КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
К вечару ў яе разбалеўся жывот. Яна была падумала: жывот баліць таму, што пераела,— не дзіва, умяць гэтулькі мяса! Паспрабавала адрыгваць кавалкі, але боль усё адно не мінаўся. I тады яна зразумела — боль зусім ад іншага. I ў тым, што яна не зразумела адразу, адкуль і які гэта боль у яе ў жываце, віною былі яе маладосць, нявопытнасць — яна, Падгалая, упершыню ў сваім жыцці павінна была стаць маці. Ледзь дабрыла да таго месца, якое нагледзела ўжо раней, калі блукала па лесе ў пошуках хоць якой-небудзь яды. Месца гэтае выбрала яна таму, што блізка была вада,— а яна так неабходна малым дзецям, асабліва калі пачнуць падрастаць і будуць самі есці мяса. He вадзіць жа дзяцей на вадапой за некалькі пераходаў. Дый месца тое было даволі скрытнае — пад вываратнем, у заглушы хвойніку, верасу і багуну. Тое, што блізка была там дарога, не палохала Падгалую — па дарозе часта бегалі, натужна равучы і смуродзячы дымам, нейкія дзіўныя пачвары. Што ж да людзей, дык яны хадзілі тут рэдка. У гэтым Падгалая паспела пераканацца, наведваючыся час ад часу пад выварацень. Дый месца гэтае нічым не прывабнае, мокрае, глухое і дзікае... У тую ж ноч, нацягаўшы пад выварацень леташняй жухлай, сухой травы, дробнага ламачча і моху, Падгалая, курчачыся ад болю, нарадзіла сямёра ваўчанят... 3 тыдзень яна, Падгалая, пралежала ў лагве, нікуды не адлучалася ні на хвіліну — сагравала целам ваўчанят, карміла, паіла іх сваім малаком. Але хутка яе пачаў даймаць голад, яна адчула дзіўную млявасць ва ўсім целе, слабасць. Уваччу раптам цямнела, і яна правальвалася, быццам у прорву, у сон. Калі ж ачыналася, у галаве было мутарна. Падымалася на ногі, яе вяло ў бакі. Ды і не было малака, ваўчаняты злосна рвалі, цягалі цыцкі, хочучы насыціцца. I тады яна зразумела — ляжаць ёй у лагве, быць увесь час з дзецьмі нельга... Трэба кудысьці ісці, трэба шукаць хоць чагось паесці. Успомніўся зноў Палена-Хвост, яго бязглуздая смерць. «Жыў бы Палена-Хвост, не даводзілася б пакідаць на волю лёсу сваіх дзяцей. Прынёс бы паесці і мне, і дзецям... А так... Хіба ж я не перасцерагала яго, хіба ж не падказвала... He, палез сослепу ў тую аўчарню, надта на сілу сваю спадзяваўся»,— каторы раз і аблаяла, і пашкадавала яна Палена-Хваста. Спярша яна, Падгалая, не адыходзілася далёка ад вываратня. Адбяжыцца крокаў на колькі — і назад, да ваўчанят. «Як, як яны там, адны, без мяне?» Вернецца ў лагво, ляжа, сагрэе, дасць ваўчанятам патузаць сябе за цыцкі — і зноў падымаецца на ногі, зноў бяжыць. Нюхае, шукае, дзе б што схапіць, спажыць, каб не мучыў, не смактаў так голад. Ела, глытала, не вельмі разбіраючыся, усё, што трапляла на вочы,— парахню, птушыныя яйкі, мышэй... Неяк ёй згадаўся той парсюк, якога яна загнала ў алешнік і там асвежавала. I хоць гэта было не так і блізка ад лагва, яна ўсё ж пабегла. Пабегла не ўдзень — удзень пакідаць адных ваўчанят у лагве не асмелілася,— а ўвечары, калі прымеркла, пашарэла. Спачатку трухала па лесе, потым выскачыла на поле. Поле было засеяна жытам, жыта парасло даволі высокае і густое, і бегчы па ім было цяжка. Таму Падгалая збочыла ў лужок і пакралася да алешніку лужком. Было ўсюды ціха, цёпла і быццам трывожна. Перад поплавам Падгалая спынілася, чуйна панюхала паветра — не, здаецца, нідзе нікога няма, ніхто яе не падсцерагае. Шуснула ў алешнік, без асаблівай цяжкасці адшукала тое месца, дзе яна разарвала парсюка. Адшукала па паху, бо астаткі яе пачосткі загніліся і вельмі ж смярдзелі. Але Падгалая на гэта не зважала — ела, што трапляла ёй у рот. Нават кавалак сцегняка ўхапіла ў зубы і панесла з сабою. «Хай... Дзецям будзе чым забаўляцца...» Трухала — і дзівілася сама з сябе: ні трывогі ніякай на душы, ні боязі. «Вось што значыцца быць паеўшы,— зазначыла для сябе Падгалая,— Можа, і ПаленаХвост быў такі самаўпэўнены, бо ніколі не галадаў...» Бегла Падгалая да сваіх дзяцей, і разам з ёю ў цішы ночы бег круглы, як разрэзаны кавун, месяц, беглі, мітусіліся зоры... Ішлі дні, ваўчаняты дужэлі, падрасталі, у іх пачыналі праразацца вочы. I Падгалая, каб знайсці што паесці, усё далей і далей адбягала ад свайго лагва. Іншы раз ёй шанцавала, яна натрапляла на качыны ці гусіны вывадак. Тады, наеўшыся ўволю, яна думала пра той час, калі падрастуць дзеці, калі яна павядзе іх на паляванне, будзе вучыць, як падпільноўваць жывёліну ці птушку і кідацца маланкай, хапаць зубамі. Бывалі дні, калі Падгалай не шанцавала, і тады думкі яе былі змрочныя, невясёлыя. Асабліва калі ліў, не перасціхаючы, дождж. Тады Падгалая зноў і зноў успамінала Палена-Хваста і кляла, папракала яго. «Можа, з тых ваўкоў, каго ён парваў, трапіўся б лепшы... Ва ўсякім разе, можа, не лез бы напралом, жыў бы, не аставалася б я адна з дзецьмі... А то і іх пільнуй, і яду шукай... Дык гэта ж ваўчаняты малыя... А як падрастуць, пачнуць есці мяса? Дзе я набяруся яго, каб пракарміць гэткую плойму? Тут каб самой пад’есці, бывае, цэлы дзень шастаеш па лесе... А то — яшчэ сем глотак, сем жыватоў...» Прыходзілі нават думкі — ці выкарміць яна адна сямёра ваўчанят, ці не падохнуць яны з голаду... Але міналіся дзень, ноч, ваўчыца знаходзіла што паесці, наядалася ўволю — і гэтыя думкі забываліся, адыходзілі, быццам іх і не было. Зноў яна думала пра той час, калі падрастуць ваўчаняты, калі яна прыйдзе ў гайню разам з імі, калі за яе зноў будуць кусацца і рваць адзін аднаго ваўкі-самцы. I зноў, пэўна ж, пераможа самы дужэйшы, і зноў забярэ яе, павядзе за сабой. «Толькі цяпер я буду не такая, як была, а разумнейшая, больш разважлівая, абачлівая. Буду не толькі самца слухацца, паддавацца цалкам яго волі і настрою, а дамагацца, каб і ён мяне ў сім-тым слухаўся... За лета я ад’емся, пасыцею, выліняю, буду зноў лёгкая і прывабная...» Думкі-мары памагалі Падгалай жыць, расціць ваўчанят. Іншы раз, задумаўшыся, яна бегла і бегла, забываючы, куды яна выкіравалася і чаго. Так было і ў той ясны, сонечны дзень. Вярнуўшыся на світанні да ваўчанят, накарміўшы і сагрэўшы іх, яна падрамала трохі і сама. А потым, прачнуўшыся, успомніла, што, вандруючы аднаго дня па лесе, ля капы леташняга сена напаткала казу. Каза была тоўстая, непаваротлівая, яе можна было аж надта лёгка ўпаляваць. Але за казою яна, Падгалая, тады не пагналася — была якраз наеўшыся, сытая. «А што, калі збегаць сёння да той капы сена?.. Можа, каза і цяпер там?..» I, як толькі ўзышло, прыгрэла сонейка, спала трохі раса, Падгалая была зноў на нагах — бегла да таго лужка, дзе напаткала аднойчы казу. Па дарозе трапіўся ёй на вочы заяц, і яна пагналася за ім. Заяц перахітрыў Падгалую, бег, бег — і раптам дзе і падзеўся. Знік, як усё адно ў ваду кануў. Як ні шукала яго ваўчыца, як ні прынюхвалася, хочучы зноў натрапіць на заечы след,— гэта ёй не ўдалося. Вярнулася на бор, прайшлася яшчэ раз па заечых слядах. I зноў іх згубіла. Раззлавалася, абабегла наўкруг мох, дзе, яна ведала, жылі бабры. Пачуўшы ўсплёскі, доўга ляжала ў кустах, чакала, што бабёр вось-вось вылезе на бераг, і тады б яна... He, бабёр не вылез на бераг, а, пабоўтаўшыся, паплёхаўшыся ў вадзе, вярнуўся назад да свайго жытла. Стала зноў ціха-ціха — ці не ўклаўся бабёр спаць... Падгалая яшчэ трохі паляжала, адчуваючы ўсім сваім целам прыемнасць сонечнага цяпла, і зноў паднялася на ногі, зноў пабегла. «Ваўчанят да мяса прывучаць трэба. У вёску б наведацца. Там цяпер усялякага маладняку хапае. I цяляты, і ягняты, і парасяты, і гусяняты, і качаняты, і кураняты... Паганіся за чарадою — абавязкова нешта зловіш, нешта трапіць на зуб». Але не, яна галаву яшчэ мае... У вёску яна, вядома, пойдзе, ды не цяпер, не цяпер... Варта ёй зрабіць нешта не тое, нашкодзіць, і людзі пойдуць з сабакамі па яе слядах... Сама яна, можа, і ўратуецца як-небудзь. А ваўчаняты... Ваўчаняты загінуць. Гэта самае апошняе — ісці цяпер у вёску, ды яшчэ ў бліжэйшую. Але няхай, няхай... Вось падрастуць ваўчаняты, тады яна пойдзе, вядома, і ў вёску. Трэба ж ім, ваўчанятам, паказаць, як красці ў людзей жывёлу, трэба навучыць... Многаму трэба іх навучыць. Бо наперадзе... Наперадзе ў іх жыццё! Жыццё-ё! Уявіла, як будзе ісці яна разам з ваўчанятамі ў вёску. Паперадзе, пэўна, будзе ісці яна сама, а па баках, ззаду, адстаўшы на які крок,— яны, яе дзеці. Дужыя, гладкія, вя- лікія, амаль што дарослыя. Дарма што без бацькі, ПаленаХваста, а... У-у, пападзіся тады ім хто на дарозе, няхай карова, конь ці нават сам чалавек... Аж кляцнула зубамі, завыла, уявіўшы, што будзе тады, калі яна ісціме з ваўчанятамі ў вёску і трапіцца хто-небудзь ім на дарозе. «Не я, не мы будзем уцякаць, а ён... Ды яшчэ як, як будзе ўцякаць! He адзін жа воўк, не адна я, ваўчыца, а цэлая гайня!.. Ды мы гуртам усё адно дагонім яго. He ўцячэ-э! Дагонім і абложым. Абавязкова абложым. Гэта не цяпер, калі я адна. Зусім, зусім адна...» Так, думаючы то пра адно, то пра другое, Падгалая бегла і бегла па лесе. Пра казу, пра тое, што хацелася яе ўпаляваць, неяк само сабой забылася. Успомніла пра гэта, калі адбеглася даволі далёка ад таго лужка і капы сена, дзе бачыла казу. Вярнулася, прабегла па лужку, абнюхала траву. На траве знаць былі казіныя сляды, па паху Падгалая здагадалася, што каза папасвалася вось тут, на лузе, нядаўна. Можа, нават сёння раніцою. Узяўшы след, пабегла туды, куды вялі казіныя сляды. Мінула невялікі рэдзенькі лазнячок, алешнік, перабегла па арэшніку дубнячок і... і апынулася на лясной паляне. Пачула — нешта зашастала ў бліжэйшых кустах. «Каза?!» Шмыгнула туды, у тыя кусты. Сапраўды, у кустах арэшніку стаяла рыжая каза і аблізвала языком такое ж рыжае, як і сама, казлянятка, якое, падняўшы палахліва галаву, ляжала ў траве. «Ты глядзі, яна, аказваецца, паспела займець малое!» — узрадавалася, павесялела ваўчыца. Каза, мабыць, пачула нешта нядобрае, бо павярнула ў той бок, дзе была Падгалая, галаву, застрыгла вушамі. Устала на ногі і казлянятка. Яшчэ хвіліна — і каза, а ўслед за ёю і казлянятка кінуліся наўцёк. Іншым разам ваўчыца не пагналася б за казою, а залегла б вось тут, у кустах, ля паляны. Ведала — каза мае дурную звычку вяртацца на тое месца, дзе яе нехта спалохаў. Мусіць, звычайная цікаўнасць — паглядзець, хто ж яе прагнаў. Але цяпер Падгалая не стала