Слоўнік Гродзенскай вобласці
Таццяна Сцяшковіч
Выдавец: Інбелкульт
Памер: 400с.
Смаленск 2018
ЮРЫЦЦА незак. Гуляць, круціцца. Цэлымі днямі дзёці юрацца на вўліцы, у хату не загбніш. Чарнелі Іўеўск. (Чарнэлі)
ЮХА м. і ж. Прайдзісвет, круцель. Гэта юха бітая, ты пры ;ім праўды не пачўяш, усё вёрня на сваю карысьць. Янканцы Ашм.
ЮШЫЦЦА незак. Непакоіцца, клапаціцца. Moj стары надта юшыцца каля ўнўка. Путрышкі Гарадз.
юшыць незак. Цячы. Як сёчка) рукў парэзаў, так кроў так і юшыць з рукі. Пасуцічы Зэльв.
я
ЯГДА ж. Ружовая частка шчакі. У маладзіцы, што ў нашага сусёда жывё, ягды руждвыя. Пагараны Гарадз.
ЯГЕЛЬ, ЯГЕР м. Аер. Уся сажалка зарасла ягелям. Градаўшчына Астр. Ягер любіць на балдце расьці. Ааўна Маст. ягліць безасаб. Карцець, хацецца. Hixdj табё не ягліць ісьці з ддму. Прывалка Гарадз. (Прывалкі) ягбзны прым. Непаседлівы, рухавы. Наш Пёця такі ягдзны хлбпчык, мінюткі ня ўсёдзіць спакб)на. Пагарэлка Кар.
ЯГОСЦЕКА (ягбсцяка), ЯГОШАКА займ. Яго. Усё ягбсьцяка дабрд былб старая хата. Кукалкі Ваўк. Ягбшака зараз няма ўдбма. Бярозаўка Лід.
ЯДАЛЬНІК м. Пакой, хата, дзе праходзіць жалобнае частаванне. Людзі дббрыя, за/дзійеда нас у ядальнік! Пагараны Гарадз.
ЯДЖГАР I ЯЁДЖАР м. Ёрш. Ягджар рыба смашная, тдлькі надто калюшча, дрэнна яё чысьціць. Касцянева Шчуч.
ЯДЗЕРКА-ПЯЦЕРКА ж. Божая кароўка. Ядзерка-пяцерка, што сёньня бўдзя: ці дождж, ці пагдда?Яг дождж, то ляці, як пагбда, то сядзі. Шылавічы Слон.
ЯДНАЧКА ж. Адна дачка ў сям’і. Яна ў Сымдніхі ядначка, такая ўдалая да раббты, то не заўсёды праўду кажуць, што каліядначка, тола)дачка. Заберазь Іўеўск.
ЯДРАНЁЦ, ЯДРАНКА м. Божая кароўка. Як лён рвеш, дык гэтых ядранцбў шмат трапляяцца. Вігушкі Іўеўск. Ядранка, ядранка, паляці на нёбо, там табё дадуць хлёба. Пескі Маст. ЯДРАНЬ ж. Сакавітасць, спажыўнасць. Дажджэ прсцшлі дббрыя,
ядрань такаяўлёсе іўпблі, што скаціна наядаяцца яг бачыш. Каробчыцы Гарадз.
ЯЕНІЦЬ незак. Плакаць. Мбжа, тваё малбя захварэла, бо так яёніць даўнб. Вугляны Смарг.
ЯЖЫНА ж. Ажыны. Але j фа]на ў нас зацьвілб ў лёсе, як залёз у яжьіны, то лёдзьве вьіляз. Улазы Маст.
ЯЗАБЭЛЯ ж. Кашалёк з грашыма. Мая язабэля ў шафе ляжыць, а ты сваю язабэлю ня выпуска) з кішэні. Падгалішкі Шчуч.
ЯЗВІНА м. і ж. Злы чалавек. Гэта)язьвіны табе лепш асьцерагацца. Прывалка Гарадз. (Прывалкі)
ЯЗДЖАЛЫ прым. Падарожны чалавек. Разьдзява]ся, брат яжджалы, да лезь на печ пагрэ)ся. Павіланцы Вор.
ЯЙКбВЫ прым. Светла-жоўты. Мне падабаяцца яфбвая мэбля, дўжа фар ная. Кемейшы Вор.
ЯКАСЦІ прысл. Як. Якасьці тут мне npajcmp, каб бліжэ] былб дахаты. Навасёлкі Шчуч.
ЯКГА прысл. Хутка. Бялізна на дварэ высахла якга, лётам якга сдхня. Падгаі Ашм.
ЯКЁННЫ займ. Які. Якённы злы чалавёк гэты Дзямян. Ханявічы Свісл.
ЯКРЫСТА прысл. Тоўста, вялікім слоем. Якрыста наслала сёна, бўдзя вам дббра спаць. Каробчыцы Гарадз.
ЯКРЫСТЫ прым. Тоўсты. Якрыстыя нбгі ў цябё, надта лыдкі якрыстыя. Каробчыцы Гарадз.
ЯК-УШКОЛЯК прысл. Як-небудзь, з горам напалам. Мая Валя як-ушкбляк яшчэ сукёнкі нбсіць, аднб калёнкі відаць, а што fix Вёрка нбсіць, то ўсе лёдзьвя на вёрсі, усё віднб. Грынкі Свісл.
ЯЛАГА ж. Яловыя сукі, галінкі. Траха ялагі з Казё]шчыны прывёзлі, улётку дббра будзя зварыць што. Бяцюны Ашм.
ЯЛЦА ж. Палявы хвошч. Ядык на зіму сушў карбвеялцў. Крывічы Іўеўск.
ЯМІЦА ж. Пячурка на прыпечку, куды заграбаюць вуголле. Трэба выбраць пбпял з яміцы і зрабіць лўгу. Квасоўка Гарадз.
ЯНАК м. Аганёк (кветка). Да) мне пасмачку янака, ніха) і ў мянё цьвіцё. Каменная Русота Гарадз.
янчбнцы прым. Плаксівы. Нёкі ты янчбнцы стаў, усё табё ня тбя. Баравікі Іўеўск.
ЯРЗНЎЦЬ зак. іран. Выпіць гарэлкі. Нікблі не пробу) ярзнўць дармдвую чарку, бо з дармбва) чаркі пачынаяцца п’яніца. Крычнікі Іўеўск.
ЯРКА, ЯРЫЦА ж. Яравое збожжа. Ярка ўрадзіла сёлета дббра, хоць і пбзна ўзышла. Дашкавічы Свісл. Сып ярыцу ў мяшкі і павязём у млын. Пагараны Гарадз.
ЯРМАТКА ж. Вопратка. Адзёнь ярматку, зранку насгпаяшчы марбз на дварэ. Галубы Маст.
ЯРМАЧЫЦЬ незак. Брысці з далёкай дарогі. Яўжо ярмачу зранку, а трэба давёчара dajcbip дахаты. Таншчына Смарг.
ЯРМЯК м. Плашч. Накінь ярмяк, пэўна дождж бўдзя. Станчыненты Смарг. ЯРЎЖЫНА ж. Балота. Ярўжына наша вёлька, там лён мбчаць. Бершты Шчуч. ЯРШЫНІЦЦА незак. Злавацца. Як памбжа што табё, то адразу каб ад-
дзякавала, калі не аддзякуяш, тоўжо яршыніцца. Дубна Гарадз.
ЯРЫ прым. 1. Злы,сярдзіты.ЖА/рыЛІА хал, людзі баяццаягб. Васілевічы Слон. ЯРЫ прым. 2. Ясны, сжххы.Якіяўтвар гбмалдгаярыя вбчкі. Дубрава Шчуч. ЯСІК, ЯСЬКА м. Маленькая падушачка. Прынясі ад цёткі ясік, палажы на лбжку. Лешчаняты Смарг. У нас ёсьць два яські, у мянё і ў мамы. Чорны Ayr Іўеўск.
ЯСЛАВЎХІ прым. Вушасты, з доўгімі вушамі. Ах ты мо/ яславўхі заяц, ідзі памы)ся. Магуны Вор.
ЯСНІЦЦА безасаб. Днець. На дварэ ўжо ясьніцца, то ўстава)ця, да гарачыні даёдзіця да станцыр. Нагародавічы Дзятл.
ЯСЭЛКА ж. Каляды. Мама, я najdy да Яні на Ясэлку. Маісеевічы Ваўк.
ЯСЮНКА ж. Паліто на восень. Зімна на дварэ, адзява) ясюнку. Дунай Іўеўск. ЯТРЫЦЦА незак. Свярбець, чырванець. Ня вёдаю, куды кінуцца, збыць нага ятрыцца, каб ня рджа напала. Міжэвічы Слон.
ЯХА м. Рэха. Чўяш, адклікаяцца яха ў лёся, яха панёслася Сямёнавічы Дзятл. ЯЧА ж. Ежа. Ваўчаня як падрасьцё крыху, то самб сабёячу дабывая. Касцянева Шчуч.
ЯЧМЁНКА, ЯЧМЯНКА ж. Ячменная салома. У нашымкалгасеячмёнкузьвёзьлі ў гумнб. Дамуцеўцы Шчуч. Ужо зьвёзыі ячмянку да фёрмы. Дзегцяры Шчуч. ЯЧЫ прым. Прыгодны да ежы. Гэта сёна ячае, карбва зімд) бўдзя дббра ёсьці. Караняты Астр.
НАРОДНАЯ ФРАЗЕАЛОГІЯ
Фразеалагізмы
АБВЁСЦІ КРУГА ПАЛЬЦА Ашукаць. Ну штоты зь)ім зрдбіш? Ён абвёў цібе круга пальца. Куклічы Свісл.
АБЛІВАЦЬ ГРАЗЗЮ Знеслаўляць, нагаворваць. Перастаньты абліваць гразьзю людзё). Лапацічы Маст.
АБОЕ РАБОЕ Аднолькавыя. Яськдвы ні клапдцяцца пра дзяцё), запусьцілі гаспадарку, аббя рабдя гультаЦ. Маскалі Маст.
АБЎЦЬ СЭРЦА Ў ЛАПЦІ Зрабіць штосыді пад прымусам. A6yj сэрца ў лапці, падыдзі да брата, памірыса, ні спадзё з цябё кардна. Бершты Шчуч.
АБЫ НОГІ He важна які, абы чалавек. Наш не пазірая на чалавёка, на яго характар, яму абы нбгі. Сімакава Кар.
АГНЮ ПАЗЫЧЫЦЬ Спяшацца. Пасядзі яшчэ ў нас, a то прышдў агню пазычыць. Гернікі Дзятл.
АДБІЦЬ АХВбТУ Страціць інтарэс. Пасьля гэта) сваркі ў мінё адбіла ахвбту рабіць на фёрмя. Сіняўшчына Іўеўск.
АДВАЗІЦЬ СВАЕ Знасіцца, аджыць. Moj швэдар ўжо падраўся, адвазіў сваё. Раманавічы Шчуч.
АДДАЦЬ КЛЮЧЫКІ Ў МОРА Памерці. Хўтка і Цімбхаў стары аддасьць ключыкі ў мбра. Гернікі Дзятл.
АДКІНУЦЬ КАЦЮТЫ Легчы адпачываць. Moj ужэ даўнд прышоў з пбля, адкінуў кацюты і храпё. Ліпнікі Шчуч.
АДКРЫТАЯ ДУША Шчыры чалавек. У нас мама такая адкрытая душа, нічдга не мбжа стрымаць, усё скажа. Араны Ваўк.
АДНА ДУШОЮ Самотная. Жывў адна душбю, нёмцы забіліўсю маю дружыну. Міжэвічы Слон.
АДНА НАГА ТУТ, ДРУГАЯ ТАМ Шпарка. Ягжа так жыць ямў, то ў гбрадзе, то ў вёсцы, адна нага тут, Ьругая там, скача з вёскіў гдрад і назад. Пескаўцы Лід. аднАпераддругоюАднолькава, разам. Маё дбчкі як падрасьлі, адна. перад другдю ў люстэрку стаяць. Шаршні Дзятл.
АДНО ПЯТКІ ЗАБЛІШЧЭЛІ Пра знікненне, імклівыя ўцёкі. Як ён хўтка пабёг, змыўся, адно пяткі заблішчэлі. Шаршні Дзятл.
АДНЬІ ВОЧЫ блішчАць Пра надта худога чалавека. А мая Надзя прыёхала даддму, дык адны вбчы блішчаць. Хілякі Бераст.
АДНЫМ ПЭНДАМ Шпарка. Кажў, зьбёга), сынбк, адным пэндам да бабы, xaj прыдзя да нас. Каменная Русота Гарадз.
АДНЫМ РАЗАМ Імгненна. Васіль адным разам рашчатў калддку. Гейстуны Ашм.
АДНЫМ СЦЯГАМ Следам, чарадою. Сёньня ваённыямашыны адным сьцягам ідўць па наша) дарбзе. Белеўцы Лід.
АДНЫМ ЦЁНГАМ Бесперапынна. Дзёці швэндаюцца адным цёнгам, аж надаёла ўжо. Асіпаўцы Вор.
АД ПІЛАТУ ДА ГАРОДУ Бязмэтна. Ідзі дроў нагатў], што ты хбдзіш ад пілату да гарбду. Гудагай Астр.
АД ПУСТОГА ХЛЯВА ЗАТЫЧКА Нікчэмны чалавек. Гэта ж не чалавёк, а ад пустбга хлява затычка. Гудзяняты Іўеўск.
АДСАДЗІЦЬ ВАНТРОБЫ Змучыць, знерваваць. Moj адрана як паўшбў у лес, mo j цяпёр німа, кбжны раз адсадзіць вантрббы мне, усё дўмаяш, мо што здарылася. Крупава Лід.
АДЎМАЦЦА Ў СВІНЫЯ ГАЛАСЫ Позна спахапіцца, позна згадаць пра штонебудзь. Што ты цяпёр крычыш, хто цябё пачўя? Адўмаўся ў сьвіныя галасы, калі ўсе разьёхаліся. Каменка Шчуч.
АЖ ДУХІ ПАДЦЯГНЎЛА Пра адчуванне голаду. Tai' захацёлася ёсьці мне, аж духі падцягнўла. Сакольнікі Свісл.
АЖ ДУША Ў ПЯТКІ ЗАЙШЛА Пра спалох. Як апынўліся ў лёсе ндччу, аж душа ў пяткі за]шла. Стараўшчына Шчуч.
АЖ ЗА ВУШАМІ ТРАШЧЫЦЬ Пра яду з апетытам. Мўсіць, вёльмі смачная зацірка, бо малы есьць аж за вушамі трашчыць. Малыя Эйсманты Бераст.
АЖ ПЫЛ КУРЬІЦЬ Пра шпаркую язду. Як садзіцца гэты Барыс на каня, то аж пыл курыць. Уша Кар.
АЖ РЎКІ АГіАЛІ Разгубіцца, збянтэжыцца. Як убачыла, ідўць да нас, аж рўкі апалі. Калеснікі Бераст.
АКУНІ ВУДЗІЦЬ Драмаць седзячы. Трэба канчаць усю гавэнду, ваш брыгадзір ужо акунё вўдзіць. Сімакава Кар.
АПЕРАЗАЦЦА ЯЗЫКОМ Нагаварыць, напляткарыць. Цябё ўсе вёдаюць, што ты на ўсіх любіш аперазацца языкбм. Пархімаўцы Бераст.
АПУСКАЦЬ РЎКІ Губляцца перад цяжкасцямі. Яшчэ мбжа ўсё абьцдзяцца, не сьпяшаіся апускаць рўкі. Багудзенка Навагр.
АПЯЦЬ ДВАЦЦАЦЬ ПЯЦЬ Зноў тое самае. Я кажў сва]мў чалавёку, кабхутчэ) ішбў, а ён апяць дваццаць пяць, сваё правіць. Малыя Эйсманты Бераст.
АРЛОМ ВЕРАБ'Я НАЗВАЦЬ Вельмі пахваліць. Гэта жусім пераказвая, якягб пахваліў прадсядацяль, a moj арлдм вераб’я назваў. Дашкаўцы Маст.
АРШЬІН 3 ШАПКАЙ Малы, нізкі. Мужыку Сбні хоць аршын ш шапка), але ж працавіты. Мыслава Слон.
АСЫПАЦЬ ЗОЛАТАМ Шчодра абдорваць. Каб яна па)шла за Majzo сына, я б асыпала вашу Валю зблатам. Шаршні Дзятл.
БАВІЦЬ ЧАС Быць. 1 дзе ты бавіла час? Тут усё цябё чакалі. Калеснікі Бераст. БЕЗ ГОДУ НЯДЗЁЛЯ Нядоўга, мала. Пабыў Moj чалавёк брыгадзірам бяз гбду нядзёля і кінуў. Караняты Астр.
БЕЗ ДАЙ ПРЫЧЬІНЫ Выпадкова, нечакана. Прышла да нас Вблька бяз daj прычыны і пачала тралі-валі развбдзіць. Крышылоўшчына Кар.
БЕЗ ДАЙ РАЦЫ Без прычыны. Гэты Павал прычатўся да маё] Зіны без daj рацы і хбду нікўды не даваў. Алекшыцы Бераст.
БЁЛ Ы ЯК КРЭТА Бледны. Яг заваліўса ў роў трактар, Moj Хвёдар прыбёг дадбму бёлы як крэта, ні мог слбва сказаць. Клінчаны Гарадз.
БЕЛЯНЫ АБ'ЁСЦА Зрабіцца нястрыманым, неўраўнаважаным. Ты беляны аб’ёўся ці зусім здурэў, што так дзіця напужаў. Мыслава Слон.
КНІГІ ОНЛАЙН
