Скрыжалі духоўнасці і адраджэння
тэрміна-культуралагічны кампендый. Ч. II.
Алена Галубіцкая-Яскевіч
Выдавец:
Памер: 336с.
Мінск 2009
звароту да якой-небудзь асобы, дыдактычнага выказвання, пажадання, усхвалення і асуджэння. Антычная эпіграма спалучала ў сабе лаканізм, вастраслоўе, гумар і сатыру. Майстрамі ўжанры эпіграмы лічаццаПлаіон, Анакрэёнт, Сафо, Эзоп. Эсхіл, Менандр, Каіул. Марцыял, Цібул. У еўрапейскай паэзіі эпіграма набыла характар сатырычнага жанра. аздобленага вастраслоўем (пуантам) у канцы. Плённа развівалі ірадыцыі ангычнай, сярэдневяковай t рэнесанснай эпіграмы I-В. Гётэ, К. Маро, Вальтэр, Ж.-Ж. Русо, Г. Э. Лесінг, Р. Бёрнс, A. С. Пушкін.
Эпіграф (ад герман. epigraphe — надпіс)— 1) У старажытных грэкаў — надпіс на якімсьці прадмеце, запіс. 2) Фраза (часцей цытага), што змяшчаецца перад сачыненнем ці асобным яго раздзелам, у якой аўтар тлумачыць сваю задуму, ідэю гвора ці часткі
Эпізод (ад герман. ёреізосііоп) — 1) Выпадак, здарэнне. 2) Нязначны, прыватны выпадак. 3) Адносна закончаная частка мастацкага твора, якая складае асобны момант развіцця тэмы.
Эпізадычны (ад франц. episodique) — выпадковы; што з’яўляецца эпізода.м і мае месца не ўвесь час.
’Эпілог (ад герман. epilogos < epi — пасля + logos ~ слова, мова) — 1) У старажытнагрэчаскай драме — заключны зварот да гледачоў. якітлумачыць намеры аўтара і характар пастаноўкі. 2) Заключная частка літараіурнамастацкага твора, у якой спавяшчаецца аб лёсе герояў пасля адлюстраваных у творы падзей ui даюцца дадагковыя удакладненні задумы аўтара (супрацьлегл. пралог). 3) Заключная частка оперы, кінафільма і г, д. 4) Перан., канец, развязка чаго-небудзь.
Эпісталярны (ад герман. epistole ліст, пасланне) — уласцівы лістам; напісаны ў форме лістоў; які складаецца з лістоў, напрыклад: эпісталярны раман
Эпіталама (ад герман. Epithalamios — вясельны) — у антычнай паэзіі і музыцы — вясельны верш, шлюбная песня, якія выконваюцца на заручынах, шлюбных урачыстасцях.
Эпітэт (ад грэч. epithenon — дадатак) — мастацкае, вобразнае азначэнне, відтропа. ГІры пашыраным значэнні да эпітэтаў адносяць прыметнік, назоўнік-дадатак, прыслоўе. Пастаянны (устойлівы) эпітэт — эпітэт, які часта сустракаецца ў фальклоры, пераходзіць з твора ў івор.
Эгііфара (ад грэч. epiphora з ері пасля + pharos -нясучы) — стылёвая фігура, супрацьлеглая анафары. наўтарэнне адных і тых жа элементаў у канцы кожнага паралельнага шэрагу верша, страфы, сказа і г. д.).
Эпонім (ад грэч. eponymos што дае імя) — асоба. ад імя якой утворана імя народа, мясцовасці. Амерыга Веспучы (Амерыка), Калумб (Калумбія), Яраслаўль (Яраслаў), Горкі, Вашынгтон.
Эпоха (ад герман. epoche) — перыяд у развіцці прыроды, грамадства, навукі і г. д., які мае пэўныя характэрныя асаблівасш.
Эра (ад лац. аеге) — сістэма летазлічэння, якая пачынаецца з пэўнага моманту часу.
Эрмітаж (ад франц. ermitage месца засяроджання; адзінокі дом) — 1) загарадны дом, паркавы павільён і г. д.; 2) некаторыя залы Зімовага Палаца ў Санкт-Пецярбурзез мастацкімі калекцыямі; мастацкі і культурна-гістарычны музей.
Эрудыцыя (ад лац. eruditio — вучонасць, асвета) — глыбокая дасведчанасць у пэўнай галіне ведаў ці многіх галінах, шырокая дасведчанасць.
Эскадра (ад франц. escadre) — буйное аб’яднанне вайсковых караблёў.
Эскалацыя (ад англ. escalation, літар. узыходжанне з дапамогай лесвіцы) — паступовае узмацненне, павялічэнне, пашырэнне чагосьці, напрыклад: эскалацыя агрэсіі.
Эскапада (ад франн. escapade} — экстравагантныя паводзіны, рэзкія выпады.
Эскіз (ад франц. esquisse) — папярэдні накід малюнка; мастацкі твор дапаможнага характару.
Эскорт (ад франц. escorte) — вайсковы канвой, ахова. прыкрыццё, суправаджэнне, напрыклад: ганаровы эскорт.
Эспаньёлка (ад франц. espagnol іспанскі) — кароткая вострая барада.
Эсэ (ад франц. essai) — літаратурна-празаічны жанр, які прадстаўляе ў непасрэднай, адвольнай фор.ме меркаванні аўтара аб якімсьці прадмеце ці з якойсьці нагоды.
Эстамп (ад франц. estampe) — адбітак мастацкай выявы з гравюры.
Эстамп — адбітак з друкаванай формы (гравюра, літаграфія, шоўкаграфія, манатыпія).
Эстрада (ад франн. estrade, іспан. estrado — памост, узвышэнне) — 1) узвышэнне, сцэнічная пляцоўка для выступленняў, артыстаў, тэатральных калектываў; 2) эстраднае мастацтва — мастацтва так званых малых форм. ас-
ноўным відам якога з’яуляецца канцэрт, што ўключае музычныя, харэаграфічныя, цыркавыя і інш. нумары.
Эстэт (ад герман. eisthetes — тонкі, чулы) — 1) чалавек, які захапляецца знешнімі формамі мастацтва паза зместам; 2) прыхільнік, знаўца вытанчанага.
Эстэтыка (ад герман. eisthetikos — што тычыцца пачуццёвага ўспрыняцця) — 1) навука, якая вывучае сутнасць і форму прыгожага ў мастацкай творчасці, прыродзе і жыцці, а таксама законы развіцця мастацтва; 2) прыіажосць, мастацкасць чаго-небудзь; 3) сістэма пэўных гюглядаў акрэсленай асобы на мастацтва.
Эсхаталогія (ад грэч. Eschaton — канецу часе і прасторы, вынік, канчатковая мэта + logos — вучэнне) — рэлігійнае вучэнне аб сканчэнні света, сэнсе і завяршэнні зямной гісторыі, канчагковым лёсе чалавецтва і асобнага чалавека.
Эталон (ад франц. etalon') — 1) Узорная мера(ці вымяральны прыбор) ддя аднаўлення, захавання і перадачы адзінак вымярэння з найвышэйшай дасягальнай пры дадзеным стане навукі і тэхнікі дакладнасцю; 2) перан., мера, узор для параўнання з чым-небудзь.
Этап (ад франц. ё(аре) — 1) асобны момант, стадыя ў развіцці чаго-небудзь; 2) пункт дзя адпачынку, харчавання, медыцынскай дапамогі на шляху следавання войска; 3) пункг ддя адпачынку на шляху партыі арэстантаў і сама паргыя; 4) часі ка дыстанцыі ў спартыўных спаборніцтвах.
Этнаграфія (ад герман. ethos — народ + grapho — пішу) інакш этналоі ія — навука, якая вывучае склад, паходжанне, рассяленне і культурна-гісгарычныя ўзаемаадносіны народаў міра. іх магэрыяльную і духоўную культуру, асаблівасці побыту.
Этнаніміка— раздел анамастыкі, які вывучае назвы народаў і іх паходжшіне.
Этнічны (ад герман. ethnikos пляменны, народны) — звязаны з прыналежнасцю да якога-небудзь народу, адносіцца да нечага; этнас — гістарычна складзеная ўстойлівая сацыяльная групоўка людзей — племя, народнасць, нацыя.
Этнонімы (ад грэч. ethnos — народ + опута — імя) — назвы народаў, плямёнаў
Этыка (ад лац. ethnica — герман. ethos — звычай, характар) — I) філ. вучэнне, што вывучае ўмовы ўзнікнення маралі, яе сутнасці, развіццё і ролю ў грамадстве; 2) сістэма нормаў прафэсійнай групы, напрыклад: настаўніцкая этыка.
Этыкет (ад франц. etiquette) — усталяваны парадак паводзін дзе-небудзь, напрыклад: настаўніцкі этыкет.
Этымалогія (ад герман. etymologia, etymon — праўйа: асноўнае значэнне слова + logos — слова, вучэнне) — 1) паходжанне слова; 2) раздзел мовазнаўства, які вывучае паходжанне слоў.
Этымалогія (ад грэч. etymologic! з etymon — асноўнае сапраўднае значэнне слова + logos — паняцце, вучэйне) — раздзел мовазнаўства. які вывучае паходжанне і гісторыю асобных слоў, марфем. 2) паходжанне і гісторыя слоў і марфем.
Этымалагічны аналіз— вытлумачэнне мінулай марфалагічнай гіабудовы слова, яго былых словаўтваральных сувязей. вызначэнне крыніцы і часу паходжання слова. удакладненне спосаба яго ўтварэння ад адпаведнай асновы.
Этымалагічны слоўнік — слоўнік, які змяшчае словы з вытлумачэннем іх паходжання.
Этымон (ад грэч. etymon — сапраўднае: асноўнае значэнне слова) — зыходнае слова (яго першапачагковая форма ці значэнне), ад якога ўтварылася існуючае ў сучаснай мове слова.
Этычны — які адпавядае паграбаванням этыкі, маральны.
Эўрыка (ад грэч. heureka — «я знайшоў» — вокліч, які прыпісваецца грэчаскаму матэматыку і механіку Архімеду (287—212 гг. да н. э.) пры адкрыцці ім асноўнага закона гідрастатыкі, названага пазней яго імем; слова, якое адлюстроўвае радасць, задавальненне пры рашэнні якойсьці складанай задачы, з’яўленне ўдалай думкі, ідэі.
Эўфанія (дабрагучнасць, мілагучнасць) — якасць маўлення, якая заключаецца ў прыгажосці і наіуральнасці гучання.
Эўфанія (ад грэч. euphonia з — добра + phone гук) дабрагучнасць мовы. якая дасягаецца ўжываннем разнастайных фанетычных прыёмаў (гукавыя паўторы, анафара, эпіфара, рытмічнасць мовы і г. д.).
Эўфемізм (ад грэч. euphemismos < еп добра + phemi — кажу) — больш мяккае слова ці выразу замест непрыстойнага ці абразлівага. Налрыклад: «не выдумляйце» замест «не хлусіце».
Эцюд (ад франц. etude) — 1) у выяўленчым мастацтве — падрыхтоўчы накід для будучага твора ці яго часткі, што выконваецца з натуры; 2) інсгрументальная музычная п’еса, заснаваная на прымяненні пэўнага тэхнічнага прыёма выканання і прызначаная для ўдасканалення выканальніцкага майстэрства; увогуле музычная п'еса, заснаваная на філігранных пасажах канцэртна-віртуознага характару; 3) невялікі навуковы, крытычны і іншы твор; 4) практыкаванне па ўдасканаленні тэхнікі акцёрскага
мастацтва; 5) у шахматах і шашках — заданне выйграць ці зрабіць нічыю пры дадзенай пазіцыі з невялікай колькасцю фігур.
Юбілей (ад лац. Jubilaeus (annus) — юбілейны (год) — 1) гадавінажыцця, дзейнасці (звычайнааб пэўнай даце) каго-небудзь (напрыклад, асобы, установы, горада) ці якойсьці падзеі; 2) святкаванне такой гадавіны.
Юр’еў дзень — царкоўнае свяга, якім дагаваліся пачатак і канец гаспадарчага года.
Юр’еў дзень вясенні — 6 мая, Юр’еў дзень асенні — 9 снежня.
Юс — назва дзвюх літараў славянскай азбукі Юс вялікі — о, у, Юс малы — е, а.
Ядзерныя структуры — простыя сінтаксічныя мадэлі. якія з’яўляюцца асновай моўнай дзейнасці, бо выкарыстоўваюцца для разнастайных трансфармацый паводле паірабаванняў кантэксту.
Яканне — вымаўленне [д] замест [je] у першым складзе перад націскам пасля мяккіх зычных: вяду, нясу і г. д.
Яр -яравы хлеб.
Ярлык — жалаваная грамата ардынскіх ханаў на княжэнне.
Ярмарка (ад ням. jahrmarkt — штогадовы рынак) — I) рынак, які рэгулярна арганізуецца ў.пэўным месцы, месна перыядычнага гандлю; 2) сезонны распродаж тавараў аднаго ці іншых відаў.
Ярус — узровень, паверх, гарызантальны рад. Ярусны характар архітэктурнай кампазіцыі, уласнівы эліністычным і старажытна-рымскім збудаванням, усходнеславянскаму дойлідству мяжы XVII—XVIII стст.
водзывы
НА КНІГУ АЛЕНЫ АЛЯКСАНДРАЎНЫ ГАЛУБІЦКАЙ-ЯСКЕВІЧ «ДУХОЎНАЯ I ФІЛАЛАГТЧНАЯ КУЛЬТУРА СТАРАБЕЛАРУСКАЙ КНІЖНАСЦІ (КАНЦЭПЦЫЯ ЦЭЛАСНА-ЕРАРХІЧНАЙ
КНІГІ ОНЛАЙН
