Слоўнік Гродзенскай вобласці
Таццяна Сцяшковіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 400с.
Смаленск 2018
ХІЖА (хі'жо) прысл. Хутка. Бяжыхіжо, дагані тату. Манчыцы Свісл.
ХІЖАК м. Злы, люты чалавек. Нёмцаў мы ўвёдалі дббра, такіх хіжакбў сьвет не бачыў, якяны. Урцішкі Іўеўск. ХІЖАСТЫ прым. Злосны. Хіжастыя фашысты ўсіх забівалі, кагб захбплівалі, але парцізан яны баяліся. Нагорнікі Дзятл.
ХІЛЯЦЬ незак. Гнуць, згінаць. Я такі быў мбцны, што мог падкбвы хіляць рукамі. Паляцкішкі Вор. Ня хіля) бярбзку, a то злбміш. Навасёлкі Лід. хімАры мн. іран. Капрызы, непаслушэнства. Што ты мне хімары сваё давбдзіш, ідзі лепш вады прынясі. Крычнікі Іўеўск.
ХІМКАЦЬ незак. іран. Бедаваць, стагнаць. Што ты хімкаяш кбжны раз, як трэба ]сьці на буракі? Загор’е Кар. ХІНОВЫ прым. Модны. Хлдпяц хінбвы, хінбва ўбіраяцца, нічбга не скажаш, ганьбы не мая. Пацавічы Маст. ХІРА ж. Хвароба. Так гэта хіра мянё мўчыць, галава баліць, і лёкі не памагаюць. Старчаняты Іўеўск.
ХІРНЯ ж. Хлеў. Пачака), заганю кдня) у хірню і прыдў. Пацавічы Маст.
ХІРЫ прым. Хворы, нездаровы. Наша Лёна ўвесь час хірая, яГ бацька, moj усё жыцьцё такі хіры. Янавічы Навагр.
ХІТАЦЬ незак. Ківаць, матаць. Чагб ты хітаяш галавбю? Ці не забалёла, ці мо прадўла. Бобрава Ваўк.
ХІТНЎЦЬ зак. Махнуць, кіўнуць. Як я хітнў рукдю, то бяжы за намі, значыць, нікдга німа. Залессе Смарг.
ХЛАПОТНЕ прысл. Клапатліва, напружана. Прыёхаў сын зжбнкаі і дзёцьмі, так хлапбтне ўсё лёто, хутчэ) бы перажыць гэты час. Сіняўшчына Іўеўск.
ХЛЁБНІКІ мн. Госці, запрошаныя на вяселле. Ужо хлёбнікі ўсе прыёхалі, частаваліся, а цяпёр рдбяць хто што. Крышылоўшчына Кар.
ХЛЁБНІЧАК м. Пястун. Moj брат яшчэ малы, хлёбнічкам гадўяцца ў сварм гнязьдзё. Ханявічы Свісл.
ХЛЕБУСЦЁЦЬ (хлябусцёць) незак. Аіцца. Рана на назё была невялікая, але кроў хлябусьцёла ракдю. Баравікі Сдон.
ХЛЕПАСТАЦЦА (хляпастацца) незак. груб. Смяяцца, рагатаць. Во, глядзі, брыгадзір, .сядзяць тут, хляпёшчуцца, а рабдта яшчэ не зрбблена. Раганічы Шчуч.
ХЛЕБА, ХЛЯПА, ХЛІПАНКА I ХЛЕПАНКА ж. Халепа, слота. Куды ты паёдзяш такбю хлёбаю, заўтра паёдзяш. Геруцева Свісл. Хляпа на вўліцы, мбкры сьнег, страх вы)сьці. Крычнікі Іўеўск. Ня выхбдзь на двор, такая хлёпанка, гразь па калёна. Лелкжі Іўеўск.
ХЛЁПАНІСТЫ прым. Гразкі, размоклы. Трэба вымясьціць каменям падвбрак, бо ён такі хлёпаністы, ycej калухату прынбсяць. Урцішкі Іўеўск. ХЛЁСТКА прысл. перан. Лёгка, хутка. Хлёстка мы пераляцёлі праз роў, і ніхтб нам ні сустрэўся ў лёсе. Камянчане Іўеўск.
ХЛЁСТКІ прым. Спрытны, удалы. Дзёўчына Панаса, што на Панямбні працўя даярка], надта хлёсткая ў раббце. Дубатоўка Смарг.
ХЛІПАСЛІВЫ прым. Бяздзейны, слабавольны. He чака} ад тагб хліпасьлівага дабра, ён болый хіліцца, каб паспаць, паёсьці смачна, а рабіць як прыдзецца. Варзяны Астр.
ХЛУДЗІНА ж. Дубец. Адгані гэтага паршука якд) хлудзінаў каб ня вы)шаў з двара. Міцкавічы Смарг. (Міцкевічы) ХЛЎПА прысл. Пахіла. Надто хлўпа ў нас паставілі страхў. Зарудаўе Маст. ХЛЮБЫ мн. Віткі з лазы замацоўваць жэрдкі ў плоце. Трэба нбвыя хлюбы зьвіць, старыя пагнілі. Сонічы Гарадз. ХЛЮНДРА ж. Неахайніца. Мўсіць, у наша) вёсцы адна такая хлюндра, і ня рббіць нідзё, і глядзёць на яё нёльга, такая брўдная. Саленікі Кар. ХЛЮПАВАТЫ прым. перан. Няўдалы, нядужы. Хто яё вёзьмя, вот aj бо хлюпаваты які хлдпяц мо j знб]дзяцца. Алекшыцы Бераст.
хлюпатАцца незак. Пляскацца ў вадзе. Дзёці зранку як пасьнёдаюць, ycej дзень хлюпбчуццаўрэчцы. Беліца Лід. ХЛЮПАТКІI ХЛЯПАТКІ прым. Гразкі. Дзіва што мдкрыя ўсе, па такіххляпаткіх мёсцах ішлі. Шылавічы Слон. ХЛЮПНУЦЦА зак. Паваліцца ў гразь. Ішбў па дарбзе дыякхлюпнуўся, усёнькі ўпэцкаўся. Саленікі Кар.
хлюптАць незак. Кіпець з шумам. Булён хлюпча ў саганё, ужо бўдзям сьнёдаць. Турэц Кар.
хлябАць незак. Піць, есці што-небудзь рэдкае. Як хварэў, аднб хлябаў малакб, больш нічбга ня мог ёсьці. Камянчане Іўеўск.
ХЛЯБІСТЫ прым. Худы. Тры кані ў cmajut ў jix і ўсе хлябістыя, аўса не даюць }ім. Вугольнікі Шчуч.
ХЛЯБЫ мн. Апушчаныя бакі ў жывёлы. He купля] ты гэта) карбвы, бачыш, якія хлябы ў яё, як у карбвы хлябы, то ня бўдзя ад яё малака. Кладнікі Іўеўск.
ХЛЯПЕЦЬ незак. Свяціць, глядзець. Трэба фіранкі павёсіць, a то вбкны гблыя хляпёюць. Кемяны Шчуч. хмялюн м. Мядовая настойка. Хмялюн у нас п’юць па лыжцы ў дзень ад рбзных хварбб. Урцішкі Іўеўск.
ХНІПАЦЬ, ХНІПУРЫЦЬ незак. неадабр. Плакаць. Ня трэба хніпаць, як малбму дзіцяці, ужо ня вёрняш маці. He Hand] ты малдга, a то зараз бўдзя хніпаць. Лаўна Маст. Чагб ты хніпурыш цэлы дзень, ідзі, малачка лепш дам, пат. Гута Дзятл.
ХОНІХА, ХОХМА ж. Неахайніца. Ягб жбнка такая хбніха, на ej сукёнка чбрная, як сьвятая зямля. Цярэшкі Ваўк. Янўліха ў наша) вёсцы адна такая хбхма. Прудзяны Шчуч.
ХОРАШАНЬКА прысл. Вельмі прыгожа. От хбрашанька прыбралася дачўшка, аж люба паглядзёць. Урцішкі Іўеўск.
ХОЎСТ м. Саматканае палатно. У наша) бабўлі ёсьць яшчэ вялікі скрўтак хбўсту. Даўгялы Вор.
хдхлік м. 1. Тхор. Хбхлік такіўрэдны, усіх курэ) у нас перадушыў. Каробчыцы Гарадз.
ХОХЛІК м. 2. Верабей. Ізнбў хбхлікі прыляцёлі, у куранят зёрня паклююць. Масты Маст.
ХОХМАТНА (хохматно) прысл. Смешна. Як пагляджў на ягб, мне станбвіцца хбхматно, такі ён хлюпаваты. Валосаўка Навагр.
ХРАБЎСТ м. Балотная трава, хробуст. Вазьмі кашэль і najdsi нарві сызіням храбўсту. Задворанцы Свісл.
ХРАПАТЫ прым. 3 вялікімі ноздрамі. Boj які ты храпаты, ycej паляц тво/ лёзяў храпу. Рахавец Навагр.
храпАч м. Смаржок. У лёсеўжо ёсьць храпачэ, jix трэба ўмець збіраць. Сухмяні Гарадз.
ХРАПЧЫ (храпчэ) мн. Грузды. Храпчэ фа]ныя грыбы, мбжна зьмяняць на мяса. Каробчыцы Гарадз.
ХРАСЦІЦЬ незак. Прарошчваць агароднае насенне. У нас заўсёды храсьцяць гуркё і буракё, натбшчваюць гуркё ў малакб, а буракё ў вбду. Каробчыцы Гарадз.
ХРАШЧЬІ, ХРОСЛI мн. Парасткі ўпрарошчаным насенні. Глянь, якія вялікія храшчы гуркі папускалі.. Ківанцы Вор. Каб намяк картбплю хуччэ) пасадзіць, бо ўжо хрбсьлі вырасьлі вялікія. Кайшоўка Кар.
ХРУК м. Непакладны кабан. На фёрме ў нас здарбвы хрук хбдзіць, сало на ём мо на чатыры пальцы бўдзя. Манчыцы Свісл.
ХРЎЛЯ ж. Старая карова. Паёдзям на рынак, кўпім хоць якўю хрўлю, бо цяжка без малака з дзёцьмі. Гуршчына Іўеўск.
ХРУМСТ м. перан. Здобнае цеста, спечанае ў тлушчы. Д ббры ўдаўся хрумст, пакаштўіця, які смашны. Радзявічы Маст.
ХРЫШЧОНІК м. Хросны сын. Купіла сва)мў хрышчбніку падарўнак. Сямёнавічы Дзятл.
ХРЫШЧОНКА ж. Хросная дачка. Мая хрышчбнка нёсла за маладб] вэлін, бо ён быў дбўгі. Лылойці Смарг.
ХРЭСЦЫ мн. Здобнае цеста, спечанае з макам. Каштавала вашы хрэсцы, хрэсцы ў вас былі надта смашныя. Эйгерды Іўеўск.
ХТОБАЧ, ХТО-БАЧАЧЫ, ХТО-КОЛЬВЕК, ХТО-НІЦЬ займ. Хто-небудзь. Хтобачужо; пасёяў картбплю, а ты нават і не згараў яшчэ сваю дзялку. Заполле Лід. Хто-бачачы і выяхаў адсюль у гбрад, але ў нас жыць зусім нядрэнно. Любары Лід. Xaj на сьвята ма) прыёдзя да нас хто-кбльвек ад вас. Малыя Пугачы Шчуч. Усё ж такі хто-ніць бўдзя працаваць у сьвято. Старая Дубавая Гарадз. (Старадубавая)
ХТбСЬЦІК, ХТОСЬЦІКА займ. Нехта, хтосьці. У ва)нў бацька быўулёся, мы яго заўсёды чакалі, так ужо і чўям, хтбсьціка ціха пастўкаяў акнб. Даўгялы Вор. Учбра хтбсьціка стўкаў да нас у вакнб. Крапіўніца Свісл.
ХУДАРБА м. і ж. Худы чалавек. Ах ты, хударба мая малая, выпі малачка. Дварэц Дзятл.
ХУДЗЁННЫ прым. Надта худы. Мая Марыся худзённая стала, як вы)шла замуж, клбпатаў шмат йяпёр мая. Грамавічы Шчуч.
ХУДНЯЦЬ незак. Худзець. Кбрму ў гэтым рдку мала назапасілі, худняя кардва. Дашкаўцы Маст.
ХУЖЭЙ прысл. Горш. Даўнё] куды хужэі было жыць, хужэ) было рабіць. Кадзішкі Лід.
ХЎНЬКА ж. Посцілка на ложак. Аедзь нашла гэту хўньку на лджак, дзёці на печ зацягнўлі. Мірклішкі Смарг.
ХУРАВАЦЬ незак. Кіраваць запрэжаным канём. Ты ніддбра хураваў, то конь і спўдзіўся. Сямёнавічы Дзятл.
ХУРХУЛЁЦЬ незак. Бурна кіпець. 4djнікужо хурхуліць, хуччэ) трэба здымаць. Старчаняты Іўеўск.
ХУТАВАЦЬ незак. Думаць. Аб чым ты хутўяш? Hi аб чым не xymyj, усё дббра бўдзя. Навасёлкі Шчуч.
ХУТБОЛКА ж. Спартовая сарочка. Такая вялікая дзёўка, адзёня хутбблку і гаці і хбдзіць. Івашкаўцы Бераст.
ХУТВАЧ м. груб. Прайдзісвет. Да наiuaj Стэфы прыбіўся гэты хутвач. Хрустава Свісл.
ХЎЦЕНЕНЬКА (хўцяненька) прысл. Вельмі хутка. Ідзі сюды хўцяненька, маё мілае дзіцятка. Лунна Маст.
ХЫРКАЦЬ незак. Кашляць. Ізнбў бўдзяш хыркаць, як лёду насмбкчасься. Караняты Астр.
ХЭЛМА ж. Матацыклетны шлем. Бяз хэлмы нідзё ня выядзяш, накладаюць штраф. Пераганцы Вор.
хэнць ж. Жаданне, ахвота. У Majzo чалавёка дык да чагб рншага німа хэнці, а як у рыбу ісьці, дык заўсёды ёсьць хэнць. Паташня Іўеўск.
ц
ЦАБАНІЦЬ незак. Ліць, ліцца, моцна цячы. Улёва такая, ycej дзень цабаніць дождж як з вядра. Кайшоўка Кар. Прышдў у лазьню і цабаніць на сябё вадў. Уша Кар.
ЦАВІНА ж. Націна, сцяблы з лістамі. Мўсіць, вы, дзёці, не давалі цавіны сьвіням, што так вішчаць? Буйкі Дзятл. ЦАГАЛКОВЫ прым. Колеру цэглы. Цагалкбвыя сукёнкі сталі насіць. Водла Бераст.
ЦАГЁЛАК м. Цагліна. Прынясі цагёлак, трэба сырнік націснуць. Дубатоўка Смарг.
ЦАГЁЛАЧКА ж. Квадрацік, кавалачак. Да) мне дзьве цагёлачкі цўкру. Прывалка Гарадз. (Прывалкі)
ЦАЛІКОМ прысл. Цалкам, усе разам. Лянь, тво) хлбпяц цалікбм сьлівы глытая. Крапіўніца Свісл.
ЦАЛКІ, ЦАЛЫ, ЦАЛЬНЫ, ЦАЛЮСЬКІ займ. Цэлы. I яГ дзядзька цалкі дзень мбжа сядзёць без раббты, яб ня вытрымаў. Дашкавічы Свісд. Цалы дзень дзёці не захбдзяць у хату, га)сўюць па сяле. Пескі Маст. Цальнае лёта пражылі тут у jix, бо нашу хату шчэ былі не закднчылі. Ледюкі Іўеўск. Сама цалюські дзень была ў хаце, пратаўкласяля пёчы. Лаўрынавічы Свісл.
ЦАЛКІ мн. Бульба ў мундзірах. Ужо зварыліся цалкі, ідзі ясьці. Дворышчы Лід.
ЦАЛЬ м. Цвік памерам 4 см. У краме прадаюцца цалі, паглядзі, мо якраз спатрэбяцца нам. Доргішкі Ашм.
ЦАЛЬНЯГ м. Занесеная снегам дарога. Пакўль npajmM праз цальняг, дык спацёла. Крычнікі Іўеўск.
ЦАМРА ж. Калода. Тата сам падганяя дубдвыяцамрыўкалддзяжы. ЧэхіАстр.
ЦАМЯНТОВЫ I ЦАМАНТОВЫ прым. 3 цэменту. Нам патрэбна будаваць склеп цамантдвы. Падгалішкі Шчуч.
ЦАНАВАЦЦА незак. Прыцэньвацца, сыходзіцца ў цане. Мая дачка няўмёя цанавацца, што папросяць, тдя і даё. Ханявічы Свісл.
ЦАНДАЛІ мн. Лёгкі абутак, сандалі. Наклала цандалі і пашла па татаві. Каробчыцы Гарадз.
ЦАПАЛКІ мн. Вілы вымаць гаршкі з печы. Aj, бяда, ў мянё цапалкі паламаліся, няма чым сагана вымаць з пёчы. Рыбакі Шчуч.
КНІГІ ОНЛАЙН
