КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
...Рэўкоўская, як і ўся яе сям’я, была атэісткай — не верыла ў існаванне якогась бога і ніколі не выконвала ніякіх рэлігійных абрадаў. Неяк перад Новым годам ксёндз абходзіў кватэры збіраць сваю «каляду». Зайшоў і да нас. Я, адчыніўшы яму дзверы, паклікала з кухні п. Рэўкоўскую. Яна выйшла, суровая такая, гордая і спакойная. — А што вам патрэбна ў нас? — пытае. — Пасвянціць кватэру, — адказвае ксёндз. — Мы вас не звалі. — Але ж у дамовай кнізе вы адзначаны як каталікі, а таму павінны выконваць абавязкі, якія касцёл накладвае на вас. — На жаль, у дакументах яшчэ адзначаюць рэлігійную прыналежнасць, але па сваіх перакананнях мы ні да якой рэлігіі не належым, і вашы ўслугі нам не патрэбны. Ксёндз настойваў на сваім. Пачаўся гарачы спор. Наперакор волі гаспадыні дома ксёндз выняў крапідла і нарыхтаваўся свянціць пакоі. — Гэта што за самавольства? — абурылася п. Рэўкоўская. — Схавайце сваё крапідла. Лепш пайшоў бы вуліцу падмятаць, дык хоць якаясь карысць з вас была, дармаед. Прашу пакінуць мой дом і больш сюды не заглядваць! Бармочучы пад нос пагрозу кары божай, ксёндз шмыгнуў за дзверы, не солана хлябаўшы. — Ну, што задумалася? — звяртаецца да мяне п. Рэўкоўская. — Можа, не задаволена з мяне, што не пазволіла свянціць? — Ды не! — схамянулася я. — Я думаю аб тым, якая вы адважная, не пабаяліся выгнаць ксяндза з дома. У нас там ніхто не адважыўся б на гэта. — А што ён за важная шышка? А я крывіць душой не ўмею. Хвораму, беднаму я не пашкадую якогась там рубля. А гэты паразіт жыве з людской працы і чмуціць толькі розум цёмнага люду. — О, хто-хто, а я дык добра ведаю, як яны чмуцяць народ, — адказваю. — Жывучы блізка ля касцёла, мы ўсяго нагледзеліся. — I расказала некаторыя факты, сведкам якіх я была з самага ранняга дзяцінства68. Як я ўжо казала, у Глыбокім перабудоўваўся касцёл69. Бацька мой часам зарабляў на гэтых работах. Вось ксёндз загадвае бацьку аднавіць рэліквіяжы. Гэта былі два вялікія дашчатыя трыкутнікі з разьбой ў стылі барока. У трох кутах знаходзіліся авальныя акенцы, пад шклом якіх былі прыклеены костачкі нібыта розных святых, а на вузенькіх паперках пад імі былі надпісы: «костачка св. Феліцыяна, св. Шчапана» і інш. Людзі цалавалі шкло гэтых акенцаў і маліліся гэтым святым. У часе перабудовы рэліквіяжы былі кудысьці закінуты ў кучу, фарба на іх запэцкалася, аблупілася, шкло паразбівалася, і костачкі святых пагубляліся. Бацька дабыў іх з кучы, паглядзеў і прызадумаўся: памаляваць і ўставіць шкло можна, але дзе браць костачкі? Пайшоў з гэтым пытаннем да ксяндза. — Ну, дык у чым справа? — пытае ксёндз. — He можаш сам здагадацца, што рабіць? Ці мала костак на гародзе? — Ну, дзеці, — кажа вясёлы бацька, вярнуўшыся дамоў, — марш на гарод збіраць косці! — I расказаў, што яму ксёндз загадаў. — Якія? — пытаем. — А ўсё роўна — кашачыя ці сабачыя, абы невялічкія, во такія, — паказвае. Я ўспомніла сваю вавёрку, якая цэлую зіму гадавалася ў нас у хаце. Мы яе вельмі любілі: яна была такая пацешная свавольніца, зусім свойская. Але вясной папала пад ногі суседняму хлопцу, той, спужаўшыся, наступіў на яе, і яна, бедная, пахварэўшы пару дзён, памерла. Мы яе палажылі ў скрыначку і пахавалі ў гародчыку сярод кветак. Кожную вясну адкопвалі, каб паглядзець, што з ёй сталася. У гэтую вясну пабачылі адны ўжо костачкі. — Вось добра, — кажу сваім братам, — панясём тату іх, няхай яны лепш будуць пад шклом у касцёле, чымся ў сырой зямлі. Аднак бацька забракаваў вавёрчыны костачкі, і прыйшлося шукаць на агародзе больш адпаведных. Яны і да гэтага часу красуюцца ў рэліквіяжы глыбоцкага касцёла. А колькі разоў гэты самы ксёндз, усю ноч праседзеўшы за картамі, проста ад стала з выпіўкай і закускай ішоў у касцёл і п’яны імшу адпраўляў. Дзядзька мой служыў арганістам у крывіцкім касцёле. Аднаго лета я паехала да яго ў госці. Дзесьці пад страхой, сярод рознага пакідзішча, аказалася некалькі скрынак з камплектамі «Журнала нностранной лнтературы»70. У кожным нумары былі паасобнымі аркушамі ўшыты дадаткі з твораў розных аўтараў. Сярод іх былі творы заходнееўрапейскіх пісьменнікаў, філосафаў, біяграфіі выдатных вучоных, персідскія казкі «Тысяча і адна ноч» і шмат іншых добрых і цікавых кніг. Сяджу гэта я ў альтанцы і падбіраю аркушы ў паасобныя кнігі, аж кліча мяне дзядзька: — Ідзём цуда рабіць! — Якое цуда? — пытаю. — Паглядзіш. — I павёў мяне праз цёмны калідор з боку касцёла ў адзін пакой, які быў келляй колішняга кляштара. Там стаяла вялікая камода. Дзядзька высунуў адну шуфляду, і я пабачыла поўную шуфляду невялічкіх парыкоў. Здзіўлена пытаю, да чаго яны. I дзядзька мне вытлумачыў. Высока ў аўтары касцельным стаіць цудоўная фігура пана Езуса. Цуд праяўляўся ў тым, што на галаве ў яго адрасталі валасы. Гэта фігура цэлы год стаіць наверсе, закрытая фіранкай. Раз у год, падчас фэсту, адкрываюцца фіранкі, урачыста знімаюць гэту фігуру на аўтарны стол, і ксёндз падразае коратка валасы. Падчас гэтага абраду набожны люд амаль ніцма падае перад такім вялікім цудам. Пасля зноў узносяць Хрыста на сваё месца і закрываюць фіранкі да чарговага фэсту праз год. Вось ксёндз і загадаў падрыхтаваць фігуру да цуду падчас фэсту, які ўжо набліжаўся. Перабіраючы парыкі, дзядзька заўважыў, што ўсе яны ўжо абстрыжаны і ніводнага няма з доўгімі валасамі. Адзін толькі знайшоўся, але з чорнымі валасамі, а ўсе іншыя былі рыжыя. Узяўшы гэты чорны парык, пайшоў дзядзька да ксяндза папытаць, што рабіць, бо ніводнага рыжага няма з доўгімі валасамі. Спаткаў ксяндза на панадворку, і я з альтанкі чула іх гутарку. Крыху прызадумаўся ксёндз, выслухаўшы дзядзьку, і кажа: — Ну што ж, у Вільню пасылаць па парыкі ўжо позна, дый не знойдзеш іх там. Трэба заказваць, а гэта так хутка не зробяць. Эт, — махнуў рукой, — ліха яго бяры! Людзі праз год забыліся, якія там былі валасы. Надзявай чорны. Вось так рабіліся цуды, так чмуцілі народ. Гэта фігура і цяпер яшчэ стаіць у аўтары крывіцкага касцёла, але цуды даўно ўжо спыніліся, бо і парыкоў такіх ніхто ўжо не вырабляе, і ксяндзы баяцца, што народ ужо паразумнеў і можа лёгка раскрыць ашуканства. Аб розных іншых непрыстойных паводзінах ксяндзоў я ўжо пасаромелася расказваць. Нездарма Мацей Бурачок пісаў у сваім вершы «Быў у чысцы»: Я ж то думаў, што ксяндзоў там нямаш, Калі глядзь, аж і ксёндз тут сядзіць. А тут баба яго так кляне ды так лае, 3 астатніх жа слоў, Што каб гэтак хто лаяў мяне, — Я б яго даўно з свету перавёў. А вось, дарэчы, паслухайце, як мой брат першы і апошні раз у жыцці быў у споведзі. Цяпер бадай ніхто з моладзі не ведае, як раней мучылі 8-10-гадовых дзяцей, рыхтуючы іх да першай споведзі. Бацькі з вёсак прывозілі сваіх дзяцей і пакідалі іх у каго-небудзь пры касцёле на месяц-два. Два разы на дзень яны збіраліся на ксяндзовы двор, і там якая-небудзь дзявотка вучыла іх пацераў і катэхізмаў. Час ад часу правяраў іх веды ксёндз. Навучанне вялося на польскай мове, якой дзеці не разумелі, і ўвесь тэкст пацераў і адказы на пытанні катэхізмаў трэ было гаварыць на памяць, як папугай, не разумеючы ні слова з таго, што гаворыш. Вось дзе было ўтрамбоўванне мазгоў рэлігійнай доўбняй! А ксёндз круціў вушы, драў чубы, калі дзеці вымаўлялі «на ўслончык лезу» заместа «найслодшы Езу», «крыві твэй гулянне» заместа «вылянне», «Анёл панскі з Гваздова» замест «звястовая» (Гваздова — вёска непадалёк ад Глыбокага). Нарэшце наступаў дзень споведзі і першай камуніі, да якіх трэ было прыступаць нашча. У часе споведзі ксёндз вымагаў, каб дзеці, пералічваючы свае грахі, гаварылі, колькі разоў які грэх яны зрабілі. А таго, хто не мог гэтага ўспомніць, хватаў са спавядальніцы за каўнер і сцёбаў розгамі. Брат мой з маленства вызначаўся высокім пачуццём сваёй годнасці і нават матцы роднай не дазваляў сябе біць, а тут ксёндз у касцёле, на віду ўсіх людзей, лупіць дзяцей і адганяе ад спавядальніцы, каб прыпомнілі, колькі разоў яны якісь дробны праступак зрабілі. He, гэтага ён не можа дапусціць! Прыбягае з касцёла дамоў: — Мама, скажы, колькі разоў я тату і маму не слухаў? — А ці я помню, колькі разоў, — адказвае маці. — Скажы, — ные хлопец, — бо ксёндз б’ецца. А колькі разоў я з Паўлінкай біўся? Ну, мама, скажы-ы-ы, — ледзь не плача. — Адчапіся ты ад мяне! Вось прыстаў! Ну скажы, што мяне не слухаў 5 разоў, а бацьку — 10, з сястрой пабіўся, ну, скажам, 3 разы. Змоўк хлопец і прызадумаўся: гэта ж няпраўда. Ну, калі можна зманіць на споведзі, то чаму няможна ўкрасці ціхенька яблык і з’есці? Так і зрабіў. Сцягнуў з паліцы яблык, з’еў і пайшоў спавядацца. Прыняўшы камунію, прыслухоўваўся якісь час, што ў яго робіцца ў жываце, ці не разарве яго часам, што палкнуў цела і кроў пана Езуса пасля таго, як з’еў яблык. Ды якое ж гэта цела і дзе тая кроў? Звычайны кружочак аплаткі, нават ніякага смаку не пачуў. Што ні гавары, а яблык такі смачнейшы. 3 таго часу яго і калом больш не маглі загнаць да споведзі. Ітак, якісь час я жыла ў Рэўкоўскіх, як умела, памагала ў хатняй гаспадарцы. I ці то мне тутчамусьці лепш удавалася, чымся дома, ці то болып уважліва адносілася да работы, але папрокаў не чула. Праўда, часта на мяне крычаў Рэўкоўскі, аднак яго крык не толькі не разіў душы, але выклікаў пачуцці ўдзячнасці. Адчувалася, што крычыць ён не са злосці, а з добрага сэрца71. Яшчэ будучы ў Душэўскіх72, я пачула за гарбатным сталом, як адзін гімназіст адмовіўся ўзяць паданую яму цукарніцу і заявіў з пышнай мінай: «Я прынцыпова не ўжываю цукру». Мне гэта заімпанавала, хаця і не зусім разумела, што значыць слова «прынцыпова». Прыйшоўшы да Рэўкоўскіх, я застала гасцей за сталом. Пасадзілі і мяне за стол, налілі гарбаты. Рэўкоўскі падсунуў мне цукарніцу. — Дзякую, — сказала, робячы такую ж важную міну, як той гімназіст. — Я прынцыпова не ўжываю цукру. — Што-о-о-о? — аж заравеў Рэўкоўскі. — Дзе ты пачула гэта, малпа ты зялёная? Бач ты яе, яна прын-цы-по-ва цукру не ўжывае! Ах ты, жаба! Зараз жа бяры, кудла, бо дастанеш па лбе. Цукар патрэбны для арганізма, а яна, бач, змалпавала ад кагось нейкі прынцып. Усе засмяяліся. Я пачырванела, што распазнаў маё перайманне чужых «прынцыпаў», і паспешна палажыла цукру ў шклянку. Так няўдала з першага ж разу рухнуў мой прынцып.