Сцебуракаў лёс
Гісторыя роду
Усевалад Сцебурака, Анатоль Сцебурака
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 300с.
Мінск 2022
тым, што дзед у той час сам сядзеў у лагеры пад Клінам. Як здолеў ён ажыццявіць тое, гісторыя не захавала — ці сам доктар выйшаў раней і змог даслаць, ці хто з іншых во льных дапамог, але так ці інакш кніга трапіла да маладой фельчаркі своечасова і выратавала жыцці многіх хворых.
Маці вывучыла той даведнік ледзь не на памяць і лекавала сваіх пацыентаў па апошнім слове тагачаснай медыцыны не горш, чым іншы дыпламаваны ўрач.
У пачатку 1950-х у медычную практыку сталі шырока ўваходзіць стрэптаміцын, пеніцылін, сульфаніламідныя прэпараты. Іх выкарыстанне пры лекаванні інфекцыйных захворванняў давала фантастычныя вынікі. Стаўпаддавацца лячэнню туберкулёз, цяжкія пнеўманіі, дзіцячыя інфекцыйныя хваробы, што раней прыводзілі да высокай смяротнасці. Да маці на ФАП па дапамогу прыходзілі не толькі мясцовыя, але і людзі з далёкіх паселішчаў. Нікому не было адмовы ані ўдзень, ані ўначы. Застаючыся доўгія гады адзіным медработнікам на вялікай прасторы, маціхоцькі-няхоцькі працавала як л екары даўнейшых часоў, працягваючы гуманітарныя традыцыі медычнай прафесіі.
I ўсё ж найперш матуля была акушэркай. Сотні немаўлятаў і парадзіх прайшлі праз яе рукі.
У той час бальшыня мясцовых жанчынаў традыцыйна нараджала дома, і шмат разоў маці даводзілася прымаць такія роды. За ўвесь час працы ў маці ні разу не памерла ні парадзіха, ні дзіця. За гэта яе вельмі любілі і паважалі ў наваколлі. За васямнаццаць гадоў працы яна прыняла некалькі соцень родаўу самых складаныхумовах.
Часам даводзілася рабіць і нескладаныя хірургічныя аперацыі — зашываць раны, ускрываць абсцэсы і флегмоны... За гады яе практыкі адбылося мноства цікавых гісторый, якія маглі б скласці асобны раздзел кнігі, але большасць з іх сышлі ў нябыт і забыліся. Згадаю дзеля ілюстрацыі хіба адзін адметны выпадак.
Неяк маці ехала па справах у райцэнтр. На невялікім прыпынку ў аўтобус пад рукі завялі жанчыну, якая заходзілася ад крыку — ёй у вуха ўлезла нейкае насякомае і шкрэблася, ствараючы нясцерпны дыскамфорт і боль. Жанчына пачувалася блага, і маці вырашыла паспрабаваць дапамагчы неадкладна. Спытала, ці не вязе хто раптам на продаж алею. Адшукаўся бавоўнавы. Яна крапнула пару кропляў у вуха, і неўзабаве з вуха вылезла сараканожка. Хворая імгненна ачуняла і, акрыяўшы, нават рассмяялася! Хутка ўвесь аўтобус, а пасля іўвесь кірмаш абмяркоўваліўчынак знаходлівай дакторкі-чараўніцы.
Баба Зіна
Незаменнай памочніцай маладой фельчаркіўпаўсядзённай працы на ФАПе была яе матуля — мая баба Зіна. Яна падтрымлівала ўзорную чысціню і выконвала ўсе патрабаванні санэпідрэжыму. Баба была непісьменная, але надзеленая ад нараджэння розумам, стрыманасцю і далікатнасцю. Яна лёгка сходзілася з людзьмі і магла залагодзіць любога ды прыцішыць канфлікт. Да сябе была вельмі патрабавальнай і ўважлівай да людскога меркавання. Перад тым, як нешта зрабіць, часта запытвалася: «А што скажуць людзі?»
Мнеўспамінаецца выпадак, які добрахарактарызуе асобу маёй бабулі Зіны.
Гэта было ў першы год высылкі. 3 акна барака, у якім жылі баба Зіна з маці, было відаць саўгаснае зернясховішча, якое ахоўваўвялізны глухіказахКажмахан. Былаглыбокая восень з ветрам і дажджом. Глуханямы, паклаўшы стрэльбу на калені, хутаўсяўірваны чапан (кафтан) ідрыжэўадхоладу. Баба Зіна заварыла чайнік, адрэзала лусту хлеба, узяла кавалак пілаванага цукру і панесла гэтаму грознаму ахоўніку... Што яна сказала яму і наогул — на якой мове можна было паразумецца з глуханямым казахам? Думаю, на мове дабрыні...
• Дзед Зміцер і баба Зіна Якубчыкі. Пачатак 1970-х гг.
Праз гадзіну Кажмахан пагрукаўу дзверы, вярнуў чайнік і жэстам папрасіў падаць пустую ёмістасць, у якую высыпаў вядро пшаніцы, пры гэтым замычэў і заўсміхаўся.
У далейшыя гады гэты глуханямы гігант, калі з’яўляўся ў нашым пасёлку, заўсёды заходзіў да бабы Зіны. Яна яму нешта распавядала, частавала чым-небудзь (асабліва ён любіў салодкае), а ён лагодна хітаў галавой і мычэў нешта ласкавае ў адказ. Мы, дзеці, вельмі баяліся ягонага суворага выгляду, а баба заўсёды казала, што гэта добрая і бяскрыўдная душа.
Вось так пачалося жыццё ў высылцы маёй матулі з бабай Зінай.
Сёстры маёй маці засталіся на Палессі — яны былі замужам, мелі свае сем’і і пазбеглі раскулачвання. Праз некалькі гадоў да жонкі і дачкі ў Сярэдняй Азіі далучыўся бацька (мой дзед Зміцер). Адбылося гэтаў 1954 годзе, і яго гісторыя вартая асобнага расказу.
Дзед Зміцер
Мой адзіны дзед Зміцер (другі мой дзед Мікола, у гонар якога мяне назвалі, быў закатаваны задоўга да майго нараджэння) нарадзіўся на Вадохрышча ў 1900 годзе ў палескай вёсцы Паршавічы пад Пінскам. На выдатна скончыў царкоўнапрыходскую школу, працаваў на гаспадарцы, затым у 1922 годзе патрапіў у першы афіцыйны прызыў у Войска Польскае.
Праз свой малы рост і сціплую вагу трапіў у кавалерыю. Служыў пад Варшавай. У тыя часы маладая польская дзяржава яшчэ не была ахопленая такімі шавіністычнымі настроямі, як пазней у 30-х, але дзед згадваў, што і ў час яго службы адносіны да беларусаў і палякаў у Войску Польскім усё ж не былі роўнымі. Ён расказваў, напрыклад, што на разгрузку сена на станцыю з часткі камандзір адпраўляў штораз толькі крэсавякаў, даючы карэнным палякам адпачынак. Аднойчы дзед, узлаваны такім стаўленнем, знарок падцялежыў воз з сенам, той перакуліўся на рэйкі і перапыніў на нейкі час рух. Быў вялікі вэрхал, але камандзір зразумеў прычыны — і дал ей стаў прытрымлівацца чаргавання ў нарадах на разгрузку, адпраўляючы з часткі на станцыю і жаўнераў-палякаў... Агулам школа польскай кавалерыі згадвалася дзедам і праз шмат гадоў. Часам у добрым настроі ці кульнуўшы чарку, ён паказваў мне кавалерыйскія баявыя прыёмы—як адбівацца доўгай пікай ад пяхоты, як біць ёй уперад іў бакі...
3 войска дзед вярнуўся з добрай польскай мовай і карыснымі ведамі па прыкладной ветэрынарыі і доглядзе коней, якіх моцна любіў. Веды, што ён атрымаў падчас службы ў адмысловыхадукацыйныхгурткахдля жаўнераў, прыдаліся яму неаднойчы ў мірным жыцці.
Пасля службы Зміцер Якубчык пасватаўся да Зінаіды Лукашэвіч з суседніх Выжлавічаў, прывабнай і працавітай дзяўчынай з добрым пасагам — бацька яе быў восем гадоў у
Амерыцы і прывёз даляраў. Пажаніўшыся, маладыя набылі дванаццаць гектараў зямлі ў асадніка. Зямля была кепская, прынамсі папярэдні гаспадар так і не здолеў з ёй нічога зрабіць. Пачалася штодзённая цяжкая праца — трэба было з кепскай пясчанай глебы зрабіць урадлівую раллю. Дзед прыгадваў, што пачынаў працу ад чацвёртай раніцы і рабіў, не ведаючы адпачынку да ночы. Hi ў будні, ні ў прысвяткі не сядзеўбез справы — ідаўрады: зямля пачаладавацьнеблагія ўраджаі, асабліва добрарос лён. Ураджаю з палеткаў ставала і сабе, і на продаж.
Сабраўшы грошай, дзед праз нейкі час рэалізаваў сваю даўнюю мару — набыў двух пародзістых племянных жарабцоў—огераў. Звалі іхШэрай іАс. Затое, што яны пакрывалі мясцовых кабылак, дзед браў па сем злотых. Яны былі неверагодна моцнымі і разумнымі, выдатна хадзілі пад сядлом. Канешне, з тымі пародзістымі коньмі быў і клопат: варта было ім пабачыць кабылу, як яны пачыналі хвалявацца, іржаць, не слухаліся камандаў і ўрэшце, расхадзіўшыся, часам нават вырываліся і ўцякалі ад гаспадара...
3 гэтымі дзедавымі коньмі было шмат прыгодаў. У II сусветную партызаны рэквізавалі іхна свае патрэбы, але огеры не слухаліся новых уладальнікаў, бязлітасна дэмаскіравалі іх сваім буйным норавам, па-здрадніцку адмаўляючыся падпарадкоўвацца. Нейкім цудам яны не трапілі на кілбасу, а былі выгнаныя з атрада і вярнуліся назад у вёску, дзе ізноў служылі гаспадару. Пасля вайны на іх паклаў вока і забраў сабе старшыня Малоткавіцкага райвыканкама. Але і тут коні паказалі нораў—узбунтаваўшыся, разбілі брычку і выкінулі старшыню на дарогу. Да гаспадара гэтым разам яны не вярнуліся — упартых жарабцоў аддалі на бойню.
Аднойчы дзедава любоў да коней ледзь не каштавала яму жыцця. Здарылася гэта ў вайну. Неяк удзень па доўгай вясковай вуліцы пад людскі лямант і брэх сабакаў конь панёс калёсы. Выкінуў вазніцу, раскідаў рэчы, разбіў калёсы і
ляцеў, не разбіраючы дарогі, з аднымі аглоблямі. Ніхто не рызыкаваў спыніць жывёліну, аж пакуль напярэймы не выйшаўдзед-кавалерыст. Ён схітрыўся неяк скокнуць збоку і павіснуць на збруі каня, але той не сцішыўся, а наадварот, ірвануўся яшчэ мацней, дзед атрымаў удар аглобляй у падбароддзе, адляцеўубок, а конь пабег далей. Выявілася, што конь быўхворы на шаленства. Яго давялося застрэліць. Дзед абышоўся толькі гузакамі і разбітым тварам, пашанцавала, што шалёная жывёла не куснула і не абслініла героя, бо чым бы тое скончылася, невядома...
У сярэдзіне 1930-х дзед Зміцер у спулку з братамі Якавам і Іванам (¥2 долі на траіх) і дзядзькам Кахнюком Барысам (¥2 долі) пабудавалі ў Паршавічах млын. Ён быў абсталяваны па апошнім слове тагачаснай інжынернай навукі—газагенератарным рухавіком германскай вытворчасці, наладжваць які адмыслова прыязджалі два майстры з Нямеччыны. Рухавік працаваў на дровах цвёрдых пародаў — з дубу, грабу, ясеню. Сілавая ўстаноўка выконвала шмат аперацый: малола зерне ад грубага памолу да пушкі, мела крупарушку, ваўначоску, сукнамялку, маслабойку, а ў дадатак — тартак. Усе чатыры дольнікі самі і працавалі на гэтым міні-прадпрыемстве. Дзед Зміцер, які асвоіў навыкі механіка, даглядаў механізмы млына.
Млын даваў добры трывалы даход, але значная частка грошай ішла на выплату пазыкі, што ўзялі ў банку на яго пабудову, таму сям’я жыла вельмі эканомна. Працы млынарам хапала круглы год. На пытанне, як ідзе праца на млыне, яны коратка казалі: «Завозна, братка, завозна».
Спакойнае жыццё перарвала вайна. У 1939 годзе дзеда мабілізавалі ў Войска Польскае. Але да ўдзелу ў баявых дзеяннях справа так і не дайшла. Каманда мабілізаваных, што ішла ўкірункуКобрына, трапілаўпалон дачырвонаармейцаў. Пад канвоем яны рушылі далей. Невядома, як бы павярнулася
жыццё дзеда, але дапамог выпадак. На нейкім прыпынку сталі ля ракі. У гэты час побач таксама спынілася нейкая вайсковая частка і салдаты з яе пайшлі да вады абмыцца. Тут дзеду паспрыяла смеласць і шацунак — ён скінуў верхняе адзенне, застаўся ў вайсковых нагавіцах і белай сарочцы. Так, цішком падышоўшы, зліўся з кампаніяй паўголых ваякаў, якія бавіліся на беразе. Зайшоўу ваду, потым цішком прайшоў паўз кусты і абозы і ўцёк у лес. Пасля вярнуўся ў родную вёску...
КНІГІ ОНЛАЙН
