Скарбы сусветнай літаратуры
Астрыд Ліндгрэн, Фрыдрых Шылер, Штэфан Цвэйг, Андрэ Маруа, Эрых Распэ, Антуан дэ Сент-Экзюперы, Рэдзьярд Кіплінг, Эрнэст Хемінгуэй, Джэк Лондан, Уільям Фолкнер, Дзінтра Шулцэ
Выдавец: Вышэйшая школа
Памер: 447с.
Мінск 2024
Раптам яна ўсклікнула:
— Вось яна! Слава богу, вось Палома!
Гэта вярталася адна з Сафііных галубак Палома. Спачатку яна бачылася маленькай кропкай на фоне гор, потым падляцела да нас і села на плячо гаспадыні.
— Хадзем, Джанатан, — сказала хутка Сафія.
— Добра. А як Сухарык, у сэнсе Карл? — запытаў брат. — Яму трэба пра ўсё расказаць?
— Вядома, — сказала Сафія. — Хадземце хутчэй.
Разам з галубкай, якая працягвала сядзець у яе на плячы, Сафія рушыла наперадзе. Яна прывяла нас у маленькі пакойчык каля кухні, зачыніла дзверы. Відаць, ёй не хацелася, каб хтонебудзь чуў ці бачыў, што мы робім.
— Палома, галубка мая, — сказала Сафія, — можа, сённяшняя твая вестачка лепшая, чым апошняя?
Яна працягнула руку да галубкі і дастала з-пад крыла птушкі маленькую капсулу, у ёй аказаўся маленькі камячок паперы, акурат такі, як Джанатан аднойчы выцягваў з кашолкі і хаваў у шафе ў нас дома.
— Чытай жа хутчэй, — прашаптаў Джанатан, — хутчэй, хутчэй!
Сафія прачытала, і ў яе вырваўся ўскрык.
— Яны Орвара таксама схапілі, — прамовіла яна. — Цяпер не засталося нікога, хто мог бы хоць што-небудзь зрабіць.
Яна працягнула кавалачак паперы брату, ён прабег вачамі, і братавы вочы пацямнелі яшчэ больш.
— У Вішнёвай Даліне — здраднік, — пераканана сказаў ён. — Як ты думаеш, хто гэты нягоднік?
— Я не ведаю, — адказала Сафія. — Пакуль не ведаю. Але хто б ён ні быў, я знайду яго, і яму тады ніхто не пазайздросціць.
Сафія ўздыхнула і сказала:
— Ты раскажы Карлу, а я пакуль пайду і збяру вам кашолку.
Яна знікла ў кухні.
Джанатан сеў проста на падлогу, прытуліўся спінай да сценкі, паглядзеў на свае брудныя пальцы і, нарэшце, загаварыў:
— Ну, добра, калі Сафія дазволіла, я раскажу табе ўсё.
Ён жа і раней расказваў мне пра Наджыялу, але нічога падобнага на тое, што мне давялося пачуць тут, у пакоі Сафіі, не гаварыў.
— Памятаеш, я казаў табе, што жыццё тут, у Вішнёвай Даліне, лёгкае і простае. Усё гэта было так і павінна было быць так, але, падобна, больш гэтага не будзе. Таму што калі ў якой-небудзь іншай даліне няшчасце і гора, то і ў Вішнёвай Даліне таксама робіцца кепска.
— А хіба ёсць яшчэ адна даліна? — здзівіўся я.
I тады Джанатан расказаў мне пра дзве зялёныя даліны ў гарах Наджыялы. Пра Вішнёвую Даліну і Даліну Дзікай Ружы, між высокімі гарамі, якія цяжка пераадолець, але калі ведаць таемныя сцяжынкі, то можна трапіць з адной даліны ў другую. Жыхары гэтых мясцін ведалі сцяжынкі і спакойна пераадольвалі горы, каб пабачыцца адзін з адным.
— Але, калі быць дакладным, то так было калісьці, — сказаў Джанатан. — Цяпер жа ніхто не мае права пакінуць Даліну Дзікай Ружы і ніхто не мае права трапляць у яе. Толькі галубы Сафіі.
— А чаму? — запытаў я.
— Таму што цяпер Даліна Дзікай Ружы не свабодная, яна ў руках ворагаў.
Ён паглядзеў на мяне так, быццам яму было шкада гаварыць мне горкае.
— А цяпер невядома, што будзе і з Вішнёвай Далінай.
У словах брата было адчуванне бяды. Мне жылося так весела і бесклапотна, што ад пагрозы гэтаму жыццю мяне агарнуў жах.
— А хто нам пагражае? — запытаўся я.
— Яго імя Тэнджыл, — адказаў Джанатан, і ў гэтым імені была нейкая злавеснасць.
— А дзе той Тэнджыл? — дапытваўся я.
Джанатан расказаў мне пра Карманьяку, краіну Старажытных Гор за Старажытнай Ракой, дзе некалі валадарыў Тэнджыл, жорсткі, як той змей.
Мне стала яшчэ больш жахліва, але я стараўся гэтага не паказаць.
— Чаму ён не хоча заставацца ў сваіх Старажытных Гарах? — не вытрымаў я. — I чаму ён павінен прыйсці ў Наджыялу і разбурыць усё тут?
— Ну, ведаеш, той, хто зможа адказаць на гэта пытанне, мог бы адказаць на мноства іншых. Я не ведаю, чаму ён павінен разбурыць усё тут. Проста так адбываецца, і ўсё. Ён зайздросціць таму жыццю, якое выпала людзям гэтых далін. Яму патрэбны рабы.
Ён замоўк, разглядваючы свае рукі, потым штосьці прамармытаў, але я не пачуў — што.
— Так, яшчэ ў яго ёсць страшыдла, Катла! — паўтарыў Джанатан.
Катла! О, я не ведаю чаму, але гэта слова гучала больш жахліва, чым што-небудзь на свеце.
— Хто гэта — Катла?
У адказ Джанатан толькі паківаў галавой.
— He, Сухарык, ты такі напалоханы. Я не буду расказваць пра Катлу, бо ты сёння ноччу не заснеш.
Замест гэтага ён расказаў сёе-тое цікавае пра Сафію.
— Яна — галоўная ў нашай тайнай барацьбе супраць Тэнджыла, — сказаў Джанатан. — Мы, каб ты ведаў змагаемся супраць яго, каб дапамагчы Даліне Дзікай Ружы. Але мы павінны рабіць гэта ў тайне.
— А чаму менавіта Сафія?
— Таму што яна моцная, шмат ведае і нічога не баіцца.
— He баіцца? Але ж ты таксама не баішся, хіба не?
Ён крыху падумаў, потым сказаў:
— Гэта праўда, я нічога не баюся.
Эх, як бы мне хацелася, каб я мог нічога не баяцца, як Сафія і Джанатан! Але замест гэтага я сядзеў такі напалоханы, што ледзьве мог што-небудзь думаць.
— А тое, што галубы Сафіі лётаюць з тайнымі лістамі, гэта вядома ўсім?
— Толькі тым, каму мы сапраўды можам давяраць. Але сярод іх аказаўся здраднік. I гэтага дастаткова.
Вочы ў Джанатана зноў пацямнелі, і ён з сумам сказаў:
— У Віяланты, калі яе падстрэлілі мінулай ноччу было сакрэтнае пасланне ад Сафіі, і калі гэта пасланне трапіць у рукі Тэнджыла, то гэта прынясе няшчасце многім жыхарам Даліны Дзікай Ружы.
Я падумаў: «Як гэта жахліва, што хтосьці забіў галубка — такога белага і невінаватага, нават калі ён нёс сакрэтны ліст».
Раптам мне згадаліся таямнічыя лісты, якія захоўваліся ў нас у шафе. Я запытаўся ў Джанатана, ці бяспечна захоўваць іх у нас?
— Так, гэта небяспечна, — адказаў Джанатан. — Але было б яшчэ болып небяспечна захоўваць іх у Сафіі. Шпіёны Тэнджыла, калі б яны прыйшлі ў Вішнёвую Даліну, пачалі б шукаць іх перш за ўсё ў яе, а не ў хлопчыка-садоўніка.
Мне было прыемна чуць, што Джанатан не проста хлопчыксадоўнік, які працуе ў Сафіі, а яе блізкі таварыш па барацьбе супраць ліхадзея Тэнджыла.
— Сафія так вырашыла сама, — сказаў ён. — Яна не хацела, каб хто-небудзь у Вішнёвай Даліне ведаў пра гэта. I ты пакляніся, што нікому нічога не скажаш, пакуль Сафія не скажа пра ўсё гэта сама.
Я пакляўся, што хутчэй памру, чым скажу што-небудзь пра пачутае.
Мы паснедалі ў Сафіі, а потым паехалі дадому.
Але быў яшчэ адзін чалавек, які выязджаў з дому ў гэту раніцу. Мы сустрэлі яго, калі выязджалі з Даліны Цюльпанаў. Гэта быў чалавек з рыжай барадой. Як жа яго называлі? Губерт?
— Вы, здаецца, наведвалі Сафію? Што вы ў яе рабілі, цікава?
— Я палоў у яе агарод, — адказаў Джанатан, паказваючы яму свае рукі. — А вы што, палюеце? — запытаў ён у сваю чаргу ў рыжабародага, звярнуўшы ўвагу на лук, прывязаны да яго сядла.
— Так, хачу падстрэліць пару зайцоў — адказаў Губерт.
Я адразу прыгадаў нашых маленькіх трусоў якія чакалі нас дома, і з палёгкай уздыхнуў калі Губерт прышпорыў каня і хутка паехаў.
— Што ты думаеш пра Губерта? — пацікавіўся я ў Джанатана.
Брат крыху падумаў.
— Ён самы трапны стралок у Вішнёвай Даліне.
Больш нічога не сказаў, крануў павады, і мы паехалі.
Ліст, які даставіла Палома, Джанатан хаваў у маленькім скураным кашальку пад кашуляй, а калі мы прыехалі дадому, ён паклаў гэты кавалачак паперкі ў тайніку ў шафе. Але спачатку дазволіў мне прачытаць тое, што там было напісана:
«Орвар быў схоплены ўчора і цяпер зняволены ў пячоры Катлы. Хтосьці ў Вішнёвай Даліне, напэўна, выдаў яго сховішча. Сярод вас ёсць здраднік. Даведайцеся, хто».
— Даведайцеся — хто, — сказаў Джанатан. — Як бы я хацеў даведацца, хто...
У лісце былі яшчэ нейкія знакі, але незразумелыя і, напэўна, на нейкай таемнай мове, і Джанатан папярэдзіў, што мне няма патрэбы цікавіцца гэтым, бо яно датычыць толькі Сафіі.
Але затое брат паказаў мне, як адчыняецца сакрэтная скрынка. Ён дазволіў некалькі разоў адчыніць і зачыніць яе. Потым ужо сам зачыніў яе, замкнуў і паклаў ключ у ступку.
Праз увесь дзень у мяне не выходзіла з галавы перажытае, і таму ноччу я дрэнна спаў. Я думаў пра Тэнджыла і забітых галубоў, пра вязня пячоры Катлы, у нейкі момант я, мабыць, ускрыкнуў і ад гэтага прачнуўся. Нечакана прахапіўшыся, я не паверыў сваім вачам — я ўбачыў, што ў цёмным кутку каля шафы хтосьці стаіць. Калі я ўскрыкнуў у сне, той, відаць, спалохаўся і знік, як цёмны цень, у дзвярах, перш чым я канчаткова прачнуўся.
Усё адбылося так хутка, і я падумаў, што ўсё гэта прымроілася мне ў сне, але Джанатан, калі я разбудзіў яго і пра ўсё расказаў, быў іншай думкі.
— Не-е-не, Сухарык, гэта быў не сон, ніякі не сон, гэта быў здраднік!
Глава 6
— Тэнджылаў час калі-небудзь ды праб’е, — задумліва прамовіў Джанатан.
Мы ляжалі каля рэчкі ў зялёнай траве, а была такая раніца, што проста не хацелася думаць, што ёсць на свеце Тэнджыл ці яшчэ якое-небудзь зло. Было зусім ціха і спакойна, пад мостам каля камянёў ледзь чутна цурчэла вада, і толькі гэты шум, калі прыслухацца, можна было пачуць. Было проста здорава ляжаць на спіне, глядзець у вышыню і не бачыць нічога, акрамя лёгкіх белых хмарак. Можна было так ляжаць і адчуваць сябе абсалютна шчаслівым, ціха напяваючы сам сабе, і ні пра што не клапаціцца.
Але Джанатан пачынае гаворку пра Тэнджыла, і я ў адказ пытаюся:
— Што ты хочаш гэтым сказаць — «Тэнджылаў час калі-небудзь ды праб’е»?
— А тое, што яго чакае, рана ці позна здараецца з усімі тыранамі, — адказаў Джанатан. — Яго раздушаць, як вош, і ён знікне назаўжды.
— Спадзяюся, што гэты час прыйдзе хутка.
У адказ Джанатан прамармытаў штосьці не вельмі зразумелае.
— Ен моцны, гэты Тэнджыл. У яго ёсць Катла.
Вось і зноў ён назваў гэта жахлівае імя. Мне хацелася спытаць пра яго яшчэ раз, але я стрымаўся. У такую дзівосную раніцу лепш нічога не ведаць пра тую Катлу.
Потым Джанатан паведаміў мне самае горшае, што можна прыдумаць:
— Сухарык, пэўны час табе давядзецца пабыць аднаму ў Сядзібе Рыцараў. Мне трэба з’ездзіць у Даліну Дзікай Ружы.
Ну як жа ён мог сказаць мне такую страіпэнную навіну? Як ён мог падумаць, што я змагу застацца ў Сядзібе без яго хоць на хвіліну? Калі ён збіраецца кінуцца проста ў Тэнджылаву пашчу, то я іду з ім. I я сказаў Джанатану пра сваё рашэнне. Ён паглядзеў на мяне вельмі дзіўна і сказаў:
— Сухарык, ты ў мяне адзін брат, якога я хачу абараніць ад зла. Ты ж просішся ўзяць цябе з сабой, калі мне патрэбна ўся мая сіла для чагосьці яшчэ? Для таго, што сапраўды небяспечна.
КНІГІ ОНЛАЙН
