Сцежкамі жыцця. Паўліна Мядзёлка
Выдавец: Лімарыус
Памер: 612с.
Мінск 2018
Прачытала Ваш урывак, што мне перадала тая «акадэмічка» (апошні раздзел з успамінаў — «Беларуская Дзяржаўная Гімназія ў Дзвінску». — П. М.)
I яшчэ больш Вас палюбіла...
...Школа, Ваша настаўніцтва апісана цудоўна, суд — выдатна. Адзінае, што прыдзецца падкараціць, гэта самы пачатак. А так рэдактар («Маладосці». — П. М.) чытаў, я чытала, яшчэ Юрэвіча папрашу, каб прачытаў і — з богам! Недзе, можа
ў 11 ui 12 нумар. Гэта недалёка, улічваючы, што мы здалі ўжо ў друк —дзевяты».
Р. S. Александровіча, як угледжу, папрашу, каб не марудзіў вельмі з кніжкай Вашай. Ён чалавек добры і пойдзе Вам насустрач».
Дык вось якія мае справы.
№ 16500
У Сакратарыят праўлення Саюза пісьменнікаў БССР ад Засл. дзеяча культуры БССР Паўліны Мядзёлкі
У 1966 г. я перадала Саюзу пісьменнікаў БССР рукапіс сваіх успамінаў «Сцежкамі жыцця» з просьбай даць аб’етыўную і аўтарытэтную ацэнку кнігі.
Толькі праз тры гады я атрымала ад Сц. Александровіча TaKyra рэцэнзію.
Паколькі Зам. Старшыні прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР тав. Клімаў I. Ф. у свой час чытаў мой рукапіс і ведаў яго сумную гісторыю (кніга знята з плана выдавецтва на 1965 г.), я паслала яму да ведама рэцэнзію Сц. Александровіча.
10 ліпеня 1969 г. я атрымала з прыёмнай Прэзідыума Вярх. Савета БССР паведамленне (№ мн/50), што Дзярж. Камітэт па друку разам з сакратаром праўлення Саюза пісьменнікаў разгледзелі пытанне аб маей кнізе і даручылі Сц. Александровічу падрыхтаваць рукапіс да друку.
«После завершення тов. Александровнчем С. X. работы над рукопнсью н сдачн её в нздательство будет решён вопрос о её выпуске» — так заканчваецца гэта паведамленне (падкрэслена мной).
Аднак пры спатканні з тав. Сц. Алек-чам у мінулую восень я зразумела, што ён і не пачынаў працы над падрыхтоўкай рукапісу да друку.
Неўзабаве канчаецца восьмы дзесятак майго жыцця, а пры сучасным стане майго здароўя і пры такіх «тэмпах» справы
з выданнем маёй кнігі я не спадзяюся дачакацца выхаду яе з друку. А ўсё ж хочацца ведаць, які лёс чакае маю кнігу. Каля няма надзеі на яе выданне, дык хацелася б сама яшчэ пры жыцці распарадзіцца рукапісам, самой здаць яго ў якісь архіў.
Вельмі прашу паведаміць мне пра лёс майго рукапісу.
19 сакавіка 1971 г.
Будслаў, Мінская вобл.
Зялёная, 10
Паўліна Мядзёлка
№ 17501
29.04.71
Будслаў
Глыбокапаважаны Яўгені Іванавіч!
Калі прачытала ў ЛіМе рэпартаж пра нараду ў рэдакцыі «Полымя» і Ваша выступленне аб мемуарнай літаратуры, у мяне зацеплілася надзея, што і мае ўспаміны крануцца з мёртвага пункту. Але, як відаць з ліста С. Ал[ександрові]ча, справа з выданнем маей кнігі безнадзейная. А таму прашу параіць мне з ласкі сваей, што рабіць з маім рукапісам, каб ён не застаўся ў прыватных руках. Можа мне забраць яго і здаць на схоў ў які-небудзь архіў? Аднак, паколькі я свой рукапіс не Ал[ександрові]чу аддала, а ў Саюз пісьменнікаў, то можа запатрабаваць мне ад СП вярнуць мне рукапіс?
Лепш бы я не пачынала пісаць гэтых успамінаў, чымся перажываць столькі гадоў праз іх!
№ 18502
1 верасня 71
Дырэктару Дзяржаўнага выдавецтва «Беларусь» таварышу Матузаву 3. П.
Паважаны Захар Пятровіч!
20 жніўня 1971 года на пасяджэнні Прэзідыума СП БССР абмеркаваны выдавецкі план 1973 /рэдпадрыхтоўка 1972 года/.
На пасяджэнні былі выказаны наступныя просьбы, якія просім улічыць пры ўдакладненні плана 1973 года:
6 . Выдаць кнігу ўспамінаў П. Мядзёлкі /кнігу на грамадскіх пачатках узяўся адрэдагаваць Ул. Караткевіч/.
Намеснік старшыні праўлення
Саюза пісьменнікаў БССР I. Мележ
№ 19503
Выдавецтва «Мастацкая літаратура» Рэдакцыя, крытыкі, драматургіі
ВЫДАВЕЦКІДАГАВОР
НА ЛІТАРАТУРНА-МАСТАЦКІЯ ТВОРЫ 189/73
Гор. Мінск «25» ліпеня 1973
Выдавецтва «Мастацкая літаратура», якое называецца ў далейшым «Выдавецтва», у асобе дырэктара Ткачова Мікалая Гаўрылавіча, які дзейнічае на падставе статута Выдавецтва, з аднаго боку, і Мядзёлка Паўліна Вікенцьеўна, якая называецца ў далейшым «Аўтар», з другога боку, заключылі гэты дагавор аб наступным:
1. Аўтар перадае... Выдавецтву для выдання... свой твор пад назвай «Сцежкамі жыцця» (выданне № першае), напісаны на беларускай мове, аб’ёмам да 11 аўтарскіх аркушаў (уключаючы дадаткі і ілюстрацыі), лічачы ў аркушы 40 000 друкаваных знакаў... тэрмінам на тры гады з дня ўхвалення рукапісу Выдавецтвам або з дня падпісання дагавору, калі ён заключаны на твор, які ўжо напісаны. <„.>
2. Твор павінен задавальняць наступным умовам:
а) успаміны, літаратуразнаўства
3. Рукапіс указанага ў артыкуле твора, ілюстрацыйны і іншы матэрыял да яго Аўтар абавязваецца прадставіць Выдавецтву камплектна ў прыгодным для друку выглядзе ў двух экзэмплярах, надрукаваных на машынцы праз два інтэрвалы на адным баку стандартнага аркуша (30 машынапісных радкоў па 57— 58 знакаў у радку, лічачы прамежкі паміж словамі) не пазней « » здадзены 1973 года.
25. Адрас Ввідавецтва: г. Мінск, вул. Савецкая, 19
Адрас Аўтара: Мінская вобл. Мядзельскі раён, с. Будслаў, вул. Зялёная, 10. Аб змене адрасу бакі абавязваюцца пісьмова паведаміць адзін другому. Спрэчкі па гэтаму дагавору разглядаюцца па ўстаноўленай законам падсуднасці.
Дырэктар выдавецтва: Аўтар:
подпіс подпіс
№ 20504
27.07.1973 План мерапрыемстваў
выдавецтва «Мастацкая літаратура» па выкананню Загада Дзяржкамвыдата БССР «Аб мерах па паляпшэнню прапаганды кнігі»
Рыхтаваць
8. Радыёперадачу па кнізе П. Мядзёлкі «Сцежкаміжыцця» — пра нараджэнне беларускай нацыянальнай кулвтуры. 3 удзелам аўтара і рэдактара Е. Пяршай.
№ 21505
Ліст рэдактара выдавецтва «Мастацкая літаратура» Еўдакіі Антонаўны Пяршай
31.01.1974 г.
Дарагая Паўліна Вінцэнтаўна!
Карэктуры Вашага рукапісу пакуль што няма. Чакаем з тыдня на тыдзень. Кніга павінна выйсці ў другім квартале бягучага года506. Будзем старацца, каб яна выйшла як мага хутчэй.
Вера Сямёнаўна507 хварэе. Прыйдзе на работу на наступным тыдні. Жадаем Вам усяго найлепшага. 3 шчырай павагай Е. Пяршай.
Каментары
1 Успаміны захаваліся ў рукапісным і машынапісным варыянтах. Тытульны ліст машынапіснага варыянта мае шматлікія надпісы: асабісты подпіс П. М.; адрасы: Мінская вобл., Крывіцкі р-н, Будслаў, Зялёная, 10, Паўліна Вікенцьеўна Мядзёлка і Крапоткіна, 10, кв. 4, Мядзёлка; Дзяржаўнае выдавецтва БССР, рэдакцыя мастацкай літаратуры, Мінск, 1962; рэдактарскую заўвагу простым алоўкам: «У Я. Коласа (таксама як і ў Вас) хтось, штось, якісь. Неабавязкова папраўляць на хтосьці, штосьці. Зроблена аўтабіяграфія-ўспаміны. Трэба, мусіць, на першым плане — не аўтабіяграфія.
2 Раздзел друкуецца па аўтографе, які захоўваецца ў БДАМЛМ у архіўным фондзе Паўліны Мядзёлкі: ф. 403, воп. 1, адз. зах. 2.
3 Эпіграф з A. С. Пушкіна ў маш. варыянце закрэслены простым алоўкам. Рукой П. М. прыпісаны наступны: «Дзе прайшло маленства, там пачынаецца радзіма» (Кузьма Чорны).
4 Папулярна-асветны тыднёвік, які выдаваўся у Варшаве ад 1881 да 1939 г.
5 Ад слоў «Знайшоўшы ў іншым месцы» закрэслена простым алоўкам.
6 Магчыма, гэта быў лемантар К. Промыка «Elemetarz na ktorym nauczsz czytac w 5 albo 8 tygodni». Ад гэтага сказа i да слоў «Так я навучылася чытаць папольску» абзац мае варыянт-укладку, па якой тут і друкуецца. Апошняя частка абзаца закрэслена простым алоўкам.
7 Радкі з паэмы A. С. Пушкіна «Палтава».
8 Ад слоў «1 толькі праз некалькі год, рыхтуючыся да ўступных экзаменаў...» — закрэслена сінім чарнілам. 3 рэдактарскамі купюрамі аўтарка не пагадзілася і пакінула іх у маш. варыянце. У маш. варыянце з’явіліся новыя купюры.
9 Ад слоў «пасля дыктоўкі ніколі не аналізаваліся памылкі» — закрэслена простым алоўкам.
10 У маш. варыянце ад слоў «рашаючы нейкую цяжкую задачу...» (у рукапісным варыянце «трудную») — закрэслена простым алоўкам. Абзац мае некаторыя адрозненні ад рукапіснага. У маш. прысутнічае ў дужках заўвага пасля слова «вучылішча»: «трэба зазначыць, што ў тыя часы папы, ксяндзы распалялі антаганізм паміж праваслаўнай і каталіцкай часткай беларусаў». Перад абзацам «Не было больш дзе далей вучыцца...» ёсць наступныя радкі: «I так вясной гэтага ж года я закончыла ўвесь курс царкоўна-прыхадскога вучылішча, на што звычайна адводзілася тры гады, а былі іхлопцы, якія там вучыліся па 5 год». Радкі выкраслены простым алоўкам.
11 Польская грамадская арганізацыя, якая была заснавана ў 1905 г. і дзейнічала ў Мінску і на тэрыторыі Мінскай губерні Расійскай імперыі да 1917 г. Задачай было выхаванне жыхароў у духу польскасці.
12 «Жабраваць каляду» — народны звычай падчас калядных святаў, калі група людзей апраналася у розных дзіўных чароўных істот і хадзіла (ездзіла на возе) па вёсцы ці вёсках. Яны спыняліся ля кожнага двара і кожны гаспадар павінен быў запрасіць іх у хату, інакш на будучы год шчасця і дабрабыту не будзе. Гаспадар выносіў калядоўнікам хлеб, мяса, садавіну і інш. Усё гэта калядоўнікі забіралі з сабой.
13 Ад слоў «Далей не было дзе вучыцца...» — закрэслена простым алоўкам.
14 У маш. варыянце ад слоў «Але з матэматыкай самастойна немог даць сабе рады...» — выкраслена чырвоным і простым алоўкам. Перад абзацам «УГлыбокім жылі дзве паненкі...» у маш. варыянце аўтарка дадала наступны эпізод: «Казалі, што мой бацька ў юнацтве быў вельмі набожны, але я ўжо не памятаю яго такім. Наадварот, часта, калі бывала збяруцца да нас у хату суседзі і бліжэйшыя сябры, заводзілася гутарка аб моцы боскай, бацька даводзіў, што ніякага бога няма. — He бог стварыў чалавека, а чалавек бога, — казаў ён. — Спачатку павыдумвалі шмат розных багоў, якім пакланяліся, а пасля, на манер самадзяржаўнага царабацюшкі, сталі прызнаваць аднаго ўсемагутнага бога. А ў яго ж, як і цара, павінны быць розныя міністры — анёлы, святыя. Перш верылі, што бог Пярун пасылае гром і маланку, пасля яго замяніў святы Ілля, які быццам бы раз ’язджае ў сваёй калясніцы па небе і кідае вогненные стрэлы на зямлю, а цяпер мы ведаем, што гэта разрады электрыкі ў прыродзе. Ніякага бога няма, ёсць толькі прырода.
— А Хрыстус?
— Хто яго ведае, можа і быў такі чалавек, які заступаўся за бедных, але вось вучоны чалавек Рэнан ясна даводзіць, што Хрыстос ніколі не існаваў. У гісторыі няма ніякіх доказаў, што ён калісьці жыў. Аб Хрысце выдумалі такія ж байкі, я і нашы казкі аб лесунах, русалках і іншых істотах, якіху прыродзе няма.
КНІГІ ОНЛАЙН
