Сцежкамі жыцця. Паўліна Мядзёлка
Выдавец: Лімарыус
Памер: 612с.
Мінск 2018
— Вінцусік! Вінцусік! Што гэта з табой зрабілася ? — ломіць у роспачы рукі старая Пілецкая. — Ці даўно ж гэта ты ў Будславе ў касцёле стаяў на каленках і, узняўшы ўгору рукі, голасна маліўся!А цяпер губіш ты сваю грэшную душу такімі гутаркамі. Апамятайся, сынок, вярніся да бога, ён, можа, і даруе табе цяжкі грэх.
— Маліўся, бо дурны быў, — адказвае бацька.
Іне дзіеа, што бацька рана страціў веруў бога. Умаладосці ён быў арганістам. Жывучы блізка ля касцёла і ксяндзоў, усяго наглядзеўся-наслухаўся».
15 Дадзены абзац у маш. варыянце пачынаецца так:
«Усю местачковую інтэлігенцыю можна было на пальцах пералічыць. Адна частка яе лічыла сябе палякамі і групаеалася каля ксяндза, другая — рускімі. I адны і другія ўбівалі людзям у галаву перакананне ў тьш, што раз ты католік, ходзіш маліцца ў касцёл, — значыцца ты паляк, а праваслаўны — рускі. Ды і да гэтага часу на вёсках шмат хто блытае розныя паняццірэлігійнай і нацыянальнай
прыналежнасціСловаж “Беларусь”, “беларус”у той час неўжывалася ніў друку, ніў гутарках. “Северо-западный край” — так называлі нашу бацькаўшчыну. Царскія чыноўнікі намагаліся русыфікаваць наш народ, а польская інтэлігенцыя — паланізаваць. Аднак у Глыбокім найбольш актыўна дзейнічаў філіял польскага таварыства “Oswiata”/“Прасвета’/. УГлыбокаепрысылалівелізарныяскрыні, бітком набітыя кнігамі, брайіурамі. Большасць з іх гэта была навукова-папулярная літаратура, але былі і творы мастацкай літаратуры. Мы з бацькам любілі кнігі і ахвотна згадзіліся зрабіць у нашым доме склад. Я не выпусціла з дому ніводнай кнігі, не прачытаўшы яе. Маім абавязкам было падбіраць і запакоўваць невялічкія бібліятэчкі для рассылкі іх па вёсках».
16 «Сімвал веры польскага дзіцяці» напісаў польскі паэт-неарамантык Уладзіслаў Бэлза (1837—1913) у 1900 г.
17 Адслоў «Вучыла яна мяне польскай мове...» — закрэслена простым алоўкам.
18 Палітычны антыўрадавы сатырычны часопіс у Расійскай імперыі («Пулемёт Шебуева»), выдаваўся М. Г. Шабуевым (1874-1937) у 1905—1906 гг.
19 Паміж гэтымі сказамі ў маш. варыянце наступны эпізод: «Цяжка цяпер успомніць, якога паходжання былі гэтыя лістоўкі. Памятаю, што большасць з іх пачыналася з лозунга “Пролетарйй всех стран соедйняйтесь!”. Некаторыя зіхмы называлі “жучкамі”, бо на іх быў рысунак чорнага жука. (Апошні сказ выкраслены.)
Расказвалася ў іх аб цяжкім становішчы працоўнага сялянства, аб жорсткай эксплуатацыі рабочых, аб злачынствах царскага ўрада і генералаў у часе Руска-Японскай вайны, аб крывавай расправе з рабочымі 9 студзеня, пералічаліся патрабаванні рабочых і г. д. Заканчваліся лістоўкі лозунгамі: “Долой самодержавйе!Да здравствует революцйя!”».
Сказ «ЗАдэсы ад таварышча бацькі часта атрымлівалі пасылкі з “лекамі”» — у маш. варыянце мае наступную рэдакцыю: «3 Адэсы прыехаў да нас у госці прыяцель бацькоў Яська Грышкевіч, прывёз з сабой шмат пракламацый, лістовак, расказаў аб паўстаннях сярод рабочых, навучыў нас спяваць “Марсельезу”».
20 У сказе маш. варыянта: «На працягу 1905—1907 часта...».
21 У маш. варыянце гэты абзац мае працяг: «3 бацькам мы спаборнічалі ў складанні рэвалюцыйных прыпевак на знаёмы матыў:
Урабочых страляе I кроў праліеае, — Вось наш цар, вось наш цар, Вось наш рускі гасудар!
Міністры балююць, А людзі гаруюць, — Вось наш цар...».
22 Радкі з «Рабочай Марсельезы» — рускай рэвалюцыйнай песні на мелодыю французскага гімна.
23 У маш. варыянце ад слоў «Дзеда Зыгмуся ўсе ў Будславе паважалі...» — закрэслена простым і чырвоным алоўкам.
24 Тут аўтарка памылілася ў датаванні падзеі і ў маш. варыянце паправіла сказ, падаўшы ў наступнай рэдакцыі: «Неяк восенню 1906 г. раніцою пайшла я ў гародчык».
25 Першая штотыднёвая легальная газета, якая выдавалася ў Вільні з 14 верасня да 14 снежня 1906 г.
26 Сказ закрэслены простым алоўкам.
27 Зборнік вершаў Францішка Багушэвіча, выдадзены ў Кракаве ў 1891 г.
28 Ад слоў «Вялікіроздум мяне ахапіў...» — закрэслена простым алоўкам.
29 Тут аўтарка, відавочна, памылілася. Трэба: перад Новым, 1907 г.
30 Балада з паэмы Адама Міцкевіча «Конрад Валенрод».Частка сказа, што ў дужках і далей. закрэслена простым алоўкам. У маш. варыянце пакінуты без купюры.
31 Сказ закрэслены простым алоўкам. У маш. варыянце пакінуты.
32 Частка сказа з апісаннем ёлкі закрэслена простым алоўкам.
33 Ад слоў «шасцігадовы Стась Вайцяховіч...» — закрэслена простым алоўкам. «Повруттаты» — верш Адама Міцкевіча.
34 Ад слоў «як усей масе публікі...» — закрэслена простым алоўкам. У маш. варыянце пакінуты ў змененай рэдакцыі.
35 Сказ у маш. варыянце закрэслены.
36 Радкі з маналогу галоўнага героя п’есы Г. Ібсена (1828—1906) «Бранд». Магчыма, што пераклад на беларускую мову зрабіла сама П. Мядзёлка з рускага A. В. Васільевай-Ганзен (1846—1930) і П. Г. Ганзена (1846—1930): «Ко мне слеталн / Велнкне, прекрасные мечты; / На крыльях лебеднных подымалн / Меня до поднебесной высоты. / Отгуда путь свой я наметнл в мнр...».
37 Ад слоў «Плацілімне na 1 рублю...» — закрэслена простым алоўкам.
38 Частка тэксту ад слоў «пашле, бывала, мяне маці на рэчку бялізну паласкаць...» закрэслена, у маш. варыянце аўтарка пакінула, але рэдактар паўторна выкрасліў.
39 Слова «сусед» і прозвішча «Эдзя Будзька» ў маш. варыянце закрэслены.
40 У маш. варыянце прозвішча Эдзя Будзька заменена словамі «былы будславец».
41 Ад слоў «Зайійла гутарка аб дзецях...» — закрэслена простым алоўкам.
42 У маш. варыянце «Стэфан Душэўскі» зменены на «наш глыбокаўскі былы сусед».
43 Два папярэднія абзацы моцна праўленыя, выкраслены многія сказы.
44 Ад слоў «Праз тыдзень...» — закрэслена простым алоўкам.
45 Ад слоў «Не баішся адна ў чужы горад ехаць...» — закрэслена чырвоным алоўкам і на палях надпіс «не да друку». У маш. варыянце не ўзнаўляўся.
45 Ад слоў «Лялькі велічынёйз дарослага чалавека...» — закрэслена чырвоным і простым алоўкам.
46 Радкі з маналога галоўнага героя п’есы Г. Ібсена (1828-1906) «Бранд». Магчыма, што пераклад на беларускую мову зрабіла сама П. Мядзёлка з рускага A. В. Васільевай-Ганзен (1846-1930) і П. Г. Ганзена (1846—1930): «...Труд будннчный, тяжёлый н упорный / Преображу я в праздннк благотворный!»
48 Ад слоў «свабоднае абыходжанне ўсей сям’і» — закрэслена простым алоўкам.
49 Ад слоў «I вось пачалася мая вучоба...» — закрэслена простым алоўкам.
50 Ад пачатку абзац закрэслены простым алоўкам. У маш. варыянце пакінуты.
51 Ад слова «рашаючы» частка сказа закрэслена простым алоўкам.
52 Аўтарка апісвае паштоўку з рэпрадукцыяй карціны мастака М. П. Багданава-Бельскага (1868—1945) «Каля дзвярэй школы» (1897).
53 Частка раздела ад слоў «Жаль і смутак...» — закрэслена простым і чырвоным алоўкам. У маш. варыянце закрэслена частка тэксту ад слоў «I здарылася аднойчы так...». Аўтар слоў песні невядомы.
54 Беларускі народны танец і ўкраінская народная песня «Думка».
55 Ад слоў «Перад смерцю...» — закрэслена простым алоўкам.
56 Ад слова «генерал» закрэслена і зверху напісана «чыноўнік».
57 Ад слова «апрача паасобных...» — закрэслена простым алоўкам.
58 Сказ закрэслены простым алоўкам. Частку тэксту ад слоў «Аднойчы хтосьці даўмне білет на канцэрт...» аўтарка часткова адрэдагавала і ў маш. варыянце пакінула, але рэдактарам зноў выкраслена.
59 У маш. варыянце прозвішча Душэўскага заштрыхавана і зверху напісана
«таго самага былога суседа, што пасылаў мне грошы на вучобу».
611 Чатыры сказы закрэслены. У маш. варыянце з нязначнай аўгарскай праўкай пакінуты.
61 У маш. варыянце слова «нацыянальную» закрэслена і зверху напісана «асветную».
62 Апошні абзац закрэслены простым алоўкам.
63 У маш. варыянце раздзел меў два варыянты назвы «Рэўкоўская мая другая маці» і «Я свайго такі даб’юся» і эпіграф «Не той чалавек, што грошы мае, а той чалавек, што няпраўды не мае» — народная прыказка». Усё закрэслена аўтарам і рэдактарам.
64 У маш. варыянце «УДушэўскіх» папраўлена на «ў гаспадыні».
65 Тут і далей у маш. варыянце «Душэўская» папраўлена на «гаспадыня».
66 Ад гэтых радкоў і да «Яшчэ будучы ў Душэўскіх» (амаль 17 старонак рукапіснага тэксту) закрэслена простым алоўкам і надпіс «пераход на старонку 1/18». На палях чырвоным алоўкам надпіс «Мо варта скараціць гэту частку, пра паню Рэўкоўскую?».
67 У маш. варыянце ад слоў «Так, напрыклад, было з чытаннем чужых пісем» — закрэслена простым і чырвоным алоўкам.
68 У маш. варыянце ад слоў «Рэўкоўская, як і ўся яе сям’я, была атэісткай...» — закрэслена чырвоным і простым алоўкам.
69 Троіцкі касцёл у г. Глыбокае быў пабудаваны ў 1764—1782 гг. Перабудоўваўся ў 1902—1908 гг. па праекце архітэктара Антонія Філіповіча-Дубовіка (1865-1930).
70 Часопіс «Нностранная лнтература» быў заснаваны ў 1891 г. Да 1943 г. выходзіў пад назвай «Вестннк нностранной лнтературы».
71 Эпізод пра «бацьку і ксяндза» ад слоў «Як я ўжо казала, у Глыбокім перабудоўваўся касцёл...» у маш. варыянце адсутнічае. Пасля закрэсленых радкоў з прозвішчам Душэўскія наступныя радкі:
«Браніслаў Рэўкоўскі з хворымі ад рэўматызма нагамі і рукамі большую частку дня сядзеў за сталом і чытаў або раскладваў пасьянс ды пакрыкваў на мяне. Аднак яго крык не быў крыўдным. Мабыць, па старой афіцэрскай звычцы яго зычны голас нагадваў каманду.
— Нага! — Нага! — крычаў, заўважыўшы, як часта левая ступня становіцца коса».
72 Слова «УДушэўскіх» у маш. варыянце папраўлена на «на першай віленскай кватэры».
73 У маш. варыянце ад слоў «Кватэра вялікая, добра абсталяваная...» — закрэслена чырвоным алоўкам і сінім чарнілам.
74 Дадзены абзац у маш. варыянце пачынаў раздел, які аўтарка абазначыла эпіграфам «А хто там ідзе, а хто там ідзе ў вагромістай такой грамадзе (Янка Купала)». Словы «ў доме Будзькі» закрэслены. Ад слоў «Ластоўскі, малады мужчына...» і да канцы абзаца — закрэслена чырвоным алоўкам.
75 Словы «з дому Іваноўскіх» у маш. варыянце заштрыхаваны, апошні сказ закрэслены.
76 Ластоўскі ў Рызе працаваў канторшчыкам таварнай станцыі, бібліятэкарам студэнцкай бібліятэкі ён працаваў у Пецярбургу.
77 Сказ у маш. варыянце закрэслены.
78 Ад слоў «Сваёй працай яна ўтрымлівала ўсю сям’ю...» — у маш. варыянце закрэслена.
79 У рэдакцыі «Нашай Нівы» В. Ластоўскі ў той час працаваў сакратаром.
КНІГІ ОНЛАЙН
