Слоўнік Гродзенскай вобласці
Таццяна Сцяшковіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 400с.
Смаленск 2018
ЧАЛАВЁК БЕЗ СЯБРОЎ, ШТО ПЕЧ БЕЗ ДРОЎ У нашаго Латўшкі нікблі ніхтб не бывая, і як ён жывё? Гэта ж чалавёк без сябрбў, што печ бяз дроў. Кракоўка Ашм.
ЧАРТЎГАВАРЫ, А ЁН БРЫК ДАГАРЫ Скбкараз таз табё казала не пазьніцца на раббту, а ты зноў ляжыш на лбжку, чартў гавары, а ён брык дагары. Міхнічы Смарг.
ЧАСАМ 3 КВАСАМ, А ПАРОЮ 3 БЯДОЮ Трэба ж перабыць як гэту бядў, усяк бывая; часам з квасам, а парбю з бяддю, часам плачам, часам скачам. Вялетава Кар.
ЧУЖбГА ШЧАСЦЯ КАНЁМ HE ЎГОНІШ Hi пагляда), дачўшка, што хто шчасьлівы, ты ceajzo прычакаяш, чужбга шчасьця канём неўгбніш. Кукалкі Ваўк. ЧУЖЎЮ БЯДЎ РУКАМІ РАЗВЯДЎ, А СВАЁЙ I ВІЛАМІ HE САПХНЎ Як у кагд Ііншага гбра, то чалавёк пара)іць і пасббіць, а яку самдга гбра, то ня вёдаю, што/рабіць, гэта ж так: чужўю бядўрукамі развядў, а сваё] і віламі ні сапхнў. Савані Свісл.
ЧУЖЬІ POT НА ВАРОТЫ HE ЗАЧЫНІШ Boj, сынбк, што пра цябё людзі гамбняць, ты паслўха), а тыжжаніцца дўмаяш, як пачўяшто твая Каця, то бўдзя табё, ты ж чужы рот на варбты не зачыніш. Мураваная Ашмянка Ашм.
ЧУЖЬІХ СЛЎХАЙ, А СВОЙ РОЗУМ МАЙ Ты ні зважаі, што там хто скажа, калі любіш Маню, то бяры дзёўку, чужых слўхаў a ceoj рбзум маў Шылавічы Слон.
ЧЫЁ Б ЦЯЛЯТЫ РЫЧАЛІ, А ТВАЁ Б МАЎЧАЛІ Ты вінавата больш за кагб, што спазьнілася, які час хбду і была б дбма, ўсё на маці складаяш, чыё б цяляты рычалі, а тваё б маўчалі. Алешышкі Смарг.
ЧЫМ ЗА РОЗУМАМ ДА АСЛА ХАДЗІЦЬ, ЛЁПЕЙ ДУРНЫМ ЗАСТАЦЦА Во, сынбк, якія тваё таварышы, што табё нарарлі жбнку з дзіцям кінуць, тады, чым за рбзумам да асла хадзіць, лёпя/ дуркым застацца. Гейстуны Ашм.
ЧЫМ МЁНШАЯ БЛЫХА, ТЫМ МАЦНЁЙ ДАПЯКАЕ Во, брат, праўду кажуць людзі: чым мёншая блыха, тым мацнё) дапякая. Дакудава Аід.
ШАНЎЙ КАНЯ ЎДбМА, А ЁН ЦЯБЁ Ў ДАРОЗЕ Як падкінуў аўса, то конь цягнўў дббраўсю дарбгу, Moj бацька казаў праўду: шанў) каня ўдбма, а ён цябёўдардзя. Міжэвічы Слон.
ШТО БЎДЗЕ СЎДЖАНА, TO HE БЎДЗЕ АДГЎДЖАНА Пра Ганку бабы шмат чагб гаманілі, алеАлёсь ажаніўса на ё), кажуць жа: што бўдзя сўджана, то ня бўдзя адгўджана. Кукалкі Ваўк.
ШТО БЫЛО, TO СПЛЫЛО Ты, бацька, ўсё нагадваяш, які ддбры быў у цябё конь, але што былд, то сплылб, ты ўжо даўнб на жалёзнага каня пера]шбў. Машэвічы Кар.
ШТО ВІНЕН, АДДАЦЬ ПАВІНЕН Япрышбў да цябё, Сьцяпан, ні за тварм, а за сварм, што вінян, аддаць павінян. Збляны Лід.
ШТО ГАК, TO ЗНАК Наш Кбля ні мая яшчэ звычкірабіць на трактары, што гак, то знак, але ж навўчыцца. Навасёлкі Слон.
ШТО КАМЎ БАЛІЦЬ, ТОЙ ПРА TOE I ГАМАНІЦЬ Як яны маладзёнькія, то пра гуляне і дўмаюць, што камў баліць, moj пра тдя і гаманіць, што камў на ўме, moj тбя і дзяўбё. Шчэчыцы Маст.
ШТО КРАМ, TO АБЫЧАЙ УАстраўцы па мярцў пяюць, а ў нас галбсяць, што кра), то абычсц. Ясенавіца Ваўк.
ШТО ЛЁТАМ РОДЗІЦЦА, TO ЗІМОЙ ЗГОДЗІЦЦА Нацягаям у радзюжках травы, насўшым, і карбва зімд] ні галбдная, што лётам рбдзіцца, то зімб) згбдзіцца. Сцігане Іўеўск.
ШТО ЛЮДЗІНА, TO НАВІНА Яі'зьбярўцца мужчыны ў нядзёлю на мсцдане, то да вёчара гамбняць, што людзіна, то навіна. Мачуліна Ваўк.
ШТО НА ЯЗЫК, TO 13 ЯЗЫКА Тымянё пытаяш, скульягэтаўзяў, штоПёцька выяжджая, а табё што на язык, то і з языка, улюдзё) cnbimdj. Шылавічы Ваўк. ШТО HI СКАЖА, МАСЛАМ МАЖА Jix стары усім дагбдзіць, нікбга ня ўкрыўдзіць, што ні скажа, маслам мажа. Міхалкі Свісл.
ШТО НЯГбЖА, ДЫК НА ТАБЁ, БОЖА Як папсаваласа мбрква, тады старая нам яё аддаё, няма каб дала ўвбсянь, a то, што нягбжа, дык на табё, ббжа. Амбілеўцы Шчуч.
ШТО ЎБІЎ, TO ЎЁХАЎ Bo cmoj пры тварм Сяргёю, то трбхі што зрдбіць, а адыдзіся, то ляжа ў кустах і сьпіць, такі чалавёк, з jiM што ўбіў, то ўёхаў. Якімавічы Слон.
ШТО У ЛОБ, TO I ПА ЛБУ Што ні тлумачылі ямў аб машыня, для ўівана ўсё былб што ў лоб, mo j па лбу. Цяглевічы Зэльв.
ШЧАСЦЯ ГРбШМІ HE КЎПІШ Усё мбжна купіць і дабыць, аднб шчасьця грбшмі ня кўпіш. Кукалкі Ваўк.
ШЧЬІРАМУ СЭРЦУ I ЧУЖАЯ БбЛЬКА БАЛІЦЬ Як мама хварэла, цётка Аюба дапамагала нам ва ўсім, шчьіраму сэрцу і чужая бблька баліць. Аіпічанская Пушча Дзятл.
шэпты ХАТУ звбдзяць Казала Мальвіна, як паслўхаў Мікбла баб, мбцна лаяў сваю жбнку, гэта ж шэпты хату звбдзяць. Шылавічы Слон.
ЯЗЫКбМ СЁНА HE НАКбСІШ А кінь ты, Сьцяпан, сваё казаньні, языкбм сёна ні накдсіш, прыхбдзь узаўтра раніца), разам пб]дзям усё на сенажаць. Анжадава Ашм.
ЯК БАЛІЦЬ У ГРУДЗЯХ, HE БЫВАЦЬ У ЛЮДЗЯХ Вы ўжо ідзёця, дзёткі, на вясёлё, а мне ўжо ні да вясёля, як баліць у грудзях, ня бываць у людзях. Меляховічы Зэльв. (Мелехавічы)
ЯК ВЯДЗЁЦЦА, TO I НА ТРЭСКУ ПРАДЗЁЦЦА У гэтум гддзя здалі па плану малакб і мяса, прэмію атрымалі, во, як вядзёцца, mo j на трэску прадзёцца. Белазёраўцы Іўеўск.
ЯК ГРЫМІ'ЦЬ НА ЛЁД, TO БЎДЗЕ ХЛЕБ, ЯК МЁД Учбра грымёла, аж страх, яшчэ дрэвы гдлыя, а ў лёся сьнег ляжыць, кажуць людзі: яг грыміць на лёд, то бўдзя хлеб, як мёд. Савічы Шчуч.
ЯК ДАЧКА АД МАТКІ БЛІЗКА, TO ПАД ВАЧЬІМА СЛІЗКА Як мужык яё расхбдзіцца, то Галя часто да маці прыбяжыць, a то маці да яё прыдзя, яг дачка ад маткі блізка, то пад вачыма сьлізка. Кукалкі Ваўк.
ЯКІ3 ЯЙЦА, TAKI IДА КАНЦАМо/Васька і малы быў такімаўкўн, і цяпёр аднд маўчыць, як кажуць: які з я)ца, такі і да канца. Нагародавічы Дзятл.
ЯК САЛА Ў ХАЦЕ ПбЎНА СКРЫНЯ, TO I ПАТЭЛЬНЯ ГАСПАДЫНЯ Я нікдлі ні лянўюса згатаваць, абы былб ж чагб, як сала ў хаце пбўна скрыня, mo j патэльня гаспадыня. Заляшаны Ваўк.
як стАне на палёна, to жАбе па калёна 0/ я такіх хлбпцаў ня люблю, як станя на палёна, то Жабе па калёна. Крапіўніца Свісл.
ЯК ШЧАСЦЕ HE АКІНЕ, TO ЗНОЙДЗЕ I Ў МЯКІНЕ Ты, Стэфачка, не шука/ хлбпца на гуляньні, лепш удбма падсабляі маці, бо як шчасьця ні акіня, то знд]дзя іў мякіня. Заполле Лід.
ЯК ШЫХЎЕ, TAK I ХАЛІМОН ТАНЦЎЕ Да Адамушкі зьёхаліся ўсе дзёці, удбма вёлька радасьць, у такбм гбры жыў ранё) чалавёк, і ўсё пра)шлб: як шыхўя, так і Халімбн танцўя. Ятаўтавічы Іўеўск.
ЯМЎ КАЖЬІКІЙ, ЁН КАЖА ГіАЛКА Ужб сабраліса ёхаць да маткі, а ён кажа, ні паёду, а ўчбра сам нагадаў ёхаць, то мўсіла ўсё кідаць і ёхаць, во які, ямў кажы кі), ён кажа палка. Юшкавічы Свісл.
Загадкі
АДНЎ КАЗЎ МАЮ ДЫЙ ТЎЮ ЗА ХВОСТ ПАДЫМАЮ Засланка ад печы. Трэба печ зачыніць засланка), гэта ж загадка ёсьць, адгані яё: аднў казў маю ды) тўю за хвост падымаю. Шусцікі Ваўк.
БЕЗ ПІЛЫ, БЕЗ СЯКЁРЫ МАСТЫ МАСЦІЦЬ Мароз. Марбз вёлькі замасьціў усёнько, без пілы, без сякёры мастэ масьціць. Грамавічы Шчуч.
БЁЛАЯ НАЎЛЁЧКА, HI ШВА, HI РАМБЭЧКА Яйка. Адганёця загадку: бёлая наўлёчка, ні шва, ні рамбэчка. Грамавічы Шчуч.
ДВА СТАЯЦЬ, ДВА ЛЯЖАЦЬ, ПЯТЫ ХОДЗІЦЬ, ШОСТЫ ВОДЗІЦЬ, СЕМЫ ПЁСЕНЬКУ ПЯЁ Дзверы. Каб дзьвёры змаістраваць, то дбўгая справа, то ж кажуць: два стаяць то шўлы, два ляжаць верх і ніз дзьвярэў пяты хбдзіць то самы дзьвёры, шосты вддзіць гэта швбрны, на якіх дзьвёры начэпляны, сёмы пёсяньку пяё то скрып у дзьвёрах. Грамавічы Шчуч.
ЗА ЛЁСАМ ЛЯСАНСКІМ, ЗА МОРАМ МАРАНСКІМ ПЛАКАЛА ЦАРЫЦА ГОЛАСАМ ЦЫГАНСКІМ Скрыпка. Дзёвачка вўчыцца )граць, і ўжо ў яё дббра выхбдзіць, а хлбпчыкі зь яё пацьвёльваюцца памавіскам: за лёсам лясанскім, за мдрам маранскім плакала царыца гдласам цыганскім. Грамавічы Шчуч.
ЗАРбЎ ВОЛ HA СТО СЁЛ Гром. Во як блыская, зардў вол на сто сёл, на сто рэчак, на сто пёчак, на сто камінбў. Шусцікі Ваўк.
ІДЗЁ БРАТбЎ ДВАЦЦАЦЬ ПЯЦЬ, А ПРАЗ ЗІМУ СЛЯДЬІЗНАЦЬ Зубы ў баране. To ж ддбра кульцівацыю зрабілі, пдлёрдўнае, радкамі засёяно, кажуць, ішлб братбў дваццаць пяць, а праз зіму сьляды знаць. Шусцікі Ваўк.
КАБ Я ЎСТАЛА, TO ДА НЁБА ДАСТАЛА Дарога. Гэта ж стблькі дардг на сьвёце, нездарма кажуць пра дардгу: каб я ўстала, то да нёба б дастала. Бярозаўка Аід.
КАНДРАТ МОЙ БРАТ ЯК УСТАЎ, ТАК ДА НЁБА ДАСТАЎ Дым. Зранку з усіх кдмінаў стаўбэ дымяць, адгані загадку: Кандрат мо] брат як устаў, так да нёба дастаў. Шусцікі Ваўк.
КАРОВА РЫЖА ЎСЁ НЁБА ЛІЖА Вясёлка. Дажджэ )дуць, але як распагбджваяцца, то сьвятлёя, тэнча вбду бярэ, карбва рыжа ўсё нёба ліжа. Навасады Вор.
КРЎГЛАЕ, ЯК СбНЦА, ГАРЫЦЬ ПАД ІМ ДОНЦА, ЗАРУМЯНІЦЦА БАЧОК ШУГ НА РУЧНІЧОК Блін. Што гэта, дзёці? Крўглае, як сднца, гарыць пад рм дбнца, зарумяніцца бачбк шуг на ручнічдк? Навасады Вор.
ЛЯЖЫЦЬ НА ЛОЖКУ, ЗАДРАЎШЫ НОЖКУ Прасніца. На прасьніцу кажуць: ляжыць на лбжку, задраўшы нбжку. Шусцікі Ваўк.
ЛЯЦЁЛА ПДВА, НА БАЛбЦЕ ЎПАЛА, ПАСЫПАЛАСЯ ПЁР'ЯЧКА НА ЎСЯКА ЗЁЛЬЯЧКА Хмара і дождж. Як у капіцы сёно загрэблі і дождж bay, але ж і дббры дбжджык, так усё аджылб, во, дзёткі, ляцёла пава, на балбці ўпала, пасыпаласё пёр’ячко на ўсяко зёльячко. Шусцікі Ваўк.
ЛЯЦЯЦЬ ЧЫРЫЧЫКІ, задрАўшы ль'ічыкі Сані. Ужо па сьнёгу на калёсах не паёдзяш, унь ляцяць чырычыкі, задраўшы лычыкі. Дабраволя Свісл.
НА ТОЙ СВЕТ ІДЗЁ СКАЧУЧЫ, А НАЗАД ПЛАЧУЧЫ Вядро ў студню і са студні. Што гэта на moj сызет ідзё скачучы, а назад плачучы? Грамавічы Шчуч.
HE ВОШ, A ЗА МУЖЫЦКІМ КАЎНЯРОМ ЖЫЎ Пан. Наш пан быў страх багаты, ня вош, а за мужыцкім каўнярбм жыў, чагб ні былб ў ягб маёнтку? Аднь'іх кбня] на cmajni былб з паўсбтні. Свіслач Гарадз.
ПАД ПРЫПЕЧКАМ ДРАБЯЖЫ, A ХТО ВЁДАЕ HE КАЖЬІ Пацеркі. Мнемама купіла нёшта: пад прыпечкам драбяжы, а хто вёдая ні кажы. Грамавічы Шчуч.
РЫКНЎЎ ВОЛ HA СТО АЗЁР, HA СТО МІЛЬ, НА ЎВЕСЬ МІР Гром. Як з лёсу вы]шлі, то адразу бліскавіца асьляпіла, і гром яг даў, лёдва ні паўміралі ад страху, во, рыкнўў вол на сто азёр, на сто міль, на ўвесь мір. Дабраволя Свісл.
Даведачнае выданне
Таццяна Піліпаўна Сцяшковіч
СЛОЎНІК ГРОДЗЕНСКАЙ ВОБЛАСЦІ
Другое выданне, папраўленае
Рэдактар: Наста Кахан
Вёрстка: Уладзіслава Бурымская Дызайн вокладкі: Заміра Болцікава Адказны за выпуск: Аляксандр Пашкевіч
Падпісана ў друк: 12.01.2018. Фармат 70x100 1/16 Друк афсетны. Папера газетная.
Улік.-выд. арк. 25,00. Умоўн.-друк. арк. 32,25
Наклад 500 асобнікаў. Замова 52
Выдавец:
Таварыства з абмежаванай адказнасыдю «Інбелкульт» АДРН 1136733002120 пас. Малкамбіната, д. 21,216790
г. Рудня Смаленскай вобласці, Расійская Федэрацыя inbielkult@gmail.com
Надрукавана ў:
Друкарня «Ляўко» вул. Уладзіміра Вялікага, д. 2,79000, г. Львоў, Украіна
978-5-00076-044-4
ISBN
760444
785000
«Слоўнік Гродзенскай вобласці» Таццяны Сцяшковіч быў надрукаваны ў 1983 годзе накладам 600 асобнікаў. Кніга раскрывае лексічнае і фразеалагічнае багацце Гарадзеншчыны, што робіць працу вартай увагі не толькі даследнікаў мовы, але і фальклору, аматараў гісторыі.
КНІГІ ОНЛАЙН
