КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
куламі. Па вопратцы яго можна было палічыць за слугу або адпушчаніка багатай сям’і. Гаспадар зноў пачаў балбатаць, пакуль, нарэшце, абодва падарожнікі не запатрабавалі, каб ён даў ім пад’есці. — Умомант падам смажанага баранчыка, далікатнага, як трава, на якой пасвілася яго маці, і старога фармійскага, пахучага, як нектар Юпітэра. — I гаспадар пайшоў, нарэшце, паклапаціцца пра абед. — Дзякаваць Юпітэру, — сказаў землеўласнік, — што ён пазбавіў нас ад нястрымнай балбатні гэтай прэфікі. — Сапраўды, надакучлівы чалавек, — адказаў адпушчанік, і на гэтым размова спынілася. У той час калі адпушчанік, відаць, быў апанаваны сваімі думкамі, апулійскі землеўласнік уважліва разглядаў яго. Нарэшце, гаспадар прынёс абяцаную смажаніну з баранчыка. Абодва падарожнікі ўзяліся за яго з вялікім апетытам, запіваючы яду выслаўленым фармійскім віном. Заспакоіўшы голад, апуліец звярнуўся да гаспадара з пытаннем: — Дык табе падабаецца мой конь? — Клянуся Геркулесам! Вядома, падабаецца. Гэта конь сапраўднай апулійскай пароды, стройны, шустры, з тонкімі нервовымі нагамі, з прыгожай выгнутай шыяй. У яго ўсе якасці гэтай пароды... Паверце, што я, будучы больш дваццаці год гаспадаром паштовай станцыі, разбіраюся ў конях, асабліва нашай апулійскай пароды... — А ты даў бы на замену майго каня аднаго з тваіх дваццаці? — 3 сарака, грамадзянін, з сарака, бо мая станцыя першакласная... — Дык ці не дасі ты аднаго з сарака, са ста, з тысячы тваіх коней, якія ёсць ў стайнях?! — закрычаў узлаваны апуліец. — Няхай Эскулап пашле табе пухліну на язык. — Ах, абмяняць вядомага мне каня на другога, які прыгожы, але якога я не ведаю!.. — запярэчыў, скрабучы ля вуха, гаспадар. — Гэтае мне не вельмі было б выгадна... Год пяць таму назад са мною здарылася якраз... — Але я зусім не хачу аддаць табе майго каня, якога я не прамяняю на лепшага з тваіх. Я хачу пакінуць яго ў заклад... Ты мне дасі аднаго з тваіх коней, каб даехаць да першай станцыі, дзе я пакіну яго і вазьму другога, і так буду рабіць, пакуль не даеду... пакуль не прыеду, куды мне трэба. Варочаючыся, я забяру свайго Аякса, так завуць майго гнядога. — Гэта іншая справа, я на гэта згодзен. Ты знойдзеш свайго каня сытым, гладкім, здаровым. Я ведаю, як трэба даглядаць коней, не сумнявайся. А ты, відаць, вельмі спяшаешся і павінен ехаць далёка? Напэўна, у Беневентум? — Магчыма, — сказаў, усміхаючыся, апуліец. — Або, можа, нават у Капую? — Можа, у Капую. — I хто ведае, можа, ты спяшаешся даехаць да самага Рыма? — Магчыма. Абодва змоўклі. — Выпі лепш з кубка дружбы, — сказаў, усміхаючыся, землеўласнік, прапануючы дабраку сваю чашу, поўную віна. — За шчаслівае тваё падарожжа і за твой дабрабыт, — адказаў гаспадар, глынуў разы два-тры віна і пасля падаў чашу апулійцу. Апошні не ўзяў яе і сказаў: — Прапануй яе другому падарожніку ды выпі раней і за яго здароўе. I, звяртаючыся да падарожніка, дадаў: — Мне здаецца, што ты адпушчанік... — Правільна, — пачціва адказаў той, — адпушчанік сям’і Манлія Гордага. — Славуты і старадаўні род, — заўважыў гаспадар, — адзін з яго продкаў быў консулам, а другі... — Я якраз еду ў Рым расказаць Ціту Манлію аб стратах, зробленых яго віле каля Брундызіума праходам паўстаўшых гладыятараў. — Ах, гладыятары! — сказаў гаспадар паціху. — He кажы пра іх... дзеля Юпітэра Статара. Набраўся я страху два месяцы таму назад, калі яны прайшлі тут, накіроўваючыся у Брундызіум. — Няхай будуць яны пракляты са сваім подлым правадыром! — усклікнуў апуліец, стукнуўшы кулаком па стале. Пасля запытаўся ў гаспадара: — I яны нарабілі табе шмат шкоды? — Праўду кажучы, няшмат... I, калі хочаш ведаць, яны абыходзіліся са мною і маёю сям’ёю з пашанай... Яны ўзялі ў мяне сорак коней, але заплацілі за іх цудоўнымі залатымі манетамі. — Хоць урэшце, — сказаў адпушчанік, перапыняючы гаспадара, — яны маглі звесці з сабою коней, не заплаціўшы табе ні граша. — Вядома. Але трэба сказаць, што гэтая вайна ганебная для рымскіх грамадзян, — сказаў гаспадар. — Трэба было бачыць, як яны праходзілі тут. Якое агромністае войска! Яму не было канца. I якія стройныя легіёны! Каб не было ганебным параўноўваць нашых слаўных салдат з гэтымі разбойнікамі, то я сказаў бы, што іх легіёны нічым не адрозніваліся ад нашых. — Скажы адкрыта, — перапыніў яго адпушчанік, — няхай сабе гэта ганебна, але ўсё ж Спартак — вялікі палкаводзец. — Ах!.. Клянуся рымскімі багамі Згоды! — запярэчыў абурана апулійскі землеўласнік. — Як гэта! Гнюсны гладыятар разграбіў вілу твайго пана і дабрадзея, а ты, падлюга, адважваешся абараняць яго ўчынкі і пахваляць яго доблесць?.. — Няхай засцеражэ вялікі Юпітэр, каб ты так думаў, — адказаў пакорліва і пачціва адпушчанік. — Я зусім не так сказаў... Апрача таго, ведай, што гладыятарскія легіёны зусім не разграбілі нашай вілы... — Дык чаму ты сказаў, што едзеш у Рым паведаміць Ціту Манлію Гордаму пра сур’ёзныя страты, якія яму зрабілі гладыятары? — Але страты зроблены ўцёкамі пяцідзесяці рабоў. Яны ўсе былі вызвалены гладыятарамі, і ім прапанавалі ісці пад сцягамі паўстаўшых. I з шасцідзесяці толькі шэсць старых і калек засталіся са мною на віле, астатнія ўсе пайшлі ў лагер Спартака. Хіба ты думаеш, што гэта невялікая страта?.. Хто цяпер будзе працаваць, араць, сеяць? Хто будзе падразаць вінаграднікі, хто збярэ ўраджай? — Да Эрэба Спартака і гладыятараў! — сказаў злосным і пагардлівым тонам землеўласнік. — Вып’ем за іх знішчэнне і за наш росквіт. Потым ён заплаціў па рахунку і ўстаў, каб пайсці ў стайню выбраць сабе каня. — Пачакай хвіліну, дарагі грамадзянін, — прамовіў гаспадар, — няхай ніколі не скажуць, што добры чалавек пабываў на станцыі Азеліёна і не ўзяў з сабою дошчачку гасціннасці. I ён выйшаў з пакоя. Адпушчанік заўважыў: — Здаецца, гаспадар сапраўды добры чалавек. — Безумоўна, — адказаў апуліец і, падышоўшы да дзвярэй, якія вялі на вуліцу, стаў на парозе, заклаўшы рукі за спіну. Расставіўшы ногі і пагойдваючыся то на пальцах, то на пятах, ён стаў напяваць песеньку ў гонар бога Пана, вельмі папулярнага сярод пастухоў і земляробаў. У гэты час гаспадар напісаў на драўлянай дошчачцы сваё імя «Азеліён» і, разламаўшы яе напалам, даў апулійцу палавінку, на якой ад подпісу заставалася «ліён», кажучы яму: — Гэтая палавінка дошчачкі дапаможа табе набыць прыхільнасць гаспадароў іншых паштовых станцый; паказвай яе і будзь упэўнен, што табе адразу дадуць самага лепшага каня. — Шчыра дзякую табе за тваю ласку. Хоць ты і балбатун, але ведай, што Порцый Мутылій, грамадзянін Гнатыі, будзе заўсёды памятаць пра тваю дабрату і захавае да цябе шчырую дружбу. — Порцый Мутылій, — сказаў Азеліён, — вельмі добра... Зараз я запішу тваё імя ў кнігу маіх успамінаў, каб не забыць яго... Столькі людзей праходзіць тут штодня! У гэты момант прыбыў яшчэ адзін прыезджы, які, мяркуючы па адзенню, быў слугою. Ён павёў свайго каня ў стайню, дзе Порцый Мутылій глядзеў, як конюх сядлае выбранага ім каня. Сказаўшы звычайнае «Salvete» (прывітанне) Порцыю і гаспадару, прыезджы паставіў свайго каня ў адно са стойлаў, па якія была падзелена стайня, да мармуровай кармушкі, размешчанай уздоўж сцяны, зняў з каня вуздэчку і збрую і паклаў перад ім мяшок з аўсом. Гэтым часам у стайню ўвайшоў адпушчанік Манілія Гордага. Ён агледзеў свайго каня і пачаў яго гладзіць, абмяняўшыся неўзаметкі для Порцыя Мутылія і гаспадара шпаркім позіркам з прыехаўшым. Прыезджы, скончыўшы даглядаць каня, накіраваўся да выхаду і, праходзячы міма адпушчаніка, зрабіў выгляд, што толькі цяпер яго ўбачыў. — А! Клянуся Кастарам! Лафрэній... — Хто там? — сказаў той, павярнуўшыся. — Крэбрык! Ты тут? Адкуль прыехаў?.. — А ты куды едзеш? Я еду з Рыма ў Брундызіум. — А я з Брундызіума ў Рым. Порцый Мутылій пачаў крадкам сачыць за слугою і адпушчанікам. Тыя, заўважыўшы, што ён за імі сочыць і прыслухоўваецца да іх размовы, гаварылі далей шэптам. Але Порцый змог пачуць: — Каля калодзежа... Пасля слуга выйшаў са стайні, а адпушчанік усё яшчэ гла- дзіў свайго каня. Порцый таксама выйшаў, напяваючы паціху словы песенькі гладыятараў: Вораг спрытны, лоўкі 3 гэтай мышалоўкі Кату на спіну — скок! Гаспадару, які трапіўся яму, ён сказаў: — Пачакай мяне тут, я зараз вярнуся. I пабег да калодзежа, які быў за станцыяй, схаваўся за круглай яго сцяною з боку агарода. Адпушчанік і новапрыезджы слуга падышлі да калодзежа з другога боку. — Якія навіны? — запытаўся адпушчанік. — Я даведаўся, — сказаў паціху слуга, — што мой брат Марбрык пайшоў у лагер да братоў, і я ўцёк з вілы пана, каб таксама накіравацца туды. — А я, — сказаў Лафрэній, — еду ў Рым забраць майго сына, якога не хачу пакідаць у руках нашых прыгнятальнікаў; з ім я ўцяку ў лагер нашага доблеснага правадыра. — Ну, бывай, каб толькі нас не заўважылі. Той апуліец паглядаў на нас насцярожанымі вачыма. — Мне таксама здалося, што ён сачыў за намі. Бывай і жадаю ўдачы. — Пастаянства... — I перамога. Порцый Мутылій чуў, што слуга і адпушчанік адыходзяць. Тады ён пакруціў галавою і, пасмейваючыся, вярнуўся на станцыю. Развітаўшыся яшчэ раз з гаспадаром, ён ускочыў на каня і рушыў у напрамку Барыума. На другі дзень пад вечар апуліец Порцый Матылій, у якім лёгка было пазнаць Рутылія, начальніка гладыятараў, дагнаў паехаўшага наперад адпушчаніка, якога ён спаткаў на станцыі Азеліёна. — Здароў, Лафрэній! — крыкнуў яму Рутылій. — Хто гэта? — павярнуўся адпушчанік. Пазнаўшы Рутылія, ён сказаў з палёгкаю: — А, гэта ты, шаноўны грамадзянін! Няхай спрыяюць табе багі. Рутылій надумаўся пажартаваць з гэтага няшчаснага адпушчаніка, які збіраўся разам з сынам уцячы ў лагер гладыятараў. Строгім голасам ён сказаў: — Дык ты едзеш у Рым забраць свайго сына з дома тваіх паноў і дабрадзеяў, каб звесці яго ў лагер агіднага і гнюснага Спартака? Так? Я ўсё чуў. Каварны і няўдзячны слуга! Я ў першым жа горадзе загадаю цябе арыштаваць, і ты на допыце павінен будзеш прызнацца ў сваім здрадніцтве... Лафрэній спыніў каня. Рутылій зрабіў тое ж самае. — Я ні ў чым не прызнаюся, — сказаў глухім голасам адпушчанік. — Я ведаю, як выратавацца. — Ну, як? — запытаўся нібы здзіўлены Рутылій. — Забіўшы даносчыка! — кры