і прасты. Называе мяне мілай I клянецца — халасты. Вецер сцябаў парывістымі ўдарамі, холад забіраўся ўсё глыбей. Ноч была сцюдзёная, а Васіль нават шыняля не накінуў на плечы. Але вяртацца ў хату не хацелася. Пасля таго, як Кавалевіч і Гаўрыльчык вярнуліся ад Баклана, яны яшчэ доўга сядзелі і гаварылі. У абодвух пасля сустрэчы з Бакланам быў узбуджаны, гаваркі настрой і вострае адчуванне блізкасці. «Нібы і не расставаліся ніколі»,— падумаў Іван Савіч, заўважыўшы, што Гаўрыльчык разумее яго з паўслова. — Дзякуютабе, Рыгор. Павадзіўты мяне, пацешыў... Радасна мне было... Так радасна, як у Лапатаўцы, калі атрад прымаў першы самалёт з Вялікай зямлі, памятаеш? — Ну чаму ж, помню... Вы тады спазніліся на аэрадром. Нам тры разы прысылалі тэлеграмы — сустракайце. Мы выходзілі, а яго не было... Ён прыляцеў, калі мы ўжо не спадзяваліся... — He забыў. Сёння ў мяне такі ж радасны дзень. Багата вы зрабілі. — Зрабілі тое-сёе,— сказаў Рыгор. — Зрабілі. He марна зямлю тапталі. He прыйдзецца чырванець за гэтыя два гады. Як і за тыя, за партызанскія... Кавалевіч падумаў, што Гаўрыльчык правільна разумее жыццё, і яму стала спакайней. Ён адхінуўся на спінку крэсла, рукою адвёў пасму валасоў, што ўпала на шырокі круты лоб; каля рота лягла строгая глыбокая складка. — Так, кіснуць у нас можа толькі той, хто адарваўся ад жыцця... Жыццё наша ні хвіліны не стаіць... — Яно не дасць спыніцца... Рыгор памаўчаў, загаварыў з пашанай: — А вы за гэтыя два гады, Іван Савіч, вельмі пасівелі. Гэта ж ужо, не крыўдуючы, паўгалавы пабялела. У Кавалевіча раней былі густыя чорныя валасы, цяпер белыя і чорныя ніткі ўсюды пераблыталіся, а скроні, дзе кучаравіліся падстрыжаныя валасы, быццам хапіў іней. — Клопат, брат... Такі клопат.— Іван Савіч усміхнуўся, пажартаваў: — He годы малайца гнуць — клопат!.. Увесь гэты час, пасля вайны, Кавалевіч жыў неспакойным, імклівым жыццём. Ён працаваў у абкаме партыі загадчыкам прамысловага аддзела. Аддзел быў цяжкі, гарачы. Вобласць да вайны лічылася адной з першых у Беларусі па развіцці прамысловасці. Цяпер усе заводы былі разбураны, іх трэба было аднаўляць як хутчэй, а спецыялістаў — кожнага па імені ведаў — і дзясятай часткі не было таго, што трэба. 3 будаўнічымі матэрыяламі таксама — кожная цагліна на ўліку. Але будаваць трэба было, будаваць, не зважаючы ні на што. 3 рання да позняй ночы жыў ён гэтым — на нарадах, на будаўнічых пляцоўках, на прадпрыемствах, што ажывалі так марудна, так цяжка. Колькі б ён ні рабіў, у яго не выходзіла з галавы думка, што робіць ён усё ж мала, не столькі, колькі трэба, і ён як бы падганяў сябе. А вось Баклан спяшацца і не думаў. He думае... Значыцца, праўда. Тое, у што яму не хацелася верыць, праўда: Баклан адступіўся. Ашукаў. Забыўся пра ўсё навокал — на таварышаў, з якімі ваяваў, на людзей, якія яму верылі... V Баклан таксама не спаў. Ён сядзеў за сталом, падпёршы галаву рукамі, і абыякава, няцямна пазіраў перад сабою. На стале каля яго стаялі талеркі з недаедзенай закускай і тры гранёныя шклянкі з недапітай гарэлкай. На душы ў Васіля было трывожна і прыкра. У галаве ні адной думкі. Пуста. Толькі бязладнымі ўрыўкамі ўспаміны — падрабязнасці сустрэчы з Кавалевічам, словы былога свайго камандзіра. «Лінькоў, кажаш, з Прыпяці прывёз?.. Лінькі смачныя — іх не ганю...» I нашто Васілю здалося пра гэтыя лінькі не ў час вякнуць?! «Не думаў я, што пабачу цябе такога». — He думаў?! Ну і няхай! — Васіль раптам ускочыў, capBay з цвіка шынель і, на хаду накінуўшы на плечы, бразнуў дзвярыма. Маці ўстрывожана выйшла з суседняга пакоя, выбегла следам за ім у сенцы. — Куды ты, Вася? Ён не абазваўся. На дварэ ў твар Васіля ўдарыў золкі вецер. Ён кінуў валасы на лоб, на вочы. «Калі ішоў на кулі, тады добры быў,— думаў Васіль,— а цяпер — па лінькі ездзіш». Вецер, які хвалямі налятаў збоку, то намерваўся сарваць шынель з плеч, то доўгім крысом біў па ботах, замінаў нагам. Баклан ступаў не разбіраючы дарогі. Куды ішоў — не думаў. Ці не ўсё роўна яму цяпер — куды ісці? Ён абражаны, пакінуты сябрамі, адзінокі. Быў у яго адзін таварыш, самы любімы, самы справядлівы — Кавалевіч. Цяпер і той пакінуў. А ён, Васіль, на яго так спадзяваўся, верыў яму. Ашукаў Іван Савіч! Што ж, Васіль перажыве і гэтае расчараванне. Перажыве! Хоць нялёгка, відаць, будзе, але ён вытрымае і на гэты раз. Ён не хлюпік які-небудзь! Непрыемная рэч — здрада сябра, але, калі так здарылася, яна не спалохае яго... Ён лічыў сябе несправядліва пакрыўджаным, і гэта прыдавала яму спачатку, пакуль крыўда была балючай, моц і ўпэўненасць. Але крыўда пачала паступова як бы гаснуць. Ён трохі паспакайнеў. Адкідваючы рукою валасы назад, ён ахвотна падстаўляў галаву дужым павевам свежага ветру. Некаторы час Васіль ішоў, ні аб чым не думаючы, аддаўшыся толькі адчуванню чыстага халаднаватага ветру. Яму прыемна было спрачацца з ветрам — папраўляць валасы, утрымліваць на плячах шынель, які вось-вось мог сарвацца...