Сапраўднае аблічча
Зянон Пазьняк
Кнігу складаюць выбраныя артыкулы, выступы на канферэнцыях, пасяджэннях Вярхоўнага Савета БССР, прамовы на мітынгах
народнага дэпутата БССР, Старшыні БНФ Зянона Пазьняка, зробленыя ім з 1988 па 1990 гт. Змешчана таксама нізка ягоных вершаў.
Выдавец:
Памер: 240с.
Мінск 1992
ЗМЕСТ
| Сіла духоўнасці. Уступнае слова Васіля Быкава | 3 |
| Вобраз роднай зямлі (верш) | 6 |
| Чакаю бацьку з вайны (верш) | 7 |
| Курапаты — дарога сьмерці | 8 |
| Шумяць над магілай сосны | 21 |
| «Сябры» (верш) | 37 |
| Гучаньне анёльскага голасу (верш) | 38 |
| *Двуязычие и бюрократизм | 39 |
| *Паведамленьне аб Таварыстве «Мартыралог Беларусі» | 53 |
| *Рэвалюцыя зьнізу | 60 |
| Дзяды (верш) | 62 |
| Сьляпянскі лес (верш) | 63 |
| В последние предвыборные дни | 64 |
| *Курапаты приоткрыли завесу над еще одной тайной сталинизма | 66 |
| Репрессии в Минске | 72 |
| Путь к независимости | 75 |
| *Чарнобыль — трагедыя нацыі | 77 |
| Вершы з цыклу «Радыяцыя» | 83 |
| Rec Publica | 85 |
| Глёрыя Патрыя | 89 |
| *«Веру ў нашых людзей...» | 96 |
| Выступление на II сьезде «Саюдиса» | 100 |
| *Выняткі са стэнаграмаў першай сесіі Вярхоўнага Савета БССР дванаццатага склікання | 103 |
| Слова пра дзеда. Пазьняк Ян Аляксандравіч | 115 |
| Тэкст незаслуханага выступу на пасяджэньні сесіі Вярхоўнага Савета БССР | 122 |
| Выступ на пасяджэньні Вярхоўнага Савета БССР 19 ліпеня 1990г | 127 |
| На Браслаўскім замчышчы сустракаю ўсход (верш) | 129 |
| Выступленне на семінары «Жыцьцё пасьля Чарнобыля | 130 |
| Шлях да свабоды | 134 |
| *Якая пазіцыя ў апазіцыі | 147 |
| Старая паштоўка (верш) | 154 |
| Асноўныя прынцыпы канцэпцыі пераходу Беларускай ССР на рыначную эканоміку | 155 |
| *«Альтернатива всегда существует...» | 163 |
| Выступ на мітынгу 7 лістапада 1990 г. на плошчы Леніна ў Мінску | 169 |
| *Интервью еженедельнику «Сын Отечества» | 173 |
| *Пра У.І.Леніна і камуністаў | 177 |
| *Интервью газете «Мегаполис Экспресс | 186 |
| Выступ на пасяджэньні Вярхоўнага Савета БССР 10 сьнежня 1990 г | 192 |
| Пра імперыю і ўласнасьць | 195 |
| Багаславеньне рыцару (верш) | 201 |
| *Інтэрв’ю часопісу «Вираж», дадзенае ў пачатку 1991 г | 202 |
| Хроніка чалітычных падзей 1991 году | 206 |
Публікацыі. пазначаныя «зорачкай», падаюцца ў скарачэнні.
Масава-палітычнае выданне
ПАЗЬНЯК ЗЯНОН СТАНІСЛАВАВІЧ
САПРАЎДНАЕ АБЛІЧЧА
Рэдактар К. Тарасаў
Адказны за выпуск Я. Вяснін
Мастак А. Ружо
Мастацкі рэдактар Л. Бятанаў
Тэхнічны рэдактар Л. Масцерава
Карэктары Я. Лукашка, Л. Сцяпанава
Фотаздымкі, якімі аздоблена кніга, далі Ю. Белякоў, С. Брушко, В.
Дубінка, В. Жук, Ю. Іваноў, Ул. Кармілкін, Ä. Кляшчук, Я. Коктыш,
Ул. Крук, Л. Ліпень, Г. Ліхтаровіч, 3. Пазьняк, Ул. Панада,
В. Рудэнка.
Фстаілюстрацйі падабраў і падрйхтаваў Я. Кулік.
Падпісана да друку 3.02.92 г. Фармат 84x108 1/32. Ум. друк. арк.
10,92 +1,68 укл. Ул.-выд. арк. 11,57. Тыраж 25000 асобнікаў.
Заказ №2734
Творча-вытворчы цэнтр «Паліфакт»
220092, Мінск, вул. Дуніна-Марцынкевіча, 6
Фабрыка каляровага друку
220115, Мінск, вул. Каржанеўскага, 20
Успомнім 1917 год, 18-ты, 19-ты, 20-ты — грамадзянскую вайну, калі зьнішчаны былі мільёны людзей. Скажыце, калі б не было бальшавікоў, магло б такое здарыцца з нашым народам?
У кожным народзе цьветам нацыі зьяўляецца інтэлігенцыя, лешпыя сыны народа. У 20-х, 30-х, 40-х гадох на катарзе, у Курапатах, у Сьляпянскім лесе мы згубілі большасць нашай нацыянальнай інтэлігенцыі. Скажыце, калі б не было бальшавікоў, магло б такое здарыцца?
Корміць нас усіх нашае сялянства, рукі сялянскія кормяць наш народ. Куды дзелася нашае сялянства ў 30-тыя гады? Яно пайшло на Калыму, яно пайшло ў Варкуту, у Курапаты. Мы згубілі мільёны нашых сялянаў, цяпер мы не можам пракарміць самі сябе. Скажыце, калі б не было бальшавікоў, магло б такое здарыцца?
Вы ведаеце, што наш народ у вялікай вайне згубіў кожнага чацьвертага чалавека, але калі б не было сацыялістычнай ідэі, якая ішла з усходу пад знакам сярпа і молата, і фашысцкай ідэі, якая ішла пад знакам свастыкі, і калі б яны не згаварыліся і не распалілі сусьветны пажар і ўключылі нас у сусветную мясарубку, то, скажыце, каб не было гэтай ідэі, каб не
было гэтага балыпавізму, — здарылася б такое злачынства ці не?
Цяпер нашае жыцьцё горшае з кожным днём. Пяць гадоў нам гавораць пра перабудову, пяць гадоў пераходзяць да рынку, пяць гадоў нас кормяць абяцанкамі, а мы бяднеем з кожным днём, таму што адбываецца абрабаваньне ўсяго народу. У верхніх эшалонах улады стараюцца перавесьці дзяржаўную ўласнасць той дзяржавы, аб якой яны марылі, у сваю прыватную ўласнасць. Яны ствараюць свае банкі, яны ствараюць свае асацыяцыі. Такім чынам яны рабуюць усю нашую рэспубліку, усе нашыя рэспублікі і ўвесь наш народ.
У другім плане рабуе нас ніжняя наменклатура: усялякія загадчыкі базаў, усялякія начальнікі, усялякія апаратчыкі — гэта ёсьць мафія. Кіраўніцтву даюць дэфіцыты, і яно нас абірае да ніткі. Гэта яны стварылі пустыя паліцы ў магазінах. I да таго часу, пакуль не абяруць нас канчаткова, пакуль яны ўсю ўласнасьць не забяруць у свае рукі, пакуль не зьдзяруць з нас усё — і нашую ўласную скуру, — да таго часу яны да рынку ня пойдуць, таму што тады прыйдзецца дзяліцца з намі, а яны гэтага ня хочуць. Тады можа апынуцца так, што яны забяруць усё нашае багацьце, усё тое, што мы ствараем сваімі рукамі, і мы пойдзем, як жабракі, у іхні рынак прасіцца на работу да новых камуністычных бонзаў і фабрыкантаў, якія змогуць і выкінуць свае партыйныя білеты, бо яны ім ужо будуць непатрэбныя.
Вось у чым розьніца паміж пазіцыяй Народнага Фронту і балбатуноў-камуністаў, якія ўжо пяць год балбочуць у Вярхоуным Савеце, у Прэзідэнцкім Савеце аб пераходзе да рынку.
Мы ставім задачай разьдзяліць уласнасьць паміж народам, даць яе народу, а ня той шайцы, якая з 1917-га года захапіла ўладу, панарабіла бронзавых балванаў, моліцца ім і абдурвае народ.
I трэцяя абдзіралаўка. Гэта імперыя, гэта Савецкі Саюз, які абдзірае ўсе рэспублікі, які абдзірае наш народ, нашую Чарнобыльскую краіну. Што мы атрымалі ад іх з-за Чарнобыля? Мы не атрымліваем належную кампенсацыю, мы аддаем усё, што ўтвараем сваімі рукамі, таму што мы ня маем свабоды, мы ня маем суверэнітэту, мы
ня маем незалежнасьці, мы ня маем сваіх нацыянальных банкаў, свае валюты, свайго войска. Мы ня маем нічога. Мы маем Чарнобыль і свае рукі. Таму — пакуль ня будзе незалежнасьці, мы ніколі не падымемся з каленяў. Самае важнае нам цяпер — атрымаць незалежнасьць ад гэтае імперыі. Калі мы будзем мець незалежнасьць, тады распадзецца і гэтая партыя, якая нас цяпер абірае да ніткі.
Паважаныя землякі! Тут перад намі адбыўся запланаваны мітынг партакратыі, якую прывезлі сюды ледзь не пад аховай у аўтобусах і адвезьлі адсюль. Яны пакінулі каля свайго ідала дары, кветкі. А між іншым, за ўсю гісторыю чалавецтва, не было болып крывавай, болып злавеснай фігуры, чым Ленін. Гэтых ідалаў — сотні тысяч, ад гіпсавых да бронзавых, на нашай зямлі. Гэта зьдзек над нашым народам. Але мы — народ цывілізаваны, мы не будзем зьнішчаць гэтыя помнікі, як баяцца вось тут людзі ў шынэлях, якія абараняюць гэтае пудзіла. Мы ня будзем яго рушыць, мы — цывілізаваны народ.
Ведаючы, што камунізму прыходзіць канец, ведаючы, што камунізм пакінуў пасьля сябе свае адзнакі, для таго, каб нашы нашчадкі памяталі і паказвалі наступным нашчадкам, — вось што такое камунізм і да чаго ён прыводзіў — мы гэтыя помнікі ня будзем зьнішчаць. Мы іх пакінем, каб глядзелі ўнукі і праўнукі. Мы іх зьвязем у адно мейсца, мы зробім запаведнік для іх. I не аднаму з іх не адкруцім галавы. Яны будуць пры сваіх галовах.
Шаноўная грамада! Людзі, якія былі перад намі, хіба яны ня ведаюць, у якую кроў, у якое злачынства ўпіхнулі нас бальшавікі, у якое злачынства ўпіхнуў нас гэты чалавек, які стаіць тут у бронзе? Але яны яму панеслі кветкі. За што — кветкі? Ці варты ён кветкаў? Таму мы думаем, што народ, які сабраўся тут, павінен яму аддаць яго дары: гэта ГУЛАГ, гэта НКВД, гэта расстрэлы, гэта нянавісьць, якую ён прынёс, гэта бедната. Аддаць тую фуфайку, якая была ў ЗО-х гадох ледзь не нацыянальным адзеньнем савецкага чалавека... Мы павінны яму зараз вярнуць гэтыя дары. Вернем, што ён нам пакінуў; пакінем яму, хай радуецца.
Я прашу, шаноўныя землякі, зрабіць калідор, даць магчымасьць прайсьці людзям і аддаць дары Уладзіміру
Ільічу. Паважаная міліцыя, прашу зрабіць калідор зь міліцыі, якая прапусьціць дары. Я заклікаю вас! Калідор будзе зроблены для дзесяці чалавек. Я прашу народных дэпутатаў перадаць, што палкоўнік Срыбны павінен зрабіць калідор для пропуску дароў Леніну.
(Просьба да міліцыі ўтварыць калідор паўтараецца некалькі разоў).
(Канфлікт на плЛеніна).
Міліцыя, я заклікаю вас не ўдзельнічаць у канфлікце! He ідзіце на правакацыю! Міліцыя, вы будзеце адказныя за канфлікт перад помнікам! Міліцыя, спыніце канфлікт!..
Паважаная грамада, заклікаю вас вярнуцца на плошчу, хай яны займаюцца самі сваім Леніным. Заклікаю назад, кідайце яму свае пудзілы і вяртайцеся назад! Камуністычныя падонкі пусьцілі ў ход ОМОН ў той час, калі людзі пачалі адыходзіць! Ніхто іх ня рушыў, але яны ішлі ззаду і білі па сьпінах! Вось іх аблічча! Але мы будзем стаяць спакойна. Прыйдзе час —і яны атрымаюць сваё.
Вяртаемся назад. Няхай Ленін застаецца са сваім ГУЛАГам, а мы будзем размаўляць аб сваіх праблемах. Вяртаемся назад, на плошчу і будзем патрабаваць, каб 7 і 8 лістапада не былі болып сьвяточнымі днямі. Яны павінны быць будзённымі днямі. Наш народ будзе сьвяткаваць народныя сьвяты, а ня сьвяты балыпавізму. Таму мы лічым, што сёньня — апошні мітынг, прысьвечаны гэтай даце, і мы больш ня будзем сьвяткаваць угодкі гэтага крывавага часу. У балтыйскіх краінах ужо ніхто не сьвяткуе; толькі танкі ходзяць, а ўвесь народ займаецца сваімі справамі. Там будуць сьвяткаваць свае сьвяты: народныя, хрысьціянскія, у кожнай краіне свае.
У нас ёсьць таксама свае сьвяты. Гэта 25 сакавіка дзень незалежнасьці Беларусі. I мы будзем яго сьвяткаваць таксама, і гэтую плошчу мы пераймянуем у плошчу Незалежнасьці. I гэты праспект мы пераймянуем у праспект Францішка Скарыны... I пройдзе няшмат часу ня будзе ў нас вуліц Кнорынаў, Мясьнікянаў і ўсіх астатніх, якія расстрэльвалі і забівалі наш народ. Тады, калі мы ўсе ўстанем, як адзін, мы гэта зробім. A гэты час ужо пачаўся!
ННТЕРВЬЮ ЕЖЕНЕДЕЛЬННКУ «СЫН ОТЕЧЕСТВА»
— Как Вы оценйваете полйтйческую сйтуацйю в республйке u e СССР в целом?
— В СССР сейчас пронсходят трн дополняюшнх друг друга основных процесса, создаюіцне двнженне обіцественного сознання н обіцественных перемен. Это распад тоталнтарного партократнческого сверхгосударства, крах его ндейно-полнтнческой снстемы, то есть коммуннзма н КПСС (процессы разложення), н нацнонально-культурное возрожденне народов (процессы созндання). Сложность н опасность положення заключается в том, что скоропостйжное умнранне маркснзмаленнннзма вовсе не означает урлнранне коммуннстнческой властн. В СССР по-прежнему правнтобанкротнвшаяся КПСС — н в Верховном Совете, н в КІрБ, н в правоохраннтельных органах, н в армнн. Прнчнны такого состоянмя властн не только в консерватнзме государственно-органнзацнонных структур КПСС, но н в создавшейся полнтнческой пустоте, органнзацнонной слабостн нацнонально-демократнческнх двнженнй н — почтн полное отсутствне антштода тоталнтарнзма гражданскогообіцества, разДавленного н уннчтоженного коммуннзмом.
Снстема в состояннн полураспада. С поннженнем жнзненного уровня в такой снтуацнн всегда возннкает стремленне к утвержденню жесткой днктаторской властн — последнего, нанболее тяжелого этапа распада тоталнтарного обіцества.
На мой взгляд, СССР уже подходнт к этой черте. Будет лн это польскнй варнант конца коммуннзма шш «горбачевскнй» — покажет блнжайшее время.
Нстернческне заседання Верховного Совета СССР, начавшнеся в середнне ноября, временамн напомннают собранне нспуганных самоубнйц,не поннмаюіцнх, что пронсходйт, н не знаюіцнх, что делать. Напыіценные нмпровнзацнн М.С.Горбачева, его упорное желанне не ввдеть факта распада СССР н неотвратамостн полного краха «тюрьмы народов» только нл-
люстрйруют тот глухой полйтйчсскйй тупйк, в котором оказалась коммунйстйческая власть.
Полнтнческая снтуацня в Белорусснн характерйзуется темн же основнымй прйзнакамй разложенчя сйстемы. Положенне здесь во сто крат острее й трагачнее, только внешне оно пройсходйт в более спокойных формах в сйлу обшественной апатйй н нацйональной надломленностй народа, над которым коммунйсты сохраняют полную власть н продолжают экспернменты — чернобыльскйе, соцйальные, языковые, колхозные, полурыночные, военные й прочйе.
Определяюшнм полйтйчсскйм фактором в Белоруссчй является ортодоксальный консерватйзм республнканской органнзацнн КПСС, которая характерйзуется здесь прежде всего антйнародностью й нацчональным нйгйлйзмом — отрйцательным й, главное, агрессчвным отношенйем к белорусской культуре, нсторнн, этносу, языку. Эта партня, осуіцествлявшая ранее геноцйд белорусского народа й уннчтожнвшая свыше 2-х мйллйонов жйзней, десятйлетйямй целенаправленно разрушала белорусскую культуру, нацйональный язык, духовное наследне й сознанне народа.
Теперь, когда началось нацйональное возрожденйе й демократнческое двнженне, компартяя встала на йх путн.
КНІГІ ОНЛАЙН
