Развіццё беларускага маўлення дашкольнікаў
Наталля Старжынская, Дзіна Дубініна
Выдавец: Белы Вецер
Памер: 112с.
Мазыр 2008
Выхавальнік развучвае з дзецьмі верш-скорагаворку М. Янчанкі:
Валерка
I Іад талеркай, Матуля
Над Валсркам.
Стаяла, дакарала:
— Чаму ясі так мала?
— А чым любіць ласавацца наш Буслік? Што б вы яму купілі пачаставацца. калі б запрасілі да сябе ў госці?
— Малайцы! Да пабачэння! Да сустрэчы!
Адзенне і абутак
П р a г р а м н ы з м е с т. Вучыць называць прадметы адзення і абутку (паліто. футравая іпапка, футравы каўнер, рукавічкі, хустка, шалік. сукенка, шкарпэткі. боцікі). увесці абагулыіяючае слова адзенне, дзеяслоў надзяваць. Адпрацоўваць вымаўленне гука [ч] у словах і сказах. Звярнуць увагу на асаблівасці ўтварэння некаторых склонавых форм назоўнікаў (дапамагчы Алёнцы). практыкаваць ва ўжыванні прыназоўнікаў. Пранягваць фарміраваць уменне адказваць на пытанні. Развіваць камунікатыўныя ўменні дзяцей на беларускай мове.
М а т э р ы я л. Лялькі Янка і Алёнка: малюнак з выявай вітрыны магазіна дзіцячага адзення; цацачнае адзенне.
План правядзення
— Добры дзень, дзеці! Да нас зноў прыйшлі Янка і Алёнка. Яны гавораць, што ўчора хадзілі ў магазін дзіцячага адзсння «Апранайка». Там вельмі шмат рознага адзення для маленькіх дзетак. Яны нават сфатаграфавалі вітрыну гэтага магазіна. (Выхавальнік паказвае малюнак.)
— Давайце паглядзім разам, якое адзенне ў вітрыне магазіна «Апранайка».
Дзеці разглядваюць вітрыну, выхавальнік называе прадметы адзення па-беларуску.
— Давайце разам з вамі раскажам чыстагаворку.
Выхавальнік паказвае па адной рэчы цацачнага адзсння, пачынае чытаць радкі чыстагаворкі, а дзеці іх заканчваюць:
Енка-енка-енка — сіняя (сукенка).
То-то-то — купілі (паліто).
ГІер-нер-нер — футравы (каўнер). Устка-устка-устка — зялёная (хустка). Эткі-эткі-эткі — белыя (шкарпэткі).
— Як усе гэтыя рэчы назваць адным словам? (Адзенне.)
— Скажыце, якое адзенне ў магазіне вы выбралі б для Янкі? (Штаны, кашулю, трусы. майку, шкарпэткі, туфлі, куртку, кепку.)
— Якое адзенне вы выбралі б для Алёнкі? (Сукенку, спадніцу, кофту, хустачку, шкарпэткі.)
Выхавальнік развучвае з дзецьмі радкі з вершыка С. СокалаваВоюша:
Апранулі нашы дзеткі
Шапкі, шалікі, шкарпэткі.
— Магазін «Апранайка» — гэта магазін дзіцячага адзення. Чаму гэтае адзенне называецца дзіцячым? (Выказванні дзяцей.) Так, дзеці носяць дзіцячае адзенне. Але вельмі цікава прымяраць што-небудзь дарослае! Хто з вас прымяраў татава ці маміна адзепне? Асабліва дзяўчынкі любяць памоднічаць, ці не так?
Выхавальнік чытае малым жартоўны верш Л. Мароза «Маленькая модніца»:
Матуліну сукенку прымярае,
Завязвае блішчасты паясок... І ў браціка пытаецца малая: — Ну як мне гэта мода, Петрусёк?
— Чаму Леў Мароз назваў дзяўчынку маленькай модніцай?
— Маленькая лялька Алёнка апранаецца пасля сну, давайце дапаможам ёй. Якое адзенне трэба Алёнцы, каб апрануцца? (Дзеці з дапамогай выхавальніка называюць прадметы адзення.)
— Адзеньце ляльку і раскажыце, што вы робіце.
Дзеці па адным апранаюць ляльку і тлумачаць свае дзеянні: < Я надзяваю на Алёнку белыя шкарпэткі» і да т. п. У заключэнні педагог пытаецца: «Каму мы дапамаглі апрануцца пасля сну?». (Алёнцы.)
— Малайцы, дзеткі! Лялька Алёнка ўдзячна вам за тое, што вы дапамаглі ёй апрануцца.
— Выберыце і назавіце летняе (зімовае, дэмісезоннае) адзенне для Алёнкі.
— Выберыце і назавіце летняе (зімовае, дэмісезоннае адзенне) для Янкі.
— Вызначыце, дзе абутак для Янкі, а дзе для Алёнкі, і назавіце яго.
— Падуў моцны вецер і сарваў некаторыя рэчы з людзей. Паглядзіце на малюнак і скажыце, якія прадметы адзсння згублены і хто іх згубіў.
— Янка і Алёнка вам вельмі ўдзячны за тое, што вы расказалі ім пра іх адзенне.
— Усяго вам добрага. Да пабачэння.
Свойскія жывёлы
П р a г р а м н ы з м е с т. Вучыць пазываць свойскіх жывёл (трус, карова, авечка, свіння. сабака, конь, кошка), увесці абагульняючы выраз свойскія жывёлы. Звярнуць увагу на цвёрдае вымаўленне гука |р], практыкаваць у вымаўленні гэтага гука ў словах і сказах. Фарміраваць уменне суадносіць з малюнкамі назвы жывёл і іх дзіцянят. Развіваць камунікатыўныя ўменні дашкольнікаў.
М а т э р ы я л. Малюнак «Вясковы двор» з выявай свойскіх жывёл: козы, каровы, коні. свінні, авечкі, сабака; мяч; прадметпыя малюнкі з выявамі свойскіх жывёл.
П л а н правядзення
— Добры дзень, дзеці! Хто з вас бываў у вёсцы? Да каго вы ездзілі? Раскажыце, якія жывёлы ёсць у вашых бабулі з дзядулям?
— Паглядзіце на малюнак. Што тут намалявана?
— Назавіце жывёл, якія тут намаляваны (козы, каровы, коні. свінні, авечкі, сабака). А хто гэта з доўгімі вушкамі? (Некаторыя дзеці выказваюць меркаванне, што гэта зайчык.) IІе, гэта не зайчык. Але вельмі падобны (похожнй) на зайчыка. У гэтай жывёлы вельмі смешная назва. Гэта трус (кролнк). Як называецца гэтая жывёла? Давайце разам прагаворым: «У маленькіх трусікаў маленькія вусікі».
— Дзе жывуць гэтыя жывёлы? Хто іх даглядае? Павошта яны патрэбны людзям? (Выказванні дзяцей.)
— Гэтыя жывёлы прыносяць людзям карысць (пользу). Кожная жывёла патрэбна чалавеку ў гаспадарцы. Для чаго трымаюць карову? А навошта патрэбны конь? Для чаго ў двары жыве сабака? Навошта ў хаце кот? І г. д.
— Усе гэтыя жывёлы жывуць побач з чалавекам, таму што яны яму дапамагаюць, прыносяць карысць. Чалавек зрабіў жывёл сваімі, таму яны называюцца свойскімі жывёламі. Якіх свойскіх жывёл вы ведаеце? А якіх дзікіх жывёл вы ведаеце?
— Адгадайце загадкі пра свойскіх жывёл і знайдзіце іх на малюнку:
Пасярод двара стаіць гара, спераду вілы, ззаду мятла. (Карова.)
— На што падобныя рогі і хвост каровы?
Двое глядзяць, двое слухаюць, чатыры скачуць, семсот свішчуць. (Конь.)
He згубіла, а ўсё шукае, не хворая, а ўсё стогне. (Свіння.)
Па гарам, па далам ходзіць шуба ды кафтан. (Авечка.)
3 людзьмі сябруе, хату вартуе, жыве пад ганкам. хвост абаранкам. (Сабака.)
Маленькія лапкі, на лапках драпкі, ціхенька ступае, мышак пужае. (Кот.)
— Як называюцца ўсе гэтыя жывёлы? (Свойскія.)
— Давайце пагуляем. Я буду называць розных жывёл. Калі я назаву свойскую жывёлу, той, каму я кіну мячык, скажа: «Свойскі», а калі дзікую — скажа: «Дзікі». Давайце паспрабуем: < Заяц (кідае мяч дзіцяці), што ты адкажаш: свойскі ці дзікі?». (Дзікі.) Сабака — свойскі, кот — свойскі, ліса — дзікая і г. д.
— А зараз я буду расказваць вершык пра некаторых свойскіх жывёл, а вы — мне дапамагаць;
— Скажы, Янучок, Як коцік мяўкае?
— ... (Мяў-мяў-мяў), Прашу цішэй.
Трэба мне
Лавіць мышэй.
Вось то так, вось то гэтак, Гэтак коцік мяўкае.
— Скажы, Янучок, Як сабачка гаўкае?
— ... (Гаў-гаў-гаў, Г аў-гаў-гаў).
Злодзей красці
Спрабаваў.
Вось то так, вось то гэтак, Так сабачка гаўкае.
— Скажы, Янучок, Як кароўка рыкае?
— ... (Му-му-му,
Му-му-му),
Малако аддаць каму?
Вось то так, вось то гэтак, Так кароўка рыкае.
К. Якубенас
Верш чытаецца два разы.
— Як падаюць голас свойскія жывёлы? Кот што робіць? (Мяўкае: мяў-мяў), сабака... (брэша: гаў-гаў), карова... (мыкае: му-му), авечка... (бляе: бе-бе), конь... (іржэ: і-го-го) і г. д., акрамя свінні.
Гульня «Чый голас?». Выхавальнік раздае дзецям малюнкі з выявамі свойскіх жывёл (апрача свінні). Дзіця, якое атрымае малюнак, падае голас, «як яго жывёла >, астатнія адгадваюць, хто гэта.
У рэшцэ рэшт выхавальнік паказвае малюнак свінні і гаворыць, што яна таксама хоча пагуляць. але не ведае, як ёй падаць голас. Ці ведаюць дзеці, як падае голас свіння? Дзеці звычайна адказваюць: «Хрю-хрю». Але выхавальнік кажа, што гэта па рускай мове свіння «хрюкает», а на беларускай мове свіння рохкае: «Рох-рох-рох».
Выхавальнік чытае верш І. Махоніна < Парсючок», паказваючы адпаведны сюжэтны малюнак і прыцягваючы дзяцей да прагаворвання гукапераймальнага слова рох-рох-рох'.
Парсючок салодка спаў, Рох-рох-рох.
Ён прачнуўся і сказаў:
Рох-рох-рох.
Мне не трэба на зарадку, Рох-рох-рох.
Лепш пайду парыю градку,
Рох-рох-рох.
Мыцца не цярплю я дужа, Рох-рох-рох.
Лепш паплёхаюся ў лужы,
Рох-рох-рох.
Няхай дзеці пазайздросцяць,
Рох-рох-рох.
Запрашаю ўсіх у госці.
Рох-рох-рох.
Практыкаванне «Хто за каго большы >.
— Я пачну сказ, а вы паглядзіце на малюнак і закончыце яго: «Конь большы за... (карову). Сабака большы за... (труса). Кот меншы за... (сабаку). Каза меншая за... (карову)». І г. д.
— Добра, вы шмат ведаеце пра жывёл. Малайцы, дзеці.
Звяры нашых лясоў
П раграмн ы з м е с т. Вучыць называць жывёл (вавёрка, вожык, воўк, бабёр, мядзведзь), увесці абагульняючае слова жы.вёлы. Замацоўваць назвы колераў. Вучыць вымаўлянь гук [ў] у словах і сказах. Фарміраваць уменне суадносіць з малюнкамі назвы жывёл і іх дзіцянят. Развіваць камунікатыўныя ўменні дзяцей.
М а т э р ы я л. Цацка «Буслік»; малюнкі з выявамі жывёл і іх дзіцянят; лялька 'Калабок».
П л а н правядзення
— Добры дзень, дзеці! Буслік хоча пазнаёміць вас са сваімі сябрамі і добрымі суседзямі, жыхарамі нашых лясоў. Вы іх таксама ведаеце.
— Буслік будзе вам іх паказваць на малюнках і называць, а вы будзеце гаварыць, так ён іх называе ці не. (Праводзіцца гульня «Так ці не?».)
— А цяпер, калі ласка, адгадайце загадкі, знайдзіце на малюнках адгадкі і назавіце іх:
Ён прысмакаў з’еў нямала, А калі харчоў не стала. Лапу смокчучы, заснуў.
Ледзьве не праспаў вясну. (Мядзведзь.)
У ваду нырае смела.
Хатку ён будуе ўмела.
Пад вадой і на вадзе
Будаўніцтва ён вядзе. (Бабёр.)
В. Жуковіч
Гэта ж трэба!
На сцяжынцы — Шпількі вострыя І шыльцы! (Вожык.)
Р. Ігнаценка
Што за гаспадынька Ходзіць каля гаю, Залатую футру На зямлі цягае? (Ліса.) А. Клышка Калі гэта ў яблыкаў Выраслі ножкі?
Яблыкі бегаюць Каля дарожкі!
— He, яны не маюць Ножак, — Адказаў Маленькі... (вожык).
М. Мрэўлішвілі
Назбірала арэхаў Пяць мяхоў і паўмеха. Насушыла грыбоў Сто дванаццаць карабоў. Нацягала шышак горку Працавітая... (вавёрка).
В. Зуёнак
Хоць таўстун занадта ласы, На зіму сабе прыпасы Па крупіцы ён збірае, Бо заўжды наедак мае: Спаць кладзецца, скіне тапак І паціху смокча лапу, А вясна дыхне ледзь-ледзь — Прачынаецца... (мядзведзь).
В. Зуёнак
— Як назваць адным словам усіх тых, пра каго адгадалі загадкі? (Звяры.) Дзе жывуць звяры? (У лесе.)
— Паглядзіце, хто гэта завітаў да нас у госці па лясной сцяжынцы? (Калабок.) Вы памятаеце, зякімі звярамі ён сустракаўся ў лесе? Назавіце гэтых звяроў.
КНІГІ ОНЛАЙН
