У нерушы дзікай прыроды
Вячаслаў Стома
Выдавец: Юнацтва
Памер: 382с.
Мінск 2001
Здараецца, праўда, часам, што пачуўшы няладнае, ці, трапіўшы ў складаны “пераплёт”, мацёры вопытны драпежнік дзе-небудзь надзейна хаваецца і так стойваецца, што загоншчыкі праходзяць міма яго, і ён, пачакаўшы, мае магчымасць уцячы.
Ды тут разлічваць на падобнае наўрад ці прыходзілася. Лішак загоншчыкаў, шчыльнасць іх руху не пакідалі ваўкам надзеі на такую хітрасць, бо рызыка тут была б не тое што вялікая, а хутчэй — зусім безнадзейная. Да таго ж наперадзе людзей у загоне шнырылі ў пошуках звярыных слядоў сабакі. Яны, безумоўна, пачулі б любога звера, каб той прытаіўся недзе побач. He, не рашацца драпежнікі на такое, адчуваючы, якая сіла насоўваецца.
Ваўкі тым часам яшчэ нічога не падазравалі, соладка пацягваліся ў дрымоце. Сытны, раскошны баль, што ўчынілі яны напярэдадні ля выкладзенай для іх прынады, ад пуза наталіў іх прагны воўчы апетыт, і яны з задавальненнем расслабіліся ў працяглым адпачынку.
Апошнюю ноч, здрадзіўшы свайму непаседліваму ладу жыцця, яны наогул не краналіся з месца. Відаць, задаволеныя тым, чым цешыліся напярэдадні, вырашылі лепш адляжацца, адвесці як след душу ад доўгіх пастаянных пераходаў, а пасля прадоўжыць трапезу — навошта ж бадзяцца, шукаць нечага, калі мяса яшчэ заставалася.
Вартавая ваўчыца штосьці, мабыць, адчувала. Як толькі людзі наблізіліся сюды і пачалі выстройваць стралковую лінію, рухацца да месца, адкуль меліся пачынаць загон, ваўчыца насцярожана і пільна прыслухоўвалася да гукаў, але паколькі
людзі былі ад яе далёка, сігналаў небяспекі не падавала. Ведала б яна, што зграя ўжо абцягнута злавесным колам, што ўсе шляхі да адыходу даўно адрэзаны!
Ды ў тым жа і сэнс палявання — гэтага пастаяннага напружанага спаборніцтва паляўнічага і здабычы,— хто каго адолее, хто каго перахітрыць.
Трэба сказаць, што на паляванні спаборнічае ўсё: і вопыт, і кемлівасць, і спрыт. Спаборніцтва ідзе не заўсёды чэснае і справядлівае. І нельга часам спяшацца адразу дзяліць удзельнікаў гэтага дзіўнага спектакля на паляўнічых і ахвяр. Бо часта ахвярай можа стаць паляўнічы, як і воўк. І наадварот. Ды якраз у тым і сутнасць, у тым і неверагодная прыцягальнасць гэтага занятку. Таму і ідуць на яго толькі сапраўдныя мужчыны. І асалода, задавальненне ад поспеху ў такіх выпадках двойчы прыемныя і ганаровыя.
Але і не толькі ад гэтага непаўторная асалода і задаволенасць, не толькі ад гэтага бадзёрае самаадчуванне і прыўзнёслы без меры настрой.
Уявіце сабе прыгожы зімовы дзень. Нямоцны марозік злёгку пашчыпвае вас за вушы, здаецца, быццам бы толькі для таго, каб не забыўся ты аб яго прысутнасці, а ўсур’ёз марозіць цябе зусім не збіраецца. Усё навокал белае. Пераліваецца, іскрыцца пад промнямі зімовага сонца гладкая паверхня снегу. Дрэвы стаяць нерухомыя, ухутаныя, як і зямля, белай снегавой коўдрай. Нідзе ні шуму гарадскога, ні ляманту крыклівых баб. Усё, што акружае, быццам толькі для таго і створана, каб радаваць цябе, адкрыць табе казачную прыгажосць і непаўторную свежасць зімы, хараство роднай прыроды.
А ты затоішся на стралковым нумары і слухаеш. І хай нават гэта не абавязкова тое аблаўнае паляванне, як на гэты раз. Хоць бы і проста іншае, але, можа, не менш уражлівае паляванне, але ж менавіта зімовае, бо толькі яно дзіўна спалучае ў сабе маўклівую цішыню прыроды, што вось-вось можа парушыцца голасам сабак ці мільгануўшым
маланкаю зверам.
Стаіць часам паляўнічы ціхім зімовым ранкам і слухае прыглушаны заечы гон. Ганчак ідзе лёгка, але без асаблівага азарту, манатонна і аднастайна, на адной і той жа ноце даносіцца размераны прыглушаны брэх. Ведаеш, брэша пакуль дзеля прыліку.
Але вось голас моўкне, потым раптоўна чуецца нечакана гучнае “гаў!” і тут жа пераходзіць у адрывіста яраснае “гаў! гаў!! гаў!!!” з непараўнальна большай сілай і запалам.
Яшчэ некалькі хвілін, і ўжо на ўсю акругу чуецца брэх сапраўдны, азартны, ярасны, ледзь не ашалелы.
А ў паляўнічага адразу хутка-хутка застукае ў скронях, сэрца затахкае гулка, што здаецца восьвось вырвецца з грудзей, рукі моцна сціскаюць двухстволку, а сам ён узрушана прашэпча:
— Па краснаму пайшоў!
Хто з паляўнічых не ўспамінае пасля зноў і зноў гэтыя хвалюючыя хвіліны?!
Красны звер — назва ўмоўная, зборная. Яна аналагічная старым славянскім: красная рыба, вяснакрасна, красна-дзеўчына... Гэта значыць самае лепшае, самае прыгожае, самая што ні на ёсць эліта. Толькі тры звяры ўдастоены “гонару” належаць да гэтага спісу: воўк, лісіца, рысь. І здабыць іх — заўсёды найвялікшае жаданне нават самага бывалага паляўнічага.
Сёння таксама ўсе, хто стаяў на нумарах, чакалі поспеху. Але і адказнасць была як ніколі высокая. Паспрабуй прамахніся — засмяюць тады вяскоўцы, ды і Кузьміч спуску не дасць. Але пакуль што было ціха.
Загоншчыкі тым часам рухаліся далей. Вось ужо падаў голас адзін сабака. Як бы ў такт яму адазваўся збоку другі. І тут Кузьміч з усёй сілы хлёстка стукнуў па ствале дрэва тоўстай палкай, што трапіла яму пад руку, і гучна пракрычаў хрыплым голасам:
— Го-го-го-го-го! Гоп-па!
Як і дамаўляліся, іншыя загоншчыкі таксама ажывіліся, узнялі шум. Затрашчалі самаробныя
трашчоткі, застукалі па дрэвах важкія калы. Некаторыя дасталі з запазухі звычайныя металічныя лыжкі і застукалі імі адна аб адну.
Па ўсёй лініі аблавы чуўся грукат, трэск, металічнае бразганне, гучныя вокрыкі загоншчыкаў.
Ваўкі падхапіліся з наседжанага месца. Шырокімі скачкамі мацёрая ваўчыца кінулася ўбок. За ёй — ваўкі-пераяркі. Кемлівы важак замыкаў зграю. Яны не беглі, а маланкавымі ценямі ляцелі надзіва вялізнымі скачкамі.
Брэх сабак аддаліўся, слабей чуліся людскія галасы. Здавалася, небяспека вось-вось міне.
Але ваўчыца нечакана замерла як укопаная. На кустах пагойдваліся чырвоныя, нібы полымя, злавесныя языкі. І чалавекам пахне.
Небяспечна, нельга сюды! Хутчэй мяняць кірунак. І ваўчыца памчала ў адваротны бок. За ёй — зграя. Зноў магутныя даўжэзныя скачкі... зноў неверагодная хуткасць.
Галасы ж людзей усё набліжаюцца. Брэх сабак таксама чуецца ўжо даволі гучна і болып злавесна. Хутчэй адсюль! Як мага хутчэй!..
Але што гэта? Зноў каварная чалавечая чырвань. І сюды нельга! Куды падзецца? І адсюль прэч!
А галасы людзей усё выразней і выразней. A сабакі і зусім побач. Усім разам не ўратавацца. Зграя рассыпалася, і кожны паасобку пачаў шукаць для сябе шлях выратавання.
Звяры безнадзейна кідаліся то ўлева, то ўправа, то назад. А сабакі тым часам ужо “на хвбст садзяцца”.
Першая кінулася на “чыстую лінію” ваўчыца. Туды ж ірванулі астатнія. Надзея на выратаванне мільганула ў галаве.
Але невядома адкуль на іх шляху паўсталі людзі са страшэннымі смертаноснымі “бухаламі”. Ваўкам і раней даводзілася сустракацца з такімі, і яны добра ведалі, наколькі гэта небяспечна. Ды раней неяк праносіла. Ці пашанцуе цяпер?
Моцным аглушальным выбухам страсянуў паветра першы прыцэльны стрэл.
І хоць напружана чакалі сустрэчы са звярамі стралкі, ды не адразу ўсе зрэагавалі як трэба. Ваўкі, нягледзячы на жах і небяспеку, з’явіліся ў полі зроку бясшумна і асцярожна, быццам невядомыя таямнічыя здані. І добра яшчэ, што першай на нумар, якраз у сваю “пяту”, выйшла мацёрая ваўчыца, а вопытны паляўнічы, які стаяў там, не спасаваў.
Яго гучны прыцэльны выстрал стаў сігналам для іншых. Ваўкі, якія выбеглі ўслед за ваўчыцай на суседнія нумары, былі цяпер своечасова сустрэты паляўнічымі. Адзін за адным грымнулі ў марозным паветры стрэлы. І раптоўна заціхлі.
Паляўнічыя задаволена паціралі рукі, ні аднаму драпежніку не ўдалося перайсці праз стралковую лінію. Усе палеглі пад іх трапнымі стрэламі. Вось ужо і загоншчыкі павыходзілі з лесу. Паказаўся і Кузьміч. Зразумеўшы, што справа зроблена, зняў з плячэй дубальтоўку, гучна пратрубіў у ствалы, што абазначала “адбой” альбо “канец аблавы”.
Стралкі сцягвалі ў адно месца забітых ваўкоў, якія валяліся на снезе з ашчэранымі клыкамі, што парэзалі некалі не адну жывёліну.
Пад’ехалі фурманкі. Тушы падцягвалі да іх, каб пагрузіць на сані і везці ў вёску. Скуру можна было б зняць і тут, ды ніяк нельга не паказаць іх людзям, каб кожны мог убачыць поспех паляўнічых, а галоўнае, каб кожны быў упэўнены, што цяпер яго скаціну ніхто не кране.
Але пачуўшы воўчы пах, коні спужаліся, насцярожана іржалі, уздымаліся на дыбы. Коней прыходзілася ўтрымліваць за аброці... А яны ўсё дыбіліся...
Нават мёртвыя ваўкі наводзілі на іх жах.
Цяпер, калі спрабавалі пагрузіць ваўкоў на сані, Кузьміч раптам зразумеў, што ваўкоў тут толькі пяцёра. А па яго разліках, у абкладзе знаходзілася шэсць. He мог жа ён памыліцца!
He, ён зусім і не сумняваўся ў гэтым. Там было іх менавіта шасцёра. Але стралкі запэўнівалі, што стралковую лінію не перайшоў ні адзін воўк. Ды
трэба ж было разгадаць гэты рэбус, нейкую яснасць унесці. Так што з ад’ездам прыйшлося затрымацца. Хоць і не дагоніш ужо таго шостага ваўка, бо ён ужо недзе далёка, ды ўсё ж разабрацца ва ўсім было патрэбна.
Кузьміч уважліва і крышку далей з пярэдняга краю абагнуў стралковую лінію і пераканаўся, што сапраўды ні адзін з драпежнікаў не перайшоў праз яе. Так што паляўнічыя, якія стаялі на нумарах, са сваёй задачай справіліся паспяхова.
Але ж і праз лінію абкладу ні адзін драпежнік не мог, не павінен быў перайсці.
Стары ляснік хуценька агледзеў ахвяры. Сярод іх былі чатыры ўжо зусім дарослыя ваўкі-пераяркі і мацёрая старая адкормленая ваўчыца. Мацёрага самца сярод забітых не было. Прыйшлося абследаваць бліжэйшыя ўчасткі абкладу. Ці не абарваліся дзе-небудзь выпадкова чалавекам ці ад ветру асцяжкаваныя шнуры, утварыўшы дадатковае “акно” ў абкладзе.
Ды не, асцяжкаваныя шнуры былі на месцы. Лінія стаяла такая ж класічна нацягнутая і некранутая. Снегавая паверхня ўнутры абкладу была густа здратавана слядамі людзей, сабак, ваўкоў, якія мітусіліся ў пошуках шляхоў адыходу. Так што дакапацца да ісціны было наўрад ці можна.
Тады ляснік прыняўся аглядаць абклад з вонкавай часткі. І толькі прабег уздоўж яго сотні паўтары крокаў, як заўважыў, што з абкладу адыходзіць выразны размашысты след шырачэзных адбіткаў лап мацёрага ваўка. Кінуўся дзед да лініі абкладу — і шнур і сцяжкі заставаліся на месцы. Пабачыўшы шмат на сваім вяку, стары ляснік, уважліва прыгледзеўшыся, аж прысеў ад здзіўлення:
КНІГІ ОНЛАЙН
