Скарбы сусветнай літаратуры
Астрыд Ліндгрэн, Фрыдрых Шылер, Штэфан Цвэйг, Андрэ Маруа, Эрых Распэ, Антуан дэ Сент-Экзюперы, Рэдзьярд Кіплінг, Эрнэст Хемінгуэй, Джэк Лондан, Уільям Фолкнер, Дзінтра Шулцэ
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 447с.
Мінск 2024
Біл паківаў галавой:
— Хто іх ведае!
Таварыш паглядзеў на яго з цікаўнасцю.
— Першы раз чую, каб ты сумняваўся ў іх розуме.
— Генры, а ты не заўважыў, як сабакі грызліся, калі я карміў іх? — сказаў той павольна.
— Так, тузаніны было больш, чым заўсёды.
— Колькі ў нас сабак, Генры?
— Шэсць.
— Дык вось... — Біл зрабіў паузу, каб надаць больш вагі сваім словам. — Я таксама кажу, што ў нас шэсць сабак. Я ўзяў шэсць рыб з мяшка. Даў кожнаму сабаку па рыбіне, і аднаму нехапіла, Генры.
— Няправільна падлічыў.
— У нас шэсць сабак, — абыякава паўтарыў той. — Я дастаў шэсць рыб. Аднавухаму рыбы нехапіла. Мне прышлося дастаць яшчэ адну рыбу.
-У нас толькі шэсць сабак, — сказаў Генры.
— Генры, — казаў далей Біл, — я не кажу, што ўсе былі сабакі, але толькі іх было сем.
Генры перастаў жаваць, паглядзеў праз агонь на сабак і пералічыў іх.
— Зараз там толькі шэсць, — сказаў ён.
— Я бачыў, як адзін уцёк па снезе, — са спакойнай настойлівасцю адказаў Біл. — А было іх сем.
Генры зірнуў на яго са спачуваннем і сказаў:
— Хутчэй бы нам з табой дабрацца да месца.
— Гэта як разумець?
— А так, што ад гэтай паклажы, якую мы вязем, ты сам не свой зрабіўся, вось табе і здаецца бог ведае што.
— Я пра гэта ўжо думаў, — адказаў Біл. — Як толькі ён пабег, я адразу зірнуў на снег і ўбачыў сляды. Потым падлічыў сабак — іх было шэсць. Сляды засталіся на снезе. Хочаш глянуць? Пойдзем — пакажу.
Іенры нічога не адказаў і моўчкі жаваў. З’еўшы боб, ён запіў яго кубкам кавы, выцер рот тыльным бокам рукі і сказаў:
— Значыць, ты думаеш, што гэта...
Працяглае, тужлівае выццё, — дзікае і сумнае, якое данеслася аднекуль з цемнаты, — перарвала яго словы. Ен моўчкі прыслу-
хаўся і потым закончыў пачатую фразу, махнуўшы рукой у тым кірунку, адкуль чулася выццё.
—... гэта адтуль?
Біл кіўнуў галавой.
— Як ні круціся, болып нічога не прыдумаеш. Ты ж сам чуў, якую грызню ўзнялі сабакі.
Працяглае выццё чулася ўсё часцей і часцей, здалёк даносіліся скавытанні ў адказ, і цішыня ператварылася ў сапраўднае пекла. Выццё неслася з усіх бакоў, і сабакі ад страху збіліся ў кучу так блізка да агню, што агонь падпальваў ім поўсць. Біл падкінуў у агонь дроў і закурыў люльку.
— Я бачу, ты зусім засумаваў, — сказаў Генры.
— Генры...
Біл задумліва пасмактаў люльку, а потым зноў загаварыў:
— Я ўсё думаю, Генры: ён куды шчаслівейшы за нас з табой, — і Біл паказаў на трэцяга чалавека, ткнуўшы пальцам у труну, на якой яны сядзелі.
— Калі мы з табой памром, Генры, — добра, калі хоць кучка каменняў будзе ляжаць над нашымі целамі, каб іх не зжэрлі сабакі.
— У нас няма ні сваякоў, ні грошай, — дадаў Генры. — Наўрад ці нас з табой павязуць хаваць у такую далечыню.
— Чаго я ніяк не магу зразумець, Генры, навошта такому чалавеку, які быў у сябе на радзіме не то лордам, не то чымсьці накшталт гэтага, і не клапаціўся ні аб ядзе, ні аб цёплых коўдрах, — навошта такому чалавеку спатрэбілася шнарыць на краі свету, па гэтай усімі забытай краіне?..
— Так. Калі б ён застаўся дома, ён дажыў бы да пачцівай старасці, — згадзіўся Генры.
Яго таварыш хацеў было адказаць, але раздумаў і нічога не сказаў. Замест гэтага ён працягнуў руку ў цемру, якая сцяной насоўвалася на іх з усіх бакоў. У цемры нельга было разгледзець выраза абрысаў; была відаць толькі пара вачэй, якія гарэлі як вуголле.
Кіўком галавы Генры паказаў на другую пару вачэй і на трэцюю. Кола вогненных вачэй звужалася каля іх стаянкі. Час ад часу якая-небудзь пара вачэй рухалася альбо знікала, каб зноў з’явіцца праз секунду.
Трывога сабак расла; раптам, ахопленыя страхам, яны збіліся ў кучу амаль ля самага агню, падпаўзлі да ног людзей і прыціснуліся да іх. У штурханіне адзін з сабак трапіў у агонь; ён завішчэў ад болю і страху, і ў паветры запахла паленай поўсцю.
Ад гэтай мітусні кола вачэй на хвіліну трывожна зарухалася і нават крыху адступіла назад, але як толькі сабакі супакоіліся, яно зноў апынулася на ранейшым месцы.
— Вось няшчасце, у нас няма патронаў!
Дакурыўшы люльку, Біл дапамог свайму спадарожніку раскласці футравую пасцель і коўдру паверх хваёвага галля, якое ён яшчэ да вячэры накідаў на снег. Генры прамармытаў нешта і пачаў развязваць макасіны.
— Колькі ў цябе засталося патронаў? — запытаў ён.
— Тры, — пачулася ў адказ. — А трэба было б трыста. Я б ім паказаў, д’яблам.
Ен злосна пагразіў кулаком у бок вогненных вачэй і пачаў клапатліва ўладжваць перад агнём макасіны.
— Калі толькі гэтыя халады мінуць! — казаў далей. Біл. — Вось ужо два тыдні, як стаяць маразы ў пяцьдзясят градусаў. He трэба было пускацца ў гэтае падарожжа, Генры. He падабаецца яно мне. Мне неяк не па сабе. Прыехаць бы ўжо хутчэй, і справе KaHeu,! Апынуцца б нам з табой зараз ля каміна ў форце Мак-Гэры, пагуляць у крыбэдж... Шмат бы я даў за гэта!
Генры прабурчаў нешта і пачаў класціся спаць. Ён ужо пачаў драмаць, але голас таварыша разбудзіў яго.
— Паслухай, Генры, чаму сабакі не накінуліся на таго — прышлага, якому таксама дасталася рыбіна? Вось што мяне непакоіць.
— Ты занадта ўжо непакоішся, Біл, — пачуўся сонны адказ. — Раней з табой гэтага не было. Пакінь балбатаць, засні, а раніцай устанеш як ні ў чым не бывала. Пякотка ў цябе, таму ты і непакоішся.
Яны спалі, адзін каля аднаго, пад агульнай коўдрай, цяжка дыхаючы. Агонь патух, і кола вогненных вачэй, якое ачапіла стаянку, змыкалася ўсё цясней і цясней.
Сабакі са страху збіліся кучай і раз-пораз пагражаюча раўлі, калі якая-небудзь пара вачэй падбіралася занадта блізка. Аднаго разу яны зарыкалі так моцна, што Біл прачнуўся. Ен асцярожна вылез з-пад коўдры, каб не разбудзіць таварыша, і падкінуў у агонь галля. Агонь шугануў, і кола вачэй падалося назад.
Выпадкова Біл зірнуў на сабак, якія збіліся ў кучу. Ён працёр вочы і ўгледзеўся больш уважліва. Потым зноў палез пад коўдру.
— Генры! — паклікаў ён таварыша. — Генры!
Генры застагнаў, прачынаючыся, і запытаў:
— Што здарылася?
— Нічога, — пачуў ён, — толькі іх зноў сем. Я зараз пералічыў.
Генры сустрэў гэтае паведамленне бурчаннем, якое зараз жа перайшло ў храпенне, — ён зноў заснуў.
Раніцай Генры прачнуўся першы і падняў таварыша з пасцелі. Да світання заставалася яшчэ гадзіны тры, хоць было ўжо шэсць гадзін раніцы. Генры ў цемнаце пачаў гатаваць снеданне, а Біл скруціў коўдры і пачаў укладваць сані.
— Паслухай, Генры, — запытаў ён раптам, — колькі, ты гаворыш, у нас было сабак?
— Шэсць.
— Няправільна! — заявіў ён радасна.
— Зноў сем? — запытаў Генры.
— He, пяць. Адзін знік.
— Што за д’ябал! — крыкнуў разлютаваны Генры і, кінуўшы гатаваць, падышоў пералічыць сабак. — Правільна, Біл, — сказаў ён. — Фэці ўцёк.
— Куляй паімчаўся. Ідзі, знайдзі яго цяпер.
— Дрэнныя справы, — сказаў Генры. — Жыўцом з’елі. Ён, напэўна, не адзін раз цяўкнуў, калі гэтыя чэрці пачалі яго рваць.
— Фэці заўсёды быў дурнаваты, — сказаў Біл.
— У самага дурнога сабакі ўсё ж хопіць розуму не ісці на верную смерць.
Ен агледзеў астатніх сабак, хутка ацэньваючы ў галаве вартасці кожнага.
— Наўрад ці хто-небудзь з іх зробіць такую штуку.
— Іх ад агню і палкай не адгоніш, — згадзіўся Біл. — Я заўсёды лічьгў што ў Фэці не ўсё ў парадку.
Такім было надмагільнае слова, прысвечанае сабаку, які загінуў на Паўночным шляху, — і яно было ніколькі не горш за іншыя эпітафіі сабакам, ды часта і людзям.
Раздзел другі Ваўчыца
Паснедаўшы і паклаўшы ў сані свае мізэрныя пажыткі, падарожнікі пакінулі ветлівы агонь і рушылі ў цемнату. I зараз жа пачулася выццё — дзікае і сумнае выццё; ваўкі пераклікаліся адзін з адным скрозь змрок і холад. Развіднела ў дзевяць гадзін.
Апоўдні неба паружавела, у тым месцы, дзе крывізна зямлі ўстае загародай паміж паўдзённым сонцам і краінай поўначы. Але ружовы водбліск хутка згас. Шэрае дзённае святло, якое
засталося пасля яго, пратрымалася да трох гадзін, потым і яно пагасла, і над бязлюднай і застылай краінай апусцілася завеса арктычнай ночы.
Як толькі надышла цемната, выццё, якое праследавала падарожнікаў і справа, і злева, і ззаду, пачулася бліжэй; часамі яно чулася так блізка, што сабак апаноўваў страх, і яны кідаліся, ахопленыя панікай.
Пасля аднаго з такіх прыпадкаў панічнага страху, калі Біл і Генры зноў упарадкавалі запрэжку, Біл сказаў:
— Хоць бы яны на якую-небудзь дзічыну напалі і пакінулі нас у спакоі!
— Так, гэта вельмі перашкаджае, — згадзіўся Генры.
I яны змоўклі да наступнай стаянкі.
Генры нахіліўся над закіпаючым кацялком з бобам, падкладаючы туды колаты лёд, і тут яго ўвагу раптам прыцягнулі да сябе гук удару, выгук Біла і прарэзлівы віск сабак. Ён выпрастаўся і паспеў толькі разгледзець няясныя абрысы звера, які праімчаўся па снезе і знік у цемры. Потым Генры заўважыў Біла, які стаяў ні то з урачыстым, ні то з прыгнечаным выглядам сярод сабак, з палкай у адной руцэ і з хвастом вяленага лося ў другой.
— Палову ўсё ж сцягнуў, — сказаў ён. — Затое я ўсыпаў яму як належыць! Чуў, як заскавытаў?
— А хто гэта быў? — запытаў Генры.
— He разабраў. Mary толькі сказаць, што ногі і пашча, і скура ў яго ёсць, як ва ўсякага сабакі.
— Ручны воўк, ці што?
— Воўк ці не воўк, толькі, напэўна, здорава ручны, калі з’яўляецца проста да кармлення і хапае рыбу.
Гэтай ноччу, пасля вячэры, калі яны сядзелі на доўгай скрыні, курачы люльку, кола вогненных вачэй звузілася яшчэ больш.
— Хоць бы яны стада ласёў дзе-небудзь ўзагналі, пакінулі б нас у спакоі, — сказаў Біл.
Генры прамармытаў штосьці не зусім ветлівае, і хвілін пятнаццаць яны сядзелі моўчкі: Генры — утаропіўшы вочы на агонь, a Біл — на кола вогненных вачэй, якія свяціліся ў цемнаце зусім блізка ад агню.
— Добра было б зараз падкаціць да МакТэры... — зноў пачаў Біл.
— Ды кінь ты сваё «добра было б», пакінь каркаць, — не вытрымаў Генры. — Пякотка ў цябе, вось ты і скуголіш. Выпі соды — адразу палягчэе, і мне з табой весялей будзе.
Раніцай Генры разбудзіла страшэнная лаянка. Ён падняўся на локці і ўбачыў Біла, які стаяў сярод сабак ля запаленага кастра. Ен шалёна махаў рукамі са скажоным ад лютай злосці тварам.
— Хэло! — крыкнуў Генры. — Што здарылася?
— Фрог уцёк, — пачуў ён у адказ.
— Быць не можа!
— Кажу табе ўцёк.
Генры выскачыў з-пад коўдры і кінуўся да сабак. Уважліва пералічыўшы іх, ён далучыў свой голас да праклёнаў, якія яго таварыш пасылаў па адрасу ўсемагутнай Паўночнай Пустыні, якая адабрала ў іх яшчэ аднаго сабаку.
КНІГІ ОНЛАЙН
