Сьвятлана Алексіевіч на Свабодзе
Выдавец: Радыё Свабода
Памер: 722с.
Мінск 2015
Мне падаецца, у беларусаў гэта ўсё ня так. По- бач з намі Эўропа, мы вельмі патрыярхальная краіна, і хрысыдіянская культура адыгрывае сваю станоўчую ролю. У нас няма гэтай стыхійнасьці, гэтай вольнасьці нават у мэнталітэце. Гэта ўсё ж іншы сьвет.
Ня ведаю, як вы, але я жыву з пачуцьцём па- разы. Тая наіўнасьць і рамантызм 1990-х, што заўтра будзе іншы сьвет, што аўтобусы павязуць нас у цудоўную будучыню, прайшоў. Цяпер я думаю: адкуль мы ўсё гэта ўзялі, прыдумалі? Быццам разумныя людзі...
«Быць дысыдэнтам — гэта ў нас нармальна»
22 кастрычніка 2014 Радыё Свабода
Учора беларуская пісьменьніца Сьвятлана Алексіевіч атрымала званьне афіцэра Ганаровага ордэну мастацтваў і літаратуры Францыі. Узна- гароджаньне адбылося ў рэзыдэнцыі амбасадара Францыі ў Беларусі. 3 гэтай нагоды Свабода па- гутарыла са Сьвятланай Алексіевіч пра прызна- ньне — за мяжой і дома.
Свабода: Сьвятлана Аляксандраўна, шчыра віншуем Вас з гэтай ганаровай узнагародай! Рас- кажыце, якія ўражаньні ў Вас засталіся ад гэтай падзеі?
Алексіевіч: У мяне шмат францускіх літара- турных узнагарод, але гэта такая ўрадавая ўзна- гарода. Больш за ўсё мне спадабалася, як гэта ро- бяць французы. Мне патэлефанавалі з амбасады, сказалі, што вось вы атрымалі ўзнагароду і вы можаце запрасіць 20-30 сваіх сяброў і адзначыць зь імі ў нас гэты вечар. Таму ўзнагароджаньне адбывалася зусім нефармальна. Я сапраўды за- прасіла сваіх сяброў, я даўно ўжо не жыла дома, і прыемна было, што ўсе мае сябры прыйшлі, тым болын, што многіх зь іх я ўжо даўно ня бачыла. Гэта быў добры вечар.
Свабода: Гэта далёка ня першая ўзнагарода, якую Вы атрымліваеце на міжнародным узроўні,
але ў Беларусі вашы заслугі да гэтага часу ніяк не адзначаныя. Чаму так адбываецца?
Алексіевіч: Таму што ў Беларусі сёньня тая ўлада, якой такія людзі, як я, не патрэбныя. I абса- лютна зразумела, што яна ігнаруе маё існаваньне. Мяне няма ні на радыё, ні на тэлебачаньні, і мае кнігі тут не выходзяць. Гэта такая палітычная сы- туацыя, да якой я стаўлюся абсалютна нармальна. Быць дысыдэнтам у адносінах да ўлады — гэта ў нас нармальна, гэта ў нас традыцыя.
Іншая справа, што цяжка быць дысыдэнтам у адносінах да ўласнага народу. Гэта тое, што я чую ад сваіх расейскіх сяброў, калі яны ў меншасьці сярод уласнага народу. Гэта тое, што мы тут, эліта, адчуваем паразу, таму што ў народа іншы выбар, іншае разуменьне таго, што адбываецца. Увогуле пра гэта мая апошняя кніга «Час second-hand». Мы думалі, што так лёгка можна вызваліцца ад нашага мінулага. Але не. Гэты постсавецкі пра- межкавы час будзе трываць яшчэ вельмі доўга. Вызваленьне — гэта вельмі доўгі працэс. Дзякуй Богу, што ў нас пакуль яшчэ не страляюць...
Свабода: Наколькі для Вас як для пісьмень- ніцы важнае прызнаньне на радзіме? Або Вы да гэтых пытаньняў ставіцеся больш касмапалі- тычна...
Алексіевіч: He, вядома, я б хацела, каб мяне як мага больш выдавалі ў Беларусі, Расеі. У Расеі якраз выходзяць мае кнігі, там мяне запрашаюць выступаць і ва ўнівэрсытэты, і ў кнігарні. Але для мяне тое, каб мяне чытаў мой чытач, сярод якога я жыву — гэта вельмі шмат значыць. Таму
я пажыла 11 гадоў у Эўропе і вярнулася дадому. Я жыву інтэлектуальна ў сьвеце, але я вельмі прывязаная да свайго дома.
Свабода: Калі апошні раз у Беларусі выда- валіся вашы кнігі?
Алексіевіч: Напэўна, апошняя кніга выйшла ў год прыходу Лукашэнкі да ўлады. Потым ужо не выдавалі. Адзінае, што я павінна прызнаць, што мой пяцітомнік, які быў выдадзены ў Расеі, ёсьць у беларускіх крамах. Але ў яго нейкая аша- ламляльна вялікая цана — для нашых людзей проста непад’ёмная.
Алексіевіч не патрапіла ў тройку прэміі «Вялікая кніга», хоць чытачы аддалі ёй перавагу
25 лістапада 2014
Кацярына Зайкоўская
Сёлета расейскую прэмію «Вялікая кніга» атрымаў раман Захара Прылепіна «Обйтель». Другая прэмія ў Уладзіміра Сарокіна за раман «Теллурйя», а трэцюю атрымаў Уладзімір Шароў за кнігу «Возвраіценйе в Егйпет».
Пры гэтым, паводле апытаньня на сайце прэміі, чытачы аддалі перавагу кнізе беларускай пісьменьніцы Сьвятланы Алексіевіч «Час secondhand».
Прэміяльны фонд прэміі «Вялікая кніга» скла- дае 6,1 млн расейскіх рублёў.
Напярэдадні вызначэньня пераможцаў Сьвят- лана Алексіевіч паведаміла Свабодзе з Масквы, што вельмі некамфортна пачуваецца ў шорт- лісьце разам з Захарам Прылепіным:
«Адчуваю сябе вельмі, вельмі некамфортна. Справа ў тым, што гэты чалавек абсалютна ін- шых перакананьняў. Я лічу, што пісьменьнік, які прапаведуе вайну, абараняе яе, і яму гэта падаба- ецца, — гэта не пісьменьнік, не прафэсіянал. Гэта чалавек нейкай іншай прафэсіі».
24 лістапада 2014 году скончылася традыцый- нае чытацкае галасаваньне «Вялікая кніга», па- водле якога першае месца атрымала Сьвятлана
Алексіевіч. Захар Прылепін — на другім. Алек- сіевіч з гэтай нагоды сказала:
«У народным галасаваньні я перамагла Захара Прылепіна. Гэта мяне пераканала ў тым, што ня ўсе тут зьехалі з глузду і ня ўсіх захапіла міліта- рысцкая гістэрыя. Мне здаецца, што людзі самі зьбянтэжаныя і разгубленыя. Ёсьць нармальныя людзі. Народнае галасаваньне мяне вельмі пара- давала. Нават не з-за таго, што я перамагла, а з-за таго, што не атрымаў першае месца Захар Пры- лепін, які вельмі нахабна ішоў да перамогі».
Разам з тым Сьвятлана Алексіевіч сказала, што ня мае спадзеваў на перамогу ў конкурсе — на яе думку, журы можа не ўлічыць вынік народнага галасаваньня і зрабіць выбар на карысьць Захара Прылепіна:
«У мяне няма ўпэўненасьці, што я перамагу. Таму што ў агульным стане расейскае грамадзтва сёньня вельмі нечаканае, вельмі агрэсіўнае. Уво- гуле, ёсьць рэваншысцкі комплекс у расейскага грамадзтва».
Першая пастаноўка паводле «Часу second-hand» — у Магілёве
27 студзеня 2015
Радыё Свабода, Магілеў
27 студзеня ў Магілёўскім драматычным тэатры адбудзецца грамадзкі прагляд новага спэктаклю «Час second-hand» паводле аднай- меннага твору Сьвятланы Алексіевіч. 28-га — прэм’ера. У Беларусі гэта — першая пастаноўка паводле кнігі вядомай пісьменьніцы, даякойулады ставяцца з падазронасьцю і недаверам. Паставіў спэктакль актор магілёўскага тэатру Ўладзімер Пятровіч. Напярэдаднірэжысэр-пастаноўшчык адказаў на пытаньні беларускай Свабоды.
3 Уладзімерам Пятровічам гутарым у ягонай грымёрцы. У спэктаклі, кажа суразмоўца, тры маналёгі, узятыя з твору Сьвятланы Аляксеевіч «Час second-hand». ПадзеіадбываюццаўСавецкім Саюзе, у перабудову:
«Гэта маналёгі людзей пра час, сябе, пра сы- туацыі, у якія яны траплялі і якія рабілі іх альбо мацнейшымі, альбо ламалі».
Рэжысэр-пастаноўшчык заўважае, што твор Сьвятланы Алексіевіч выдаўся няпростым для спэктакля. Дужа ён эмацыйны. Некаторыя акт- рысы, кажа суразмоўца, напачатку не вытрым- лівалі і зрываліся на плач. Ён жа ўзяўся за паста- ноўку, бо ня мог заставацца абыякавым да тых падзеяў, якія адбываюцца вакол нас усіх.
Алексіевіч пра Пуціна і Саўчанку: «Сорамна ваяваць з жанчынай»
Радыё Свабода 10 лютага 2015
Група грамадзкіх дзеячоў з Расеі, Украіны, Бе- ларусі і іншых краін сьвету зьвярнулася да Ўла- дзіміра Пуціна з просьбай праявіць «асабістую міласэрнасьць» і вызваліць з-пад варты ўкраін- скую вайскоўку Надзею Саўчанку. Свае подпісы пад лістом, апублікаваным на інтэрнэт-сайце «Новой газеты», паставілі ўжо больш за пяць тысяч чалавек. У Басманным судзе Масквы сёньня разглядаецца пытаньне аб падаўжэньні арышту Саўчанкі, якая без малога два месяцы трымае га- ладоўку, лічачы сваё затрыманьне незаконным.
У інтэрвію Свабодзе пісьменьніца Святлана Алексіевіч тлумачыць, чаму яна чакае ад Уладзі- мера Пуціна міласэрнасьці.
Алексіевіч: Мне вельмі падабаецца гэтая жан- чына. Гэта чалавек перакананьня, чалавек з пог- лядам, гэта вайсковец, які рабіў сваю справу — абараняў сваю радзіму. Я лічу, што ўкраінская армія абараняе сваю радзіму. Яе падманам выкралі, зьвезьлі, ня маюць супраць яе ніякіх доказаў, у яе ёсьць алібі. I калі я падпісвала ліст, я ўзгадала гэты знакаміты здымак, дзе паўголы Пуцін на кані, і я падумала: як гэта ўжываецца, што мужчыны ваююць з жанчынамі? Такімі мо- цнымі і цікавымі жанчынамі, тым больш, што
ўжо зразумела: трэба зусім няшмат, каб яе ня стала. Сапраўдны салдат паважае сілу іншага салдата— гэта рабілі нават немцы ў часе вайны, колькі такіх прыкладаў! А чамусьці расейская ўлада на гэта ня здольная.
Свабода: Вас не засмучае гэты жанр звароту да тырана з просьбай пра міласэрнасьць?
Алексіевіч: А каго прасіць, калі ў гэтай краіне ўсё належыць тырану? У гэты пераходны пост- таталітарны час мы патрапілі абсалютна ў новыя таталітарныя пасткі, і болын зьвяртацца няма да каго — да Бога і тырана, да каго яшчэ?
Я разьлічваю, што адыграе ролю хаця б муж- чынскі сорам — я ўжо ня буду казаць пра нейкія перакананьні. Так, яны — салдаты розных пазы- цый, але мужчынскі сорам — ёсьць альбо не?
Свабода: Выходзіць, у вайны зноў жаночае аблічча?
Алексіевіч: Так, я абсалютны пацыфіст, але за- ўсёды паважаю жанчын — і гэтая любоў у мяне ад кнігі «У вайны не жаночае аблічча» — я паважаю жанчын такой сілы. Саўчанка мне вельмі падаба- ецца. I я жадаю, каб яна была жывая!
Свабода: Заўтра ў Менску пройдуць пера- мовы аб спробах чарговага мірнага вырашэньня крызісу ва Ўкраіне. Вы верыце ў посьпех?
Алексіевіч: Я ня вельмі веру ў посьпех. Мне здаецца, зброя ўжо занадта доўга гуляе па краіне, і людзі ўжо перайшлі гэтую рысу забойства. I як мы ведаем, гэтыя ўсе замірэньні нават у малень- кай Чачні праходзілі вельмі доўга. I я думаю, што тут занадта вялікія геапалітычныя інтарэсы
замяшаныя. Людзі навучыліся забіваць, людзі прывыклі забіваць, людзі знаходзяць гэтаму ап- раўданьне. I я баюся, што гэта ўсё надоўга. Хоць хочацца верыць, але калі бачыш, зь якой разью- шанасьцю, зь якой лютасьцю яны забіваюць адзін аднаго, калі бачыш, што чалавек можа тварыць зь іншым, як хутка заводзіцца гэтая пякельная машына ў мужчын, вы ведаеце, надзей ня шмат. Але ўсё ж я спадзяюся. Часьцей бы публікаваць гэтыя фатаграфіі няшчасных уцекачоў, дзяцей, якія засталіся без бацькоў... Мне здаецца, каб ад сьлепаты вызваліўся народ, гэта трэба часьцей бачыць. Трэба забіваць ідэі — павінны спрачацца ідэі — а не забіваць людзей. Гэта ўжо як людаедз- тва, гэта ўсё ўжо, я ня ведаю, XVI стагодзьдзе.
КНІГІ ОНЛАЙН
