Скрыжалі духоўнасці і адраджэння
тэрміна-культуралагічны кампендый. Ч. II.
Алена Галубіцкая-Яскевіч
Выдавец:
Памер: 336с.
Мінск 2009
Першапачаткова тэрмін «экзэгетыка» меў больш абмежаваную семантыку, якая захавалася ў сучаснай тэалогіі, — гэта раздзел багаслоўя, шго займаецца тлумачэннем сэнсу і зместу кніг Бібліі. Адной з галоўных задач экзэгетыкі (у такім семантычным аб'ёме) з’яўляецца падбор доказаў, што пацвярджаюць «Боганатхнёнасць» кнігСв. Пісання і іх спрадвечнае значэнне ў выхаванні хрысціянскай маралі, разуменні ключавых ісцін Старога і Новага Завету.
Хаця традыцыйна разуменне экзэгетыкі не пашыралася за прыёмы тлумачэння святых слоў і тэкстаў, экзэгетыка як навука ўключае побач з гэалагічным яшчэ і агульнафілалагічны аспект. Менавіта экзэгетыка прывяла да ўзнікнення аднамоўнай лексікаграфіі. Сучаснае разуменне сугнасці слова нараджаецца ў эпоху Рэнесанса і Асветніцтва ў сувязі з ін гэнсіфікацыяй свецкага і духоўнага жыцця. У выніку актыўнай перакладчыцкай і нармагыўнай дзейнасці ствараюцца нацыянальныя літаратурныя мовы. паступоваўсведамляейцадынамічны характар прыроды мовы, побач з сярэдневяковым універсалізмам зараджаецца параўнальна-гістарычнае мовазнаўства.
Для медыевістыкі, у прыватнасці, характэрна разуменне экзэгетыкі як навукі, якая мас на мэце тлумачэнне біблейскіх тэкстаў у прадмовах і пасляслоўях да кніг Старога і Новага Завету.
Эклектызм (ад грэч. eklektikos — хто выбірае) —механічнае спалучэнне рознародных, унутрана неспалучальных, часта супрацьлеглых поглядаў, прынцыпаўтэорый, мастацкіх элементаў.
Эклектычны — які адносіцца да эклектызму, прася к н уты эклектызм ам.
Экспазіцыя (адлац. expositio — выкладанне, апісанне) — 1) Частка літаратурнага твора. у якой харакі арызуецца абстаноўка, што папярэднічае пачатку дзеяння. 2) Першапачатковае выкладанне асноўнай тэмы ці тэм у музычным творы. 3) Выстаўка твораў мастацтва, гістарычных матэрыялаў і г. д., падабраных на якую-небудзь тэму і выстаўленых па пэўнай сістэме.
Экспазіцыя — уступная, зыходная частка сюжэта; у адрозненні ад завязкі не ўплывае на ход наступных падзей у творы.
)кспліцытны (ад франц. explicate — яўны, акрэслена выражаны, ад лац. explicitum) — дакладна выражаны, разгорнуты.
Экспрэсіўная лексіка — словы, якія выражаюць пяшчоту, жарт. іронію, ушчуванне, знявагу і інш.
Экспрэсія (ад лац. expressio — выражэнне) — вобразна-выяўленчыя якасш мовы, якія надаюцца ёй лексічнымі, словаўтваральнымі, граматычнымі сродкамі (экслрэсіўнай лексікай. асаблівымі афіксамі, тропамі. фігурамі).
Экспрэсіянізм (ад фрац. expressionnisme < exs~ pression — выражэнне, выразнасць) — напрамак у еўрапейскім мастацтве і літарагуры першай трэці XX ст., характарызуецца высокай эмацыянальнасцю і абвосіранай выразнасцю формы, галоўнай тэмай і мэтай мастацтва маніфестуепца духоўны свет чалавека.
Экспрэсія (ад лац. exspressio — выражэнне) — выразнасць, моц праяўлення пачуццяў, перажыванняў
Экстралінгвістычны (адлац. extra —па-за, звыш + франц. linguistique —моўны) — пазамоўны, які адносіцца да рэчаіснасці, ва ўмовах чаго развіваецца і фукцыянуе мова. Да экстралігвістычных умоў адносяцца грамадска-палітычныя фактары.
Эксцэс (ад лац. excessus — выйсце, адступленне, ухіленне') — лішак, неустрыманасць, адметная праява чагосьці; парушэнне грамадскага парадку.
Экю1 (ад фрац. ecu) — старажытныя французскія залатыя і срэбраныя грошы, што чаканіліся ў XIII— XVIII стст.
Экю2 (ад англ. ecu, скар. European currensy unit — еўрапейская валютная адзінка) — валютная падліковая адзінка, якой да ўводу еўра карыстапіся краіны — члены Еўрапейскай валютнай сістэмы (ЕВС).
Элегічны дысціх — антычнае двухрадкоўе, якое складаецца з гекзаметра і пентаметра. Элегічны характар яму надае прысутнасць глыбіннай жыццёва-філасофскай думкі, якая звычайна выклікае адпаведную рэфлексію, роздум чытача. Класічным узорам элегічнага дысціха лічацца творы філасофска-інтымнай лірыкі Плагона. У эпоху Рэнесанса і пазней з’явіліся арыгіназьныя гворы ў польскіх, беларускіх, украінскіх, расійскіх, заходнееўрапейскіх паэтаў.
Элегія — музычная п’еса тужлівага зместу.
Электарат (ад лац. elector — выбаршчык) — 1) Кола выбаршчыкаў, якія аддаюць голас за якую-небудзь кандыдатуру ці палітычную партыю на парламенцкіх, прэзідэнцкіх, муніцыпальных выбарах. 2) Увогуле асобы. якія маюць права на ўдзел у галасаванні.
Эліпсіс (эліпс) (ад грэч. ellipsis — выпадзенне, апушчэнне) — пропуск элемента выказвання, які лёгка аднаўляецца ўдадзенай сітуацыі ці кантэксце. Эліпсіс выкарыстоўваецца як стылістычная фігура для надання выказванню дінамічнасці, інтанацыі жывога маўлення, мастацкай выразнасці.
Эліта (ад франц. elite) — I) Лепшае насенне, расліны, жывёлы. атрыманыя ў выніку селекцыі, што прызначаецца для далейшаі а развядзення. 2) Перан., лепшыя прадстаўнікі я.-н. часткі грамадства, групіроўкі і г. д. 3) У некаторых арміях адметныя вайсковыя фарміраванні.
Элітны — лепшы, адборны, што ўтварае эліту.
Эліпс (ад грэч. elleipsis) — мат. замкнутая крывая. якая атрымліваецца ў выніку сячэння прамога конуса плоскасцю.
Эмаль (ад франц. email) — 1) Моцнае шкляное пакрыццё, якое наносіцца на металічныя прадметы для іх абароны ад знешніх уздзеянняў ці ў мастацкіх мэтах (напр. фініфць) і замацоўваецца апальваннем. 2) Мастацкія вырабы з такім пакрыццём. 3) Непразрыстая глазур на керамічных і шкляных вырабах. 4) Анаг. тканіна, якая складаецца галоўным чынам з мінеральных соляў. пакрывае каронкі зубоў (самая цвёрдая тканіна ў арганізме).
Эмансіпацыя (ад лац. emancipatio) — вызваленне ад залежнасці, прыгнёзу забабонаў; уроўніванне ў правах, напрыклад: эмансіпацыя жанчын.
Эмацыянальная лексіка — 1) Словы, якія маюць яркую пачуццёвую, настраёвую, суб’ектыўную афарбоўку. 2) Брыткаслоўі. 3) Выклічнікі.
Эмацыянальны — прыметнік ад слова «эмоцыя», насычаны эмоцыямі, які выражае эмоцыі, лёгка ўзбуджаецца, схільны да хуткага і яркага праяўлення эмоцый.
Эмблема (ад герм. етЫёта —рэльефнае упрыгожанне) — умоўная выява пэўнага паняцця, ідэі, напрыклад: белы голуб — эмблема міра.
Эмісар (ад лац. emissarius — пасланы) — асоба, якую накіроўваюць з якосьці палітычнай ці аналітычнай місіяй ад гіэўных дзяржаўных і выбраных органаў (звычайна ў іншую краіну) з даручэннем, пераважна сакрэтным.
Эмоцыя (ад франц. Qmotion. < лац. emovere узбуджаць, хваляваць) — псіхалагічнае перажыванне, душэўнае хваляванне, пачуццё.
Эмпірычны (ад фрац empinque) — заснаваны на вопыце, які абапіраецца на практыку.
Эмфаза (ад ірэч. emphasis — выразнасць) — напружанне маўлення, узманненне эмацыянальнай выразнасці. выдзяленне якога-небудзь элемента выказвання пры дапамозе інтанацыі, паўтораў, сінтаксічнай пазіцыі.
Эмфатычны націск — выдзяленне пры вымаўленні якога-небудзь слова з мэтай узмацнення яго выразнасці ў сказе.
Энантыясемія (ад грэч. enantios — супрацьлеглы, процілеглы + sema — знак) — развіццё ў словс антанімічных значэнняў, лалярызацыя значэнняў. Чэсціць — а) стараж. — пачытаць, шанаваць; б) сучасн. — лаяць, бэсціць.
Энергічны — 1) Дзейсны, актыўны, гюўны энергіі. 2) Рашучы, пасіянарны, харызматычны, з яркімі адзнакамі праяўлення.
Энергія (ад герм. energeia — дзейнасць) — 1) Аі ульная мера розных відаў руху і ўзаемадзеяння; асноўныя разнавіднасці: механічная, цяплавая, электрамагнііная,
хімічная. гравітацыйная, ядзерная. 2) Дзейсная сіла, настойлівасць, рашучасць у дасягненні пастаўленай мэты, мэтанакіраванасць.
Энклітыка (ад грэч. enklitike з епкііпо — скланяцца) — безнаціскное слова, якое стаіць пасля слова, што мае націск, далучаецца датаго слова ў адносінах націску.
Энтузіязм (ад герм. enthusiasmos) — моцнае надхненне, душэўны ўздым, захапленне.
Энцыклапедыст — чалавек, якому ўласцівыя рознабаковыя веды.
Энцыклапедычны — 1) Той, піто тычыцца энцыклапедыі і мае характар энцыклапедычнасці. 2) Усеагульны, шматбаковы, які тычыццаўсіх галін ведаў.
Энцык'лапедычны слоўнік — слоўнік, у якім паведамляюццазвесткі аб прадметах, з’явах, асобах, паняццях, uno абазначаюцца тымі ці іншымі словамі.
Энцыклапедыя (ад франц. encyclopedic < герм. encyclopaideia кола ведаў) — 1) Навуковае і навукованапулярнае даведачнае выданне, якое змяшчае кампендыум ведаў паўсім (універсальная энцыклапедыя) ці асобным (галіновая энцыклапедыя) галінам ведаў. 2) Перан. сукупнасць ведаў, звестак па якімсьці пытанні; хадзячая энтыклапедыя — гіра некага, хто валодае размаітымі і роз н абаковым і ведам і.
Эпапея (ад герман. еророііа) — I) Манументальны гвор эпічнага характару, у якім апавядаецца аб значных гістарычных падзеях, напрыклад «Вайна і Мір» Л. Талсгога, «Векапомныя дні»М. Лынькова. 2)Складаная, працяглая гісторыя чагосьці, шэраг буйных падзей.З) Твор ці цыкл твораў, якія адлюстроўваюць значную гістарычную эпоху ці буйную гістарычную падзею.
Эпас (ад герман. epos — слова, апавяданне, песня) — 1) апавядальная літаратура, адзін з трох асноўных родаў мастацкай літаратуры (побач з лірыкай і драмай); асноўныя празаічныя жанры эпаса — раман, аповесць, апавяданне; 2) фальклорны і літаратурны жанр — гераічнае апавяданне аб мінулым, што складае цэласную панараму народнага жыцця, усхваляе герояў-багатыроў, бытуе ў кніжнай і вуснай форме (напрыклад, «Іліяда», «Адысея» Гамера, рускія быліны, сагі і г. д.). Асноўныя віды (жанры) эпічнай літаратуры: эпапея, раман, аповесць, апавяданне, навэла, мастацкі нарыс.
Эпатаж (ад франц. epatage) —скандальныя паводзіны, якія парушаюць агульнапрынятыя нормы і правілы, што раздражняе, здзіўляе, шакіруе.
Эпігон (ад герман. epiganos — народжаны пасля) — прыхільнік якога-небудзь навуковага, палітычнага, мастацкага напрамку. пазбаўлены творчай арыгінальнасці, што механічна аднаўляе састарэлыя ідэі і метады сваіх папярэднікаў.
Эпіграма (ад герман. epigramma) — 1) У старажытных грэкаў — надпіс на помніку, будынку, падарунку і г. д., што тлумачыць значэнне прадмета. 2) Вершаванае вастраслоўе, кароткі верілаваны выпаду вершах.
Эпіграма (з грэч. надпіс) — у антычнай літарагуры вершаваныя (зрэдку празаічныя) надпісы на храмах, будынках, посудзе, з праслаўленнем багоў і іерояў. Пазней эпіграмы набылі самастойнае значэнне як малы жанр лірычнай паэзіі 3 другой паловы IV ст. да н.э. тлматыка эпіграм значна пашыраецца: з’яўляюцца рэцэнзіі на творы пісьменнікаў, мастакоу, шырока выкарыстоўваюцца міфалагічныя гэмы, даюццатрапныя характарыстыкі паэтаў філосафаў. Эпіграма набывае і характар інтымнага
КНІГІ ОНЛАЙН
