КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
«О, не! — думаю сабе. — Тут нешта нейкае, што хочуць скрыць ад мяне». Нарэшце сабралася пэўная колькасць выбаршчыкаў, і Паўлаў адкрыў сход. — Нам трэба выбраць кандыдата ў дэпутаты сельскага савета. Людзі заварушыліся, пачалі між сабой здзіўлена пераглядацца. — Дык мы ж даўно ўжо выбралі Паўліну Вікенцьеўну, — азваўся адзін. Сэрца маё затахтала, пачуўшы нешта нядобрае. — Паўліна Вікенцьеўна не можа быць кандыдатам у дэпутаты, таму што яна з’яўляецца сакратаром акругі па выбарах у абласны савет. Я добра ведала палажэнне аб выбарах, згодна якому я, будучы сакратаром акругі па выбарах у абласны савет, не магла вылучацца кандыдатам у абласны савет, але ніхто не пазбаўляў мяне права быць вылучанай кандыдатам у сельскі савет. Аднак выкрываць гэты фальш я не захацела, ведаючы, што тут іншая прычына. Паўлаў запрапанаваў вылучыць кандыдатам у дэпутаты сельсавета гэтага фізрука, вядомага дурня і горкага п ’яніцу. Усе ў недаўменні маўкліва прагаласавалі і ў прыгнечаным настроі разышліся. He так было б крыўдна, каб хоць знайшлі разумнейшага, больш вартага кандыдата, як гэты фізрук, раз ужо я непрыгодна. Аднойчы пасля шостага ўрока Паўлаў, спаткаўшы мяне пры выхадзе з класа, прапануе зайсці ў яго кабінет, дзе чакае мяне хтосьці з райкама партыі. Заходжу туды. Разваліўшыся нядбайна ў пляцёных крэслах, сядзяць сакратар райкама па прапагандзе і агітацыі Краўчынскі і другі, незнаёмы мне. На маё прывітанне ніхто з іх не адказаў. — Мы прыехалі, каб з вамі «побеседовать». — Калі ласка, — адказваю і аглядаюся, дзе б прысесці. — Во, — кажу далей, — у кабінеце дырэктара і прысесці няма на чым. Няўжо мне стаяць перад імі навыцяжку з журналам і сшыткамі ў руках? Адчыніла дзверы ў калідор і, убачыўшы там аднаго вучня, папрасіла прынесці з настаўніцкай табурэцік. Заўважыла, што начальству не спадабалася мая незалежнасць. Пачаліся пытанні: — Якія газеты выпісваеце? Я адказала, што выпісваю 6 газет і часопісаў. — I вы іх чытаеце? — Выбачайце, але на пэўны свой ужытак гэта для мяне замнога. — Хто такі Сталін? Я не магла стрымаць усмешкі. — Я такое пытанне задаю сваім вучням і дзіўлюся, што вы пра гэты пытаеце ў настаўнікаў. — А бывае, што і настаўнікі не могуць на гэта адказаць правільна. — Калі так, то гэта не робіць гонару ні райана, ні вам. — Як вы павышаеце свой палітычны ўзровень? — У маскоўскіх школах, як звычайна, вывучалі гісторыю ленінізму пры маскоўскім Доме вучыцеля. Скончыла 2-і курс, але з пачатку вайны заняткі перарваліся, і я не закончыла ўніверсітэта. — Вы вучыліся ў універсітэце марксізму-ленінізму? — здзіўлена пытаюць. — Ну, дык скажыце што аб Феербаху. Зрэшты, не трэба пра Феербаха, а пра Гегеля. Што гэта ў яго было за такое «рацыянальнае зярно»? Пра Гегеля я добра ведала і адказала на пытанне. Пасля сыпаліся пытанні, у якім годзе былі якія з’езды партыі. — Даруйце, але ў мяне крыху аслабела памяць на даты, пры гэтым пасля шасці ўрокаў галава стамілася, і я магу памыліцца. Давайце больш істотныя пытанні. Як пазней я сябе праверыла, я два разы памылілася ў датах на 2—3 гады. А праз пару дзён у раённай газеце Краўчынскі змясціў допіс пра гутарку са мной. У допісе сказана, што я ніякіх газет не чытаю, не павышаю сваёй палітычнай адукацыі, не вяду з вучнямі антырэлігійнай прапаганды, «бо, відаць, сама нядаўна перастала хадзіць у касцёл». (Паміж іншым, падчас гэтай гутаркі са мной ні слова не было аб антырэлігійнай прапагандзе.) Дырэктар Паўлаў і завуч Фрыд нахапалі сабе па 30—32 гадзіны ўрокаў на тыдзень, і ім не хапала часу кантраляваць працу настаўнікаў. I вось аднаго разу наганяе мяне Фрыд у калідоры, адводзіць далей ад людскога вуха і шэпча: — Нас змушаюць наведваць урокі настаўнікаў, а вы ж самі ведаеце, якая ў нас саміх нагрузка — няма калі сядзець на уроках другіх. Дык я вас папрашу: дайце мне 3—4 тэмы вашых урокаў і хоць кароценькі план да іх, а я напішу добры водзыў аб вашых уроках. — Генадзі Майсеевіч, дзверы таго класа, у якім я вяду урок, для вас заўсёды адкрытыя. Прыходзьце, слухайце і давайце ацэнку маіх урокаў, на якую яны заслужылі. А ліпавай ацэнкі, хоць і найлепшай, я не хачу, — і я адмовілася ад такой прапановы. Гэта было ў першае паўгоддзе маёй працы ў будслаўскай школе. У час зімовай раённай канферэнцыі настаўнікаў мне моцна занядужылася. Вярнуліся з канферэнцыі настаўнікі, пачаліся заняткі ў школе. Я пачала пытацца, што цікавага было на канферэнцыі, якія даклады, выступленні. Заўважыла, што настаўнікі пачалі між сабой пераглядвацца, падаваць адзін аднаму якіясь знакі і, хаваючы ад мяне вочы, мямлілі нехаця: — Ат, нічога цікавага. Як заўсёды: адных хваляць, другіх ганяць. Бачу выразна, што яны нешта тояць перада мной. Аднак у наступны дзень адна настаўніца расказала пра выступленне Фрыда. Змест яго выступлення прыблізна такі: «Нам панасылалі ў школу старух — Навіцкую і Мядзёлку. Яны толькі дарма дзяржаўныя грошы атрымліваюць. Што з таго, што ў Мядзёлкі вялікі вопыт? Яна ці не можа, ці не хоча выкарыстаць свой вопыт, бо на яе уроках пануе нуда, вучні спяць і нічога не ведаюць». (А ён жа ні разочку не пабываў на маіх уроках.) У раённай газеце паявіўся рэпартаж аб канферэнцыі і скарочаны змест выступлення Фрыда з ганьбаваннем майго імя. Я зусім пала духам. Бачыла, што ўсе яны паставілі сабе мэтай біць мяне, пакуль зусім не даб’юць. Ніна Канстанцінаўна параіла мне забраць з сабой усе характарыстыкі з маскоўскіх школ і паехаць у райкам партыі. Я так і зрабіла. Прыняў мяне 2-і сакратар райкама тав. Кобыш. Я расказала яму пра выступленне Фрыда на канферэнцыі, паказала свае характарыстыкі. — Як гэта магло здарыцца, што ў Маскве я лічылася «отлйчннцей» сярод настаўнікаў, рабіла даклады ў гарадскім метадкабінеце, дзе былі выстаўлены і мае работы, і маіх вучняў, а праз паўгода ў Будславе я раптам дэкваліфікавалася і зрабілася нікуды не годнай настаўніцай? Я прашу і патрабую назначыць аўтарытэтную камісію, якая б усебакова праверыла маю працу ў школе. Сакратар уважна прачытаў усе характарыстыкі, здзіўлена пахістаў галавой і абяцаў прыслаць камісію. Тры дні камісія правярала планы маіх урокаў, сшыткі вучняў, метадычныя даклады, якія рабіла я ў Маскве, самаробныя табліцы, графікі, пабывалі на маіх уроках. У канцы на педсавеце сказалі: — У такіх настаўнікаў, як Навіцкая і Мядзёлка, вы павінны вучыцца, а не кляваць іх. 3 таго часу я пачала рабіць даклады па метадычных пытаннях на раённых сходах настаўнікаў, пасля мяне выклікалі на абласны сход і нарэшце вылучылі мяне з дакладам у навукова-даследчы інстытут у Менску. Пасля гэтага перасталі ганьбіць мяне як настаўніка, але цяпер зайшлі з другога боку цкаваць мяне. Ну, але пра гэта пазней скажу. 3 першых дзён сваёй працы ў Будславе я пазнаёмілася з мясцовай моладдзю і пабачыла, што можна арганізаваць харавы і драматычны гурток. Пачала вербаваць у харавы гурток. — У нас ёсць арганісты пры касцёле, — кажа мне адзін хлопец, — ён можа кіраваць хорам. — Ну, можа, я і не горш за яго змагу гэта рабіць. Пачала падбіраць галасы, праводзіць спеўкі. Але дзе? Клуб з добрай залаю і сцэнай быў заўсёды на замку. Загадчык клуба быў нейкі малады хлюст, п’яніца і мне не давяраў. Прытым у клубе не было ніякага музычнага інструмента. Прыходзілася сабіраць харыстаў у сваёй хаце, дзе знаходзілася піяніна майго бацькі. Для асвятлення падчас спевак купляла ў спекулянтаў карасіну для лямпы на свае грошы, а сшыткі правярала пры капцілцы. (Настаўнікам выдавалі па 2 літры карасіны на месяц, і то неакуратна.) Сабіраліся харысты ў 9—10 гадзін вечара і разыходзіліся ў 12-й гадзіне ночы. Пасля спевак у хаце поўна смецця — лускі сланечнікаў, гароху, пяску... Мы з мамай адчынялі вокны і прыбіралі ў хаце. Адначасова пачала рэпетыцыі «Паўлінкі», і праз якісь час зрабілі пастаноўку ў клубе «Паўлінкі» і праспявалі хорам некалькі песень. Як пачала наладжвацца праца з хорам, я сказала харыстам, што калі яны будуць акуратна хадзіць на спеўкі, то я ручаюся за два гады вывесці іх на Рэспубліканскі агляд самадзейнасці. А выйшла так, што мы туды трапілі праз паўгода. Аднойчы падчас спеўкі зайшоў у маю хату дырэктар абласнога Дома народнай творчасці тав. Каган. Ціхенька седзячы, праслухаў усе нашы песні, а ў канцы сказаў, каб мы рыхтаваліся на абласны агляд. Неяк у канцы восені 1948 года нас выклікалі на абласны агляд самадзейнасці ў Маладзечна. А тут якраз падаспела вяселле: жанілася адна пара нашых харыстаў. Два дні і дзве ночы п’юць, гуляюць, а на трэцюю ноч выязджаем поездам. У хлопцаў у кожнай кішэні па бутэльцы. У вагоне працягваюць піць-гуляць. Я сяджу ля вакна ні жывая ні мёртвая. Утаймаваць іх не магу. Як жа яны спяваць будуць трое сутак без сну, з прапітымі глоткамі? Аж узмалілася да памяці бацькі: «Татачка родненькі, каб ты жыў, паспачуваў бы мне, бо і ты ж калісь вёў свой хор». Прыехалі ў Дом народнай творчасці ў 9 гадзін раніцы. На сцяне вісіць расклад выступленняў на гэты дзень. Гляджу — Крывіцкі раён410 (гэта мы) на апошнім 7-м месцы. Крыху лягчэй стала на душы: значыцца, выступаць будзем не раней вечара. За гэты час дадуць жа нейкі прытулак маім спевакам, адаспяцца, працверазяцца і, можа, як і праспяваюць не найгорш. Тым часам у кабінеце дырэктара даведаліся, што мы прыехалі, і адтуль данеслася голасна каманда: «Будслаў, на сцэну!». Спалоханая, убягаю ў кабінет. — Злітуйцеся, мы не можам адразу з дарогі выступаць: ноч правялі без сну. Трэба харыстам адпачыць. (Я ўжо не прызнаюся, што тры ночы яны не спалі ды і перапітыя.) — Нічога не паробіш, — адказваюць, — вы першыя прыехалі, першыя і выступайце. Нам няма часу другіх чакаць. Як ні баранілася, нічога не памагло. — Дык ці ёсць у вас кансультант па хоры? — пытаю. — Ці падрыхтавана сцэна, падстаўкі? Пазвалі кансультанта. — Павал Осіпавіч, знаёмцеся: кіраўнік Будслаўскага хору. Падыходзе высокі худы мужчына, цалуе мяне ў руку. — Паўлінка? — пытае, заглядваючы ў вочы. — Ну, як жа вашы татка і мамка гадуюцца? Дзе Казюк, Стась? Бацюхны мае! Усю маю блізкую радню ведае, а я яго не ведаю. Хто ж ён такі? Аказваецца, гэта кампазітар Павал Каруза родам з Ваўкалата. Памятаю, як ён, хлапчук гадоў 8, прыязджаў да нас у Глыбокае са сваім бацькам. 3 таго часу я яго не сустракала, але ведала ад мамы, што адзін сын старога Карузы скончыў Варшаўскую кансерваторыю, пазней быў выбраны ад беларусаў паслом у польскі Сойм, а ў газетах паявілася карыкатура: Павал Каруза з піяніна на плячах падымаецца па прыступках у польскі Сойм. Пасля 1939 г., як і ўсе былыя паслы-беларусы — Рак-Міхайлоўскі, Мятла і іншыя, быўсасланы ў Сібір. Пасля вызвалення з высылкі ўладзіўся кансультантам у абласны Дом народнай творчасці ў Маладзечне.