У нерушы дзікай прыроды
Вячаслаў Стома
Выдавец: Юнацтва
Памер: 382с.
Мінск 2001
Паступова згнілі страха і кроквы. Дашчэнту развалілася столь, спарахнелі зробленыя рукою дбайнага майстра вокны і дзверы, і толькі непарушныя сцены з невялікімі аканіцамі ды перакрыцце другога паверха, якое больш-менш захавалася, сіратліва стаялі на прасторным калісьці пятачку, відаць, спецыяльна расчышчанага тут; маўкліва і сумна ўглядаліся ў суцэльную сцяну лесу, як сведкі даўно адышоўшага часу. Замак зарос вакол высокай заслонай разнатраўя. Дзе-нідзе захаваліся і рэшткі некалькі роўнай і дагледжанай жывой агароджы, ды тры магутныя цагляныя слупы брамы пры ўездзе падказваюць месца знаходжання былога параднага пад’езда.
У начной цішы, пры лёгкім месячным бляску, замак уражвае таямнічасцю і невядомасцю. І нейкі страх прабягаў міжволі па целе, калі мы часамі падыходзілі сюды ноччу і, схаваўшыся непадалёку ў кустах, ціхенька выглядвалі з надзеяй убачыць прывід.
І на гэты раз, калі мы ўтрох — дужыя маладыя хлопцы — падышлі бліжэй да таямнічай пабудовы, лёгкія дрыжыкі прабягалі па жылках. І калі раптам гучна і нечакана залапатала ў некалькіх кроках ад нас на лясной дарозе спуджаная начная птушка, мы ўтрапёна застылі, нібы акамянелі, і толькі праз некалькі хвілін адышлі ад утрапення.
Нават, як па камандзе, гучна загаварылі паміж сабой, спрабуючы перабіць страх. Але і голас дры-
жэў, дык каб лішне не сарамаціцца, прыйшлося лепш змоўкнуць.
Тым не менш падыходзіць бліжэй да замка жадання ўжо не было ні ў кога. Пасядзеўшы з паўгадзіны непадалёку на ўзлеску і пазіраючы на маўклівыя муры, якія выразна вымгілёўваліся ў срэбhlim зіхаценні месячнага святла і такія ж маркотныя доўгія цені ад іх, вырашылі вяртацца. На гэты раз здань не прыйшла, а чакаць болыіі ніхто не хацеў.
I толькі па дарозе ўжо да стаянкі я расказаў, што здань, якая з’яўляецца ў замку, зусім не выдумка, бо бачыць яе калі-нікалі ўсё-такі сапраўды можна. Мясцовыя жыхары з вёсачкі Рудня, што яшчэ далей за замкам, расказвалі мне, што побач з іх вёскай жыве адзінокі стары. Ніхто не ведае, колькі яму гадоў, бо перажыў ён усіх родзічаў даўно, але быў яшчэ рухавы, ды быццам з галавою ў яго было трохі не ў парадку. Трымаўся ён стрымана, адзінока, пазбягаў сустрэчы з вяскоўцамі, больш ці адлежваўся, зачыніўшыся ў хаце, або блукаў па лесе, збіраючы грыбы, ягады, а то і зусім без патрэбы бадзяўся.
Дык вось мне казалі, што дзядок гэты быў калісьці дварэцкім графа Тышкевіча. Ён глядзеў за парадкам, прымаў у замку гасцей, падаваў ім на званыя вячэры багатыя і смачныя стравы. Жылося дварэцкаму, што і казаць, някегска. Асабліва па тым часе, мо таму і памяшаўся крыху, страціўшы ласы кавалак з прыходам саветаў. І калі ў чарговы раз успаміны не давалі яму спакою, дык ён уставаў апоўначы і прыходзіў да развалін старога замка. Моўчкі хадзіў па рэштках колішніх раскошных пакояў, паднімаўся на другі паверх, і на нейкі час яму здавалася, што ён ізноў ходзіць то па пакоях, то па кухні, падае сваім гаспадарам пачастункі.
I калі надаралася выпадкова каму-небудзь пабыць ля замка менавіта ў такі час, то атрымлівалася, што ў замку сапраўды ходзіць прывід. Паспрабуй разгледзець яго здалёк — толькі нейкія цёмныя жывыя цені снуюць, а падысці да замка бліжэй
такой парой хто адважыцца, тут і чалавека рэдка сустрэнеш, a то на табе... Страх, ды і толькі.
Нават дзяўчат-аднакурсніц іншы раз удавалася спакусіць паглядзець на начны прывід. Хадзілі тады спецыяльна апоўначы, расказваючы па дарозе розныя жахлівыя гісторыі. Да замка падыходзілі насцярожана, не хаваючы страху, каб яшчэ больш напалохаць дзяўчат.
І калі сядалі, дабраўшыся да месца, за бліжэйшымі кустамі, страху большала.
Нерухома затаіўшыся, палахліва ўглядаліся ў маўклівыя,. ахінутыя загадкавай цемрай, маркотныя муры. І тады, калі нават траплялася табе вельмі смелая і капрызная спадарожніца, яе міжволі ахопліваў нейкі асаблівы жах. Імгненна губляла яна ўсякую недатыкальнасць і сарамлівасць, паслухмяна хілілася сваім дрыготкім целам да цябе, болып моцнага і на яе погляд адзінага, у кім можна было знайсці ў гэты момант хоць нейкі паратунак. Здавалася, яе баязлівае пяшчотнае цела толькі табе аднаму гэтай часінай належыць, гатова з табою на ўсё.
А паспрабуй пасядзі ў такім становішчы спакойна, калі, так нечакана стаўшае ласкавым, пудкае маладое стварэнне ціснецца як мага бліжэй да цябе. Ад яе пяшчоты нейкая дзіўная асалода разліваецца па ўсім тваім целе. Пругкія налітыя грудзі, нібы моцна надутыя мячыкі, не адхіляюцца ад тваёй выпадкова пакладзенай на іх рукі, а неяк самі імкнуцца табе ў жменю, ад чаго неверагодныя незразумелыя пачуцці наэлектрызаванасці прабягаюць у цябе па целе, а твае вусны самі пачынаюць асцярожна кранацца, незвычайна лагоднай, з нейкім прыцягальным пахам, злёгку праступаючай у начной цемнаце дзіўнай белізною, танюсенькай шыі. Потым прыціскаюцца да яе ўсё мацней і мацней, пацалункі пераходзяць у працяглыя і зацяжныя, вусны апускаюцца па шыі ўсё ніжэй, а затым, наадварот, умомант адрываюцца, на нейкую хвіліну заміраюць два твары і зліваюцца нарэшце, у салодкім, як ліпавы мёд, і ап’яняючым, нібы кубак
выстаянага малінавага віна, працяглым-працяглым пацалунку. •
А калі звычайных уражанняў на асабліва смелае і залішне разумнае дзяўчо не хапала, дык дзею прыходзілася паўтараць у наступны раз. Толькі каму-небудзь ужо самому загадзя прыходзілася дабірацца да замка і ў зададзены час самому станавіцца “прывідам”. Тады ўжо страху хапала на ўсю ноч, толькі не спяшайся адступаць раней тэрміну.
...У гэты раз мы, трое юнакоў, падаліся назад, бо шуткаваць, не было з кім, а па дарозе я расказаў ім пра свае студэнцкія шаласці. Гэта ўсіх развесяліла, мы досыць хутка і непрыкметна для саміх дабраліся да свайго будана, леглі на папаратнікавай падсцілцы ў спальных мяшках, млосная стома тут жа дала знаць, і ўсе ўмомант заснулі.
Так і спалі, мо і прачнуліся дзесьці а восьмай гадзіне раніцы. І хоць гэта не позна, бо вярнуліся мы недзе толькі гадзіны ў чатыры, а мо крыху пазней, ды нельга было не заслухацца ранішнім птушыным хорам, які пераліваўся на ўсе лады.
Характэрным тоненькім піскам вітае раніцу на вяршыні высокай елкі ружовагрудка-берасцянка.
— Фіць! Ф’ю, ф’ю-ф’ю-ф’ю... Фіць! Ф’ю-ф’ю-ф’юф’ю,— паўтарае за ёй зяблік.
— Цень-цень-цень-цень-цень,— быццам тоненькі струменьчык крынічнай вады, звініць у берагавых зарасніках пеначка-цянькоўка.
А вось заспяваў у гушчары пеўчы дрозд, і адразу ж падцягнулі з ім дразды, і нават начны пявун салавей не вытрымаў і таксама ўключыўся ў агульны ранішні хор.
Звычайна скрытная і маўклівая ў такі перыяд івалга, схаваная ў густой вершаліне лахматай ліпы, таксама не без задавальнення падае свой адрывісты характэрны голас:
— Фіцью-эцю! Фіцью-эцю!
Змоўкне, прыслухаецца і зноў:
— Фіцью-эцю! Фіцью-эцю!
А ў чыстым ранішнім небе заліваецца ў безупынным звоне лясны жаваранак-юла.
Дзесьці ў глухамані нават мармытанне ўдода чуецца:
— Уп-уп-уп! Уп-уп-уп-уп-уп...
А прыгажосць якая! Лес стаіць нібы зачараваны, не зварухнецца, не кіўне ніводнай галінкай, быццам баіцца, каб не парушыць гэты зладжаны многагалосы хор. Спевы чуюцца з глыбіні, з боку, зверху, па-над самым буданом, прама над галавою. Шчабеча шматлікае лясное дробнае птаства, і здаецца, што і сам лес, яго зялёнае лісце, тонкія галіны і маладыя хваёвыя лапкі таксама спяваюць, спяваюць нястрымана, натхнёна, непаўторна.
Яшчэ не высахлі на мяккіх лясных травінках бурштынавыя кроплі буйной расы, і яны, нібы рассыпаныя пацеркі асляпляльнага срэбра, ззяюць, пераліваючыся ўсімі колерамі вясёлкі.
Куды толькі падзяваліся тыя жахлівыя водгукі начнога лесу, яго недаверлівая насцярожанасць, негасцінная патаемнасць і змрок.
Лес раптам раскрыўся ва ўсю шырыню, расхінуў нам тыя нябачныя дзверы і паўстаў зусім іншым, чым быў нават учора,— яшчэ больш добрым, прыгожым, ветлівым і шчодрым.
Мы яшчэ колькі цешыліся непаўторнай прыгажосцю прыроды, яе спрадвечнай чысцінёю, то прагульваліся, зачараваныя, па беражку Іслачы, то зноў ляжалі на мяккай папаратнікавай падсцілцы ў будане і слухалі птушыныя спевы.
Пасля, дзесьці ўжо а дзесятай ці адзінаццатай гадзіне, калі птушкі прыкметна заціхлі, а сонца паднялося вышэй, мы развялі на ранейшым месцы агонь, адварылі бульбы, пачышчанай і памытай у рачной вадзе, і з апетытам падсілкаваліся ёю і скрылікамі тоўстага салёнага сала з зялёненькімі свежымі перынкамі цыбулі. І было гэта так смачна і прыемна, што і з рэстаранам параўнаць нельга.
Потым некалькі гадзін зноў адпачывалі, нават крыху яшчэ паспалі, зноў купаліся і загаралі на пясчаным плёсе, вымытым хвалямі павольнай плыні. А яшчэ праз некалькі гадзін прыняліся ўкладваць рэчы, каб паспець завідна дабрацца да шашы.
На душы было так радасна і светла, што, здавалася, сэрца гатова было спяваць, такая добрая, бестурботная пара, калі толькі-толькі засталіся ззаду надакучлівыя студэнцкія аўдыторыі, экзамены і залікі, патрабавальныя дацэнты і прафесары. Час самастойнай працы быў яшчэ наперадзе, цяпер ты сам сабе гаспадар і ніхто табе не ўказчык.
А яшчэ вакол такая прыгажосць! Жыві ды радуйся. І калі б сказаў хто ў такі момант пра смерць, то палічыў бы яго вар’ятам. А была яна між іншым так блізка.
І адбылося гэта не па чыёй-небудзь віне ці па злому намеру. Адзін з маіх таварышаў, корпаючыся каля рукзакоў, заўважыў маю стрэльбу, якая яшчэ ляжала неразабраная на маіх не ўпакаваных пакуль рэчах. He скажу пра яго нічога дрэннага, і хай не падумае, што трымаю на яго крыўду ці, не дай Божа, помсту. Калі што і здарылася, то выпадкова, бо чалавек ён быў асабліва добры... Ён і paHeft не раз разглядваў ружжо, нават збіраў і раз; біраў, прыкладваў да пляча, цэліўся ў птушак... І чаго яго тут чорт тузануў ізноў.
Хутчэй за ўсё хлапчукоўская цяга да зброі, што засталася -яшчэ з дзяцінства, завалодала ім. Ён з нейкай асаблівай цікаўнасцю ўзяў стрэльбу, раптам чамусьці спытаў мяне:
— А можна я напаследак разок стрэлю?
У такім узросце псаваць патроны дарма было нават неяк брыдка. Але я ўспомніў, што ў ягдташы ' ў мяне ёсць адзін халасты патрон. Ён быў нямоцна закручаны, і па дарозе картонны пыж, што закрываў яго зверху, зрушыўся і выпаў. Шрот высыпаўся, застаўся толькі порах, у глыбіні гільзы быў бачны воку толькі войлачны пыж, які раней аддзяляў шрот ад пораху. Я так і пакінуў яго ў ягдташы, каб потым зноў дазарадзіць, калі ў чарговы раз буду набіваць патроны. А тут таварыш просіць стрэліць.
КНІГІ ОНЛАЙН
