КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— «Арыштаваны Рычард Цынер прыгаворваецца да смяротнага пакарання,— прачытаў палкоўнік Хартэп.— Прыгавор будзе прыведзены ў выкананне афіцэрам, які камандуе гарнізонам у Субоціцы, праз тры гадзіны». 3 мінуту ўсе сядзелі моўчкі, як на канцэрце, калі выкананне закончана і публіка не ўпэўнена, ці надышоў час апладзіраваць. Корал Маскер прачнулася. Яна не магла адразу ўцяміць, што тут адбываецца. Афіцэры размаўлялі паміж сабой, перагортвалі паперы. Потым адзін з іх аддаў каманду, вартаўнікі адчынілі дзверы і пайшлі насустрач ветру і снегу да белых зацярушаных будынкаў. Арыштаваныя выйшлі за імі, тулячыся адно да аднаго сярод снежнай завеі, што агарнула іх. He паспелі яны крыху адысці, як Езеф Грунліх тузануў доктара Цынера за рукаў. — Чаму вы нічога не гаворыце мне? Што будзе са мной? Вы ідзяце і маўчыце,— бурчаў ён, цяжка дыхаючы. Грунліх замоўк, з пільнай увагаў разглядаючы размяшчэнне будынкаў. Ен спатыкнуўся на рэйках і сярдзіта прабурчаў нешта сабе пад нос. — А я? Што будзе са мной? — спытала Корал. — Вае адправяць дадому заўтра. — Але я не магу туды ехаць. Мне трэба на працу. Я страчу яе. А як жа мой сябра? Яна з самага пачатку баялася гэтага падарожжа — баялася не зразумець, што ёй казалі насільшчыкі, баялася ня- звыклай ежы — і не ведала, чым усё гэта скончыцца. У той момант, калі памочнік капітана аклікнуў яе на мокрым прычале ў Остэндэ, яна гатовая была павярнуць назад. 3 таго часу адбылося шмат розных падзей, а цяпер ёй давядзецца вяртацца ў тую самую кватэру, да скібак падсмажанага белага хлеба і апельсінавага соку на снеданне, да доўгага чакання на лесвіцы каля агенцтва разам з Айві, і Фло, і Філам, і Дзікам. Усе яны ветлівыя юнакі і дзяўчаты, з імі цалуешся і называеш іх проста па імені, хоць і зусім іх не ведаеш. Блізкасць з кім-небудзь адным можа парушыць свет сяброўскіх адносін: пачынаеш адчуваць агіду да жаночых пацалункаў і да іх гучнага шчэбету, звыклае жыццё робіцца крыху нерэальнае і вельмі сумнае. Нават доктар, які крочыў перад ёй, у гэтым нерэальным свеце не выклікае ў яе цікавасці. Але, калі яны дайшлі да залы чакання, яна ўспомніла, што трэба спытаць у яго: — А вы? Што будзе з вамі? — Мяне затрымаюць тут,— няпэўна адказаў ён, забыўшыся прапусціць яе перад сабою, калі яны ўваходзілі ў залу. — Куды яны мяне пасадзяць? — спытаў Езеф Грунліх, калі дзверы за імі зачыніліся. — А мяне? — На гэтую ноч, я думаю, у казармы. Цягніка да Белграда няма. Печ ужо астыла. Ен паглядзеў у акно, спрабуючы ўбачыць сялян, але ім, пэўна, надакучыла чакаць, і яны пайшлі па дамах. — Нічога не зробіш,— з палёгкай вымавіў ён і дадаў сумным гумарам: — Быць дома — гэта ўжо нешта. На імгненне ён убачыў, як стаіць перад бясконцай прасторай, поўнай сасновых парт, перад радам злосных твараў, і нагадаў той час, калі сэрца ў яго ныла ад іх дзіцячага свавольства, патаемных сігналаў і прытоенага смеху — калі настаўнік не можа падтрымліваць парадку ў класе, яго абавязкова звальняюць. Але яго ворагі даравалі яму тое, чаго ён ніколі раней не меў: бяспеку. He трэба было нічога вырашаць. Ен жыў у спакоі. Доктар Цынер пачаў напяваць нейкі матыў. — Гэта старадаўняя песня,— растлумачыў ён Корал MacKep.— Каханы кажа: «Я не магу прыйсці ўдзень, бо я бедны і твой бацька нацкуе на мяне сабак. Але ўначы я падыду да твайго акна і папрашу цябе ўпусціць мяне да сябе». А дзяўчына адказвае: «Калі забрэшуць сабакі, стой, схаваўшыся ў цень сцяны, я спушчуся да цябе, і мы разам пойдзем у гушчар фруктовага саду». Ен праспяваў першы куплет злёгку хрыплаватым голасам, таму што даўно не спяваў. Езеф Грунліх, седзячы ў кутку, пахмурна паглядзеў на спевака, а здзіўленая Корал, стоячы каля астылай печы, слухала з задавальненнем, бо доктар, здавалася, памаладзеў і быў поўны аптымізму. «Уначы я прыйду да твайго акна і папрашу цябе ўпусціць мяне да сябе». Ен звяртаўся не да сваёй каханай, словы гэтыя былі бяссільныя выклікаць у памяці твар дзяўчыны з тых гадоў, калі ён займаўся палітыкай і цалкам падначаліў сябе адзінай мэце, але яго бацькі з дакорам хіталі добрымі маршчыністымі тварамі: яны ўжо не ставіліся з глыбокай пашанай да адукаванага чалавека, доктара, амаль джэнтльмена. Потым крышку цішэй ён яшчэ раз праспяваў партыю дзяўчыны. Яго голас гучаў не так хрыпла, ён, пэўна, калісьці быў прыгожы. Адзін вартаўнік падышоў да акна і зазірнуў у залу, а Езеф Грунліх раптам заплакаў характэрнымі тэўтонскімі слязамі, думаючы пра сірот, засыпаных снегам, пра прынцэс з ледзяным сэрцам і зусім не ўспамінаючы пра Кольбера, чыё цела зараз везлі па брудных гарадскіх вуліцах у пахавальнай машыне ў суправаджэнні двух пахавальных агентаў і аднаго праважатага ў таксі, пажылога халасцяка, цудоўнага гульца ў шашкі. «Стой, схаваўшыся ў цень сцяны, і я спушчуся да цябе». У свеце панаваў хаос: беднякі паміралі з голаду, а багацеі не рабіліся ад гэтага больш шчаслівыя, злодзея маглі і пакараць, і ўзнагародзіць тытуламі, у Канадзе палілі пшаніцу, у Бразіліі — каву, а ў беднякоў яго роднай краіны не хапала грошай на хлеб, і яны паміралі з голаду ў халодных пакоях. Свет раскалоўся, і ён некалі рабіў усё магчымае, каб навесці ў ім парадак, але цяпер з гэтым пакончана. Цяпер ён нічога не мог зрабіць, але ён быў шчаслівы. «Мы пойдзем туды, у гушчар фруктовага саду». У памяці зноў не ўзнікла ніякай дзяўчыны, якая прынесла б яму палёгку, a толькі журботныя і цудоўныя твары беднякоў, якія навявалі на яго спакой. Ён зрабіў усё, што яму было пад сілу, нічога большага ад яго і не чакалі. Беднякі надзялілі яго ўсведамленнем безвыходнасці, адкрылі перад ім таямніцы сваёй духоўнай прыгажосці, сваіх радасцей і бед і павялі яго ў цемру, поўную шапацення лістоты. Вартаўнік прыціснуўся тварам да акна, і доктар Цынер перастаў спяваць. — Цяпер ваша чарга,— сказаў ён Корал. — О, я не ведаю такіх песень, якія б вам спадабаліся,— сур’ёзна сказала яна, у той жа час шукала ў памяці штонебудзь крыху старамоднае і журботнае, што-небудзь, што пасавала б да яго кранальнай сумнай песенькі. — Але ж павінны мы неяк бавіць час. Корал раптам заспявала нягучным, але чыстым голасам, падобным на гук музычнай скрынкі: Хто будзе маім, Я пакуль не рашыла, Я з Майклам ганяла Ўсю ноч на машыне. Я з Штэрам ў парку На лаўцы сядзела. А ўвечары з Джонам На зоркі глядзела. А потым знянацку Сустрэлася з Гары, 3 ім горкага піва Напілася ў бары. Дый некалі будзе уцехам канец, I дзеўчына пойдзе з хлапцом пад вянец. — Гэта Субоціца? — закрычаў Майет, калі скрозь завею паказаліся некалькі гліняных будынкаў. Шафёр кіўнуў і паказаў рукой наперад. На сярэдзіну шашы выбегла дзіцё, і машына рэзка павярнула ўбок, каб не наехаць на яго. Пранізліва запішчала кураня, і шэрае пер’е разляцелася па снезе. 3 хатк’ выйшла бабуля і закрычала ім наўздагон. — Што яна сказала? Шафёр павярнуў галаву і ўсміхнуўся: — «Праклятыя жыды». Стрэлка спідометра задрыжала і пачала адступаць: пяцьдзесяць міль, сорак, трыццаць, дваццаць. — Тут паўсюль салдаты,— сказаў шафёр. — Вы думаеце, што тут абмежаванне хуткасці? — He, не. Гэтыя праклятыя салдафоны! Як толькі ўбачаць добрую машыну, адразу рэквізуюць. Тое самае з коньмі.— Ен паказаў на палі, ахутаныя снегам.-— Сяляне — яны ўсе галадаюць. Я працаваў тут некалі, але потым вырашыў: гэта не па мне, лепей буду жыць у горадзе. Увогуле, вёска гіне.— Ен кіўнуў галавой у бок чыгункі, якой не было відно ў снежным буране: — Адзін-два цягнікі на дзень — вось і ўсё. He дзіва, што тут чырвоныя бунтуюць. — А ў вас гэтаксама былі бунты? — Бунты? Вочы б мае не глядзелі на ўсё гэта! Таварныя скла-ды ўсе гараць, паштамт разбіты ўшчэнт. Паліцыя ў паніцы. Белград на ваенным становішчы. — Я хачу паслаць адгэтуль тэлеграму. Але ці дойдзе яна? Машына, пыхкаючы, пракладала сабе дарогу, узлазячы на другой перадачы на маленькі пагорак, потым паехала па вуліцы з закуранымі цаглянымі хацінамі, пазаклеенымі аб’явамі і адозвамі. — Калі вы хочаце паслаць тэлеграму, то на вашым месцы я паслаў бы яе адгэтуль. У Белградзе чэргі газетчыкаў, паштамт разбураны, і ўладам давялося канфіскаваць стары рэстаран Міколы. Разумееце, што гэта значыць? Ды дзе ўжо вам, вы ж іншаземец. Галоўнае — не клапы, хай бы яны былі: кажуць, яны нават карысныя для здароўя... — Ці хопіць у мяне часу паслаць адгэтуль тэлеграму і паспець на цягнік? — Гэты цягнік яшчэ доўга стаяць будзе. Яны запатрабавалі другі паравоз, але ніхто ў горадзе і слухаць не хоча. Паглядзелі б вы, што робіцца на станцыі, які там гармідар. Лепей адвёз бы я вас у Белград. Я б вам і горад паказаў. Я там ведаю ўсе лепшыя бардэлі. — Спачатку я паеду на пошту,— перапыніў яго Майет.— А потым паспрабуем пашукаць маю даму ў гатэлях. — Тут усяго адзін гатэль. — А потым пашукаем на станцыі. Адпраўка тэлеграмы заняла некаторы час. Спачатку ён меўся паслаць распараджэнне Джойсу, каб не даць Экману абвінаваціць фірму ў паклёпе. Нарэшце ён спыніўся на такой фармулёўцы: «Экману неадкладна прадаставіць месячны адпачынак. Калі ласка, адразу бярыце на сябе яго паўнамоцтвы. Буду заўтра». Такімі словамі ён выклаў сваё распараджэнне, але ўсё гэтае трэба было зашыфраваць кодам фірмы. Аднак калі зашыфраваная тэлеграма была пададзена ў акенца тэлеграфіста, той адмовіўся прьіняць яе: усе тэлеграмы праходзілі праз цэнзуру і зашыфраваныя паведамленні не перадаваліся. Нарэшце Майет выбраўся з пошты, але ў гатэлі, дзе тхнула засохлымі раслінамі і клапаморам, пра Корал нічога не ведалі. «Яна, пэўна, яшчэ на станцыі»,— падумаў Майет. Ен выйшаў з машыны за сто метраў ад вакзала, каб пазбавіцца ад шафёра,— той аказаўся надта гаваркі і назойліва навязваў сваю дапамогу,— і пачаў адзін прабірацца скрозь вецер і снег. Калі праходзіў паўз двух вартаўнікоў, якія стаялі каля дзвярэй нейкага будынка, ён спытаў у іх, як прайсці ў залу чакання. Адзін сказаў, што цяпер ніякай залы ўжо няма. — А куды мне звярнуцца па даведку? Той, што быў вышэйшы ростам, прапанаваў яму звярнуцца да начальніка станцыі. — А дзе яго кабінет? Салдат паказаў на другі будынак, але ветліва дадаў, што начальніка станцыі зараз няма, ён у Белградзе. Майет стрымаў абурэнне,— вартаўнік здаваўся такім зычлівым. Яго напарнік плюнуў, выказваючы сваю пагарду, і прабурчаў пад нос нешта наконт яўрэяў.