КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
вулак старога горада сцякаюцца да акружнасцяў алеяў Тысячагоддзя і Люблінскай уніі, Каралеўскай і Любартоўскай. I я з Літоўскага пляца ўліваюся ў Кракаўскае прадмесце, праходжу Кракаўскую браму — і па мураванай гарадской артэрыі — Браме Гродскай — дасягаю Люблінскага сэрца — Ратушы. Непадалёк — у тэатры «NN» — вечарам буду чытаць свае вершы, а раніцай на шляхетных сценах замка ўяўлю сябе дрыгавіцкім вайнахам і шчыра памалюся ў капліцы Святой Тройцы, купал якой распісваў фрэскамі з выявай праваслаўнага крыжа ў цэнтры мой суродзіч. Люблін — горад сонца. Пра гэта пачую малітоўны спеў у манастыры Святога Войцэха, дзе пражыву цэлы тыдзень. I кожны раз буду сцярожка піць малінавую гарбату, завараную спакойнай манашкай — каб не ўкалоцца раптам дзівоснымі іскаркамі ў кубку, адбіткамі жнівеньскіх промняў, якія заблукалі-прыхаваліся ў ягаднай мякаці і толькі цяпер надумалі выскачыць, разбуджаныя звонкім кіпенем. Перадам сваю насцярожанасць манашцы, а яна ласкава ўсміхнецца: — To, пан, жырандоля... I толькі тады заўважу пад высокай столлю старую жырандоль з завостранымі лямпачкамі, і нетаропкай манашцы паспею расказаць пра Паўлюка Багрыма і ягоную жырандоль у крошынскім храме: і манашка, ветліва хітнуўшы галавой, задумаецца аб нечым мінулым... Люблін — горад сонца! Пра гэта, урэшце, здагадаюся і сам, калі выйду днём на шпацыр і буду мружыць павекі, вычытваючы шыльды на шкляных крамках, якія гарэзліва высоўваюцца на тратуары, — лянотна пацягваючыся й пазяхаючы прачыненымі дзвярыма. Але задрамаць ім не дазволяць заляцальныя мелодыі неўтаймоўнага музыкі, які бадзёра цыбае па разасланым на прыпаркавую траву дыване. Аглушаныя сонечныя зайчыкі спалохана выскокваюць з лункі ягонага саксафона — адразу на зіхоткія чаравікі, з іх — у капялюш са скамечанымі тысёнцамі, пераблытаўшы, напэўна, іх зеленаватыя лісткі з капуставымі. I я не паспачуваю ім. Люблін — горад сонца... Новым хмурым ранкам пра гэта хорам нагадаюць кветкі. Іхні ручай збягае ад гарадской кавярні, схаванай супермаркетам, да рамантычнага парку. У кветкавых хвальках знайду ўсёмажлівае грацыёзнае мільгаценне: ад набушаўскага рамонку да экзатычнай архідэі. Гэта апошняя, перапыняючы шапаценне сябровак, стане зманліва апавядаць пра свой жнівеньскі апёк і хаваць паранены пялёстак. Уражаны, зразумею, што шчабеча архідэя па-кітайску, на мове Шэн Тудзяна, які яшчэ ў XVII стагоддзі праспяваў сваёй каханай: «Твае рукі — дзве кветкі лян...». I я ўжо нібыта трыста гадоў ведаў, што ў Кітаі архідэю называюць ледзь не як наш лён — лян; і я — у дзіўным канфуцыянскім храме — лянскім садзе, і ўжо малады манах паказвае мне сотні ўзгадаваных ім архідэй: і сціплыя лейліі, і задзіры брасы, і фарсістыя пітэрсы, і распешчаныя катлеі (дзіянісію і катадзіну), а таксама іхніх аднакрэвак — дэйлікатлеі «барбаросу», «камерсіту» й «сэнт-гатард»... П’янею ад водарнага хмелю адных толькі назваў, але паспяваю заўважыць, як з крыштальнай вадзяной пыльцы з’яўляецца кітаянка і, падносячы бліжэй спакусную архідэю, паказвае на яе ўнутраны пялёстак, падобны формай да жаночых вуснаў — лабэлу, «пасадачную пляцоўку» для кветкавых апыляльнікаў. I я таксама параўноўваю руку кітаянкі са сцяблінай кветкі, яе вусны — з загадкавым пялёсткам. I касавуруся на стоенага манаха... А потым даганяю сябра, адзначыўшы, што гваздзікі тут пахнуць перапаленым воскам, а дома — медавухай, і запытанне паляка «Ці каштаваў пан люблінскае піва?» прыглушаю шампанскай сентэнцыяй: — У Польшчы кветкі сціплейшыя за дзяўчат... I, каб апраўдацца, прамоўлю мацней: -— Люблін — горад сонца! Зрэшты, пра гэта вечарам нагадае ён сам, калі задаволены бармэн замест піва прапануе — за свой кошт — густога «Алімпу» і папросіць яшчэ раз прачытаць Міцкевіча — па-беларуску, а студэнты, якія вярнуліся з Прагі і за два дні паспелі «размяняць» у гэтай півярні ўсе заробленыя там грошы, прапануюць выпіць за Рэч Паспалітую — ад Прагі да Смаленска. Я прыстаўлю кубак да свечкі, убачу, як заходзіць у ім бурштынна-жытняе сонца — і спакойна вып’ю за невядомага ўкраінскага каламыйца, які нават у хмельным сне ні разу не бачыў сябе ля сценаў майго Слуцака з мячом ці маўзерам... А новым ранкам яшчэ раз упэўнюся, што Польшча — краіна храмаў. На спрадвечнай кароне дарог яны — камяні-ўпрыгожванні, камяні-ўказальнікі. I яны прывядуць мяне ў Варшаву. А быць там і не наведаць Каралеўскі палац — усё адно як напрасіцца на прыймо да прэзідэнта і збегчы. Адшукаць жа яго, палац, проста: ад касцёла Святога Крыжа, ад чыгуначнага вакзала паднімаемся да Бельвэдэра, зварочваем да касцёла Святых Ахвяраванняў (каля яго задумаўся ў бронзе польскі апостал кардынал Вышынскі), страчваем адчуванне памераў у касцёле Узвышэння (каля яго ўзнімаецца ў нябёсы помнік Міцкевічу), глядзім на акадэмічны касцёл Святой Ганны, — засталося толькі ўзысці на шырокае ўзвышша, і мы — у Замку. Стомленыя рукі абарончай сцяны наіўна імкнуцца ахапіць стары горад, затуліць яго ад хаосу «хлопскай» архітэктуры. Ручныя галубы, продкі якіх у 1941 годзе адвялі ад Замка нямецкія бомбы, ганарліва адмаўляюцца ад семак і, сабраўшыся ў вясёлкавую стайку, падаюцца абгаворваць модную іспанку, зайздросцячы яе доўгім зіхоткім завушніцам. Па-сярэднявечнаму засварацца бамжы — мы на старадаўнім рынку. Па брукаванцы, з якой дождж не хоча змываць апошні летні нектар, абойдзем рынкавы пляц, дзе цяпер гандлююць толькі кастрычніцкімі кветкамі, антыкварыятам і кнігамі. Набываю сунічнага Лесьмяна, а побач ужо чакае карэта. Забываючы на сваё аўто, сыплю фурману жменю залатовак і прашу завезці ў Вялікае Княства Літоўскае. Той неўразумела моршчыцца, а потым хітае галавой. I давозіць да архікатэдральнага касцёла Іаана Хрысціцеля, што насупраць Каралеўскага палаца. Прачытаю аб’яву на высозных дзвярах храма: «Дзяўчына зніме пакойу добрых гаспадароў». Уваходжу ў храм — чароўную шкатулку, чарадзейную ракаўку, якая ўтаймавала і прыручыла прастору: падалося, што знутры касцёл нашмат большы, чым знадворку. 3 вышыняў скляпення пялёсцяцца боскія гукі аргана, і аграмадныя сцены губляюць свой цяжар. Каб не людзі, яны б адарваліся ад пляцавай брукаванкі, і над Варшавай стала б на адну зорку болей... Тут баішся стаць непатрэбным. На вуліцы прачытаю другую аб’яву, якая пішацца ад касцельнага франтона да дзвярэй, па брукаванцы да суседняга будынка і, далей, — ажно да хуткага надвячорка. Аб’яву гэтую пакідаюць таропкія кроплі, і, спазняючыся на вакзал, паспею зразумець толькі некалькі размытых сказаў: «Маладыя дождж з залевай знімуць на зімовы час пакой у добрых гаспадароў Шклярні і цяпліны не прапаноўваць...». У Брэсце цягнік мяняе колы, і ўсё выразней адчуваецца прыемная цяжасць паэзіі ў вачах. Яны пабадлераўску перапоўненыя, хоць і не такія глыбокія. I нечакана кранае халаднаваты сполах: а раптам вагон віхнецца, і што-небудзь з іх выплюхнецца на рэйкі... 1995 Ландан: мазаіка ў круглай раме Прызнаюся напачатку: не прымаю вымаўлення (і напісання) назвы гэтага горада і праз халоднае «наркамаўскае» о — Лондан, і праз прысвоенае тарашкевіцай (як дзвюма пазнакамі-насечкамі над тым о) ё — Лёндан. Гэтаму гораду найбольш пасуе роднае, стагоддзямі абцалаванае-вылізанае — спадчынна ангельскае Ландан. Так яно і мусіць перадавацца ў беларускай транскрыпцыі, калі, зрэшты, мы самі чакаем ад суседзяў-еўрапейцаў адпаведнага: пачуць ад іх не скорана-спаланізавана-ўбальшавічаны Мінск, a — Менск. I не толькі таму. О не перадае ў націскным — a таму асноўным — складзе ўсяе сутнасці брытанскай сталіцы. О-—хоць і больш вольнае, чым «надсоленае» ё, больш раскаціскае, ды ўсё ж заціснутае — і ў вуснах, і ў слове. А вось a — амаль ідэальнае ў маўленні кола. Як і ангельская поўнагалосая сталіца, якая радыусамі-дыяганалямі праменіцца-разыходзіцца ад успамінаў да выдумкі, ад гісторыі да заўтрашняга, ад ранку да адвячорка, ад панядзелка да ўік-энда, ад дысертацыі да верша... Пасля ўсіх здарэнняў 11 верасня глядзім праз ілюмінатар на крыло самалёта ніякавата: такое ўжо яно лёгка-слабое, як і жыццё... — Аднак за некалькі хвіляў патрапляем са змрочнай віленска-восеньскай залевы — у мяккую бавоўну, а затым — пад сонца. Хоць на шкле малююцца марозныя ўзоры. Яркае сонца і пякучы мароз — разам толькі над зямлёй. За вакенцам, на светла-блакітным пухавінні — цень самалёта ў колцы вясёлкі. Як шэры дэльфін плыве па небе. — Пад намі Амстэрдам, — паведамляе пілот. Але таму цяжка даць веры. На зямлі — акіян снегу: то роўнае поле, то белыя скірдзішчы. He раўнуючы, Антарктыда. I не цяплее ад сцюардэсінага чырвонага віна — Pere Patriarche, — адно чырванеюць шчокі, калі ўслед прыліпае сугалосная згадка пра нязменнага беларускага патрыярха... Пасля Амстэрдама пачынаюцца снежныя замёты — як нясконцыя дзюны. Успаўзаем яшчэ вышэй — і да галоўнай ангельскай нябеснай брамы — аэрапорта Хітроў — застаецца 30 хвілінаў. Напэўна, высокія птушкі бачаць нашую зямлю як сшытую з размаітых кавалкаў коўдру. Толькі нашыя краўцы-шаўцы менш ахайныя за брытанскіх. У чужамоўнай краіне пачынаеш разумець нямых і спачуваць ім больш, чым дзе-кольвек дома. Турыст-абывацель ланданскую мазаіку можа смела ўставіць у аграмадную металёва-іскрыстую раму гарадскога «чортавага кола», якое па-сучаснаму ўзвышаецца над фанабэрыстым Біг-бэнам. Я ж, анічым не адрозніваючыся ад тых абывацеляў, не буду рабіць таго — бо ўявіў, як яно, гэтае кола, можа крутнуцца ды пакаціцца па шарай Тэмзе. Паспрабуй тады дагнаць карціну... На вуліцах паміж старадаўна-выкшталцонымі будынкамі — як сучасныя зіхоткія каронкі ў роце Ландана — квадраты, піраміды з металу і шкла. Паўстагоддзя таму на іх месцы падалі нямецкія бомбы. «Карыес нацызму» з’еў шмат дамоў у бізнэс-цэнтры брытанскай сталіцы. Як нашыя ў трыста разоў бяднейшыя студэнткі-дзяўчаткі могуць апранацца ў паўтысячу столак прыгажэй і шыкоўней за англічанак?!! I яшчэ: чаму падораная жонкай туалетная вада ў Ландане пахне нашмат далікатней і загадкавей, чым у Менску? Нацыянальная галерэя. Рафаэль. Тыцыян і «Алегорыя здаровага сэнсу»: яго тры галавы. Імпрэсіяністы — чараўнікі аб’ёмнага святлаколеру. Клод Манэ, яго «Лілеі», «Ірысы (Касачы)». Калі маляваў сваю цнатлівую класіку, над светам бушавала Першая сусветная вайна, а над піцерскім Эрмітажам і маскоўскай Траццякоўкай — рэвалюцыя...