У нерушы дзікай прыроды
Вячаслаў Стома
Выдавец: Юнацтва
Памер: 382с.
Мінск 2001
Бацька добра ведаў запаветныя грыбныя мясціны. Бо кожны грыбнік сярод мноства іншых грыбоў імкнецца знайсці ўсё ж найболып высакародны. А грыбы, нібы тыя людзі, хаваюцца, затойваюцца. І багатыя баравікамі ды рыжыкамі мясціны вядомы далёка не кожнаму і знаходзяцца ў самых патаемных кутках векавога лесу.
Блукаючы ў такіх толькі яму вядомых урочышчах, бацька неяк забраўся ў самую глыбіню і нечакана напароўся на воўчае логава.
Яно знаходзілася ў месцы асабліва глухім і патаемным, у нерушы. Мясціна была густа зарослая
дробным і шчыльным дубняком у перамежку з шыпшыннікам і ляшчынай, з мясістым густым падросткам свежага, бурна раскінуўшага шырокія лісці трыпутніку. Логава ўдала мясцілася ў прасторнай яме пад вываратнем. 3 бакоў участак густога дубняку, сярод якога яно знаходзілася, акружалі дзве глыбокія яміны з калючымі непралазнымі зараснікамі шыпшыны, якая перапляталася з вялізнай лясной крапівою. Так што маскіроўка была забяспечана выключная. Хто сюды прабярэцца, нават калі і выпадкова трапіць у гэтую таемную лясную глыбіню?
Недалёка ад логава працякала невялікая лясная рэчачка. Гэта ўжо прыхамаць ваўчыцы — якое б месца ні выбрала сабе драпежніца пад момант шчанення, блізка ад яго абавязкова павінен быць якінебудзь вадаём, хай гэта будзе возера, сажалка, крыніца ці нават проста вадзяністае хлюпкае балота. Але вада нападалёку логава павінна быць абавязкова. Падобныя воўчыя хітрыкі, здараецца, добра ведаюць вопытныя паляўнічыя і часцяком гэта нават выкарыстоўваюць, выкурваючы воўчыя логавы. Звяры часта наведваюцца да вадапою і пракладваюць да яго берагоў прыкметна вытаптаныя сцяжынкі.
Але тут падобных сцежак заўважыць не ўдавалася. Па ўсім было відаць, што ваўкі-бацькі былі вопытнымі бывалымі звярамі і вельмі ўдала маскіравалі сваё месцазнаходжанне. Толькі ля самага логава на вільготнай голай зямлі можна было разгледзець адбіткі іх лап. Прыкметна выдзяляліся асабліва вялікія старога ваўка, і сумненняў не было, што гэта быў той самы мацёры воўк, які колькі гадоў таму назад выслізнуў з-пад аблогі, бо іншага ў акругу свайго разбою ён наўрад ці пусціў бы. A вось адкуль у яго з’явілася сяброўка, заставалася загадкаю.
Агульны малюнак маскіроўкі крыху парушала тое, што за некалькі дзесяткаў крокаў ад логава аддавала цяжкім пахам загніўшых касцей, мяса ды памёту ваўчанят. Гэтым неахайныя драпежнікі, звычайна, таксама выдавалі сваё засакрэчанае месца,
хоць чалавек і не заўсёды здагадаецца, у чым тут справа. Хутчэй падумае, што наткнуўся выпадкова на гнілую здыхляціну, і адыдзе прэч, каб не ўдыхнуць яшчэ чаго добрага нейкай заразы.
I бацька таксама ледзь не прайшоў міма. Але для яго якраз і было характэрна тое, што, збіраючы грыбы, ён зашываўся ў самую гушчэчу, абследаваў кожны равок і лагчынку, куды іншыя грыбнікі часта проста ленаваліся заглядаць. Гэта і спрыяла яму заўсёды, нават калі іншыя вярталіся з пустымі кошыкамі, назбіраць рыжыкаў і баравікоў. І цяжкі пах гнілля яго таксама ўмомант насцярожыў.
Бацька адразу вызначыў, што логава менавіта воўчае, а не лісінае, бо часта яны вельмі падобныя, як падобныя маладыя шчаняты лісіцы і ваўка. Пра гэта як нельга лепш сведчылі залішне вялікія сляды гаспадароў логава, ды і адрозніць ваўчанят ад лісянят бацька мог амаль беспамылкова.
Шкуркі іх мелі нізкі і грубы валасяны покрыў з цёмна-шэрымі асцюкамі валасоў і значна болып светлым ваўністым пухам. Уздоўж усяго хрыбетніка красавалася чорная доўгая паласа, адна, а не некалькі, як у лісянят. Маленькія, яны выклікалі жаль і спачуванне. Тупыя, пакрытыя блякла-жоўтым валасяным покрывам пысачкі ваўчанят уздрыгвалі. А самі яны жалобна скавыталі. Ад гэтага, нібы пруткія маятнікі, часта-часта спружынячы, пагойдваліся завостраныя маленькія зусім чорныя вушкі. І быццам для забавы надзяліла прырода іх прыкметнай белай плямкай, на груДзіне, што надавала ім злёгку смяшлівы выгляд, бо, нечым яны нагадвалі стракатага клоуна. Жывоцікі і асабліва заднія лапы былі яшчэ амаль гольія, а дзе і пачалі ўжо з’яўляцца на гэтых месцах валасы, то нейкія нізкія і гладкія, нібы прыціснутыя да скуры. А хвасты няведама чаму былі ўжо добра сфарміраваны, амаль як у дарослых, такія ж цёмна-шэрыя, амаль чорныя.
У лісянят жа валасяны покрыў заўсёды мяккі і пяшчотны, з доўгімі і рэдкімі, часам закручанымі
ў завіткі, асцючкамі на канцах. Жываты, лапы і грудкі добра апушаны, што прыкметна розніць іх ад ваўчанят, галоўкі прыкрыты дастаткова доўгімі рыжаватымі валасамі. А вушы лісянят значна большыя і рэзка адрозніваюцца па афарбоўцы з бакоў — з вонкавага пакрыты шчыльнымі і густымі валасамі чорнага колеру, а з сярэдзіны — зусім светлымі. Хвост у лісянят таксама прыкметна іншы — клінападобны, доўгі і з белым канцом.
Гледзячы на такіх зусім яшчэ маленькіх зверанят, нават не верыцца, у якіх дужых буйных драпежнікаў вырастуць яны з часам-і якой страшэннай пагрозай будуць тады для чалавека. І патраба• валася тэрмінова прыняць захады, каб прадухіліць гэта, якія б жаласлівыя пачуцці яны ні выклікалі. А галоўнае, трэба было як мага хутчэй абясшкодзіць дарослых ваўкоў. Бо калі яшчэ тыдзень-другі пройдзе, то ўся зграя, здабываючы ежу пражэрліваму вывадку, наробіць многа бяды сялянскім гаспадаркам.
Калі ваўкі пачнуць вучыць ваўчанят прыёмам палявання, шкоды будзе яшчэ больш. Мацёрыя ваўкі безупынку шныраць па акрузе, паўсюдна шукаючы маладняк. Але ў дзікіх жывёлін маладыябольш прыстасаваны да самастойнага жыцця, нядрэнна ўмеюць і хавацца ад бяды. Так што ваўчынымі ахвярамі часцей за ўсё становяцца ягняты, цяляты, парасяты, гусі ды куры, словам, розная сялянская жыўнасць. Прынесеную здабычу ваўчаняты рвуць, злосна агрызаючыся адно на аднаго. A бацькі толькі здалёку ўсцешана паглядаюць на гэта прыплюшчанымі крыважэрнымі вочкамі.
А пакуль ваўчаняты застаюцца яшчэ бездапаможныя, чалавек можа ўзяць іх. Ваўкі ля логава, насуперак думкам, што бытуюць часта, не праяўляюць да чалавека агрэсіўнасці і ніколі не нападаюць на яго. Нават ваўчанят не спрабуюць “адбіць” у паляўнічага. Але калі пабыў ужо ля логава чалавек, ды не забраў шчанят, то адразу, як ён пойдзе, ваўкі перанясуць іх у іншае месца. Ля логава воўк чамусьці асабліва баіцца чалавека.
Гэта больш за ўсё турбавала бацьку, Але ваўкі, на шчасце, здаецца, не заўважылі яго, бо былі дзесьці на паляванні. I ён хуценька пакінуў гэта месца, бо выспяваў у яго план, як здабыць дарослых ваўкоў менавіта тут, ля іх логава.
Ён хутка вярнуўся дамоў, пакінуў сабраныя грыбы і, ні слова не кажучы, пабег да суседа Кастуся. Якраз некалькі дзён назад бацька чуў, што Кастусь ездзіў у горад і набыў там некалькі вялікіх рамачных пастак.
Пасля абеду бацька і Кастусь прыйшлі да нашай хаты. Яны прынеслі тры вялікія жалезныя пасткі, закінулі іх у напалову абрэзаную металічную бочку, залілі вадой і накідалі туды свежага галля. Прыстасаваўшы бочку на каменне летняга вогнішча, на якім маці варыла ежу парсюкам, бацька і Кастусь распалілі вялікі агонь і некалькі гадзін вытрымлівалі пасткі ў кіпені. Пасткі былі яшчэ новыя, трэба было ачысціць іх ад змазкі, перабіць адварам з галля пах салідолу і жалеза. Потым бацька і Кастусь дасталі і нацерлі пасткі свежым духмяным сенам, склалі іх у мокры, выпаласканы ў тым жа адвары мяшок.
Збіраліся таропка. Паклалі ў вялікі клунак сякеру, нажы, кароценькую рыдлёвачку, скруткі дроту і нават маток рыбалоўнай сеткі прыхапілі.
Відаць, яны мелі рацыю. Час клікаў, і трэба было паспяшацца, каб не дапусціць праліку.
У лес падаліся тут жа, як толькі сабралі ўсё для сябе патрэбнае. Закінулі на плечы “ўкамплектаваны” клунак і неслі яго па чарзе, бо быў ён дастаткова цяжкі, ды і гарачыня давала аб сабе знаць, быццам надаючы яму лішняга цяжару, і аблівала ў дадатак потам патыліцу і спіну. Калі паглыбіліся ў лес, то ісці спачатку стала лягчэй. Кроны высачэзных густых дрэваў засланялі сабою сонца, што стаяла амаль на зеніце, і яго пякучыя промні не патраплялі на постаці людзей, а заблытваліся ў густым, усеяным трапяткім зялёным лісці, пераплеценым галлі. Але ж не тая, дык іншая хвароба заўсёды знойдзецца. Чым глыбей рухаліся ў лес, тым
менш даходзілі ў яго суцэльныя масівы нясмелыя подыхі ветру. Паветра аддавала цяжкай збітай застаяласцю, неверагодна парыла і ўжо не лашчыла, а, хутчэй, душыла ўстойлівым перапоўненным згусткам пахаў лісця, травы і дурманячых кветак. Хадакі акрамя таго прыкметна спяшаліся. Бацьку асабліва хвалявала, каб часам ваўкі не “дапетрылі”, што ля логава быў чалавек, ды не перанеслі ваўчанят хуценька ў іншае месца, бо ў гэткім разе ўсе яго надзеі і разлікі былі б умомант перакрэслены і справа сапсавана.
Дабраліся да месца паспяхова. Вось і логава. Старыя ваўкі, відаць, не заўважылі, што да яго наведваліся візіцёры. Ваўчаняты заставаліся на месцы. Бацька і Кастусь прыняліся ажыццяўляць свой план.
Яны спачатку распакавалі клунак, расклалі ўсё, што прынеслі, на траве. Затым у той жа клунак паклалі ваўчанят і асцярожна, бо іх было ўсё ж шкада, працягнулі па мяккай пясчанай сцяжынцы крокаў пятнаццаць убок. Па той вузенькай сцежцы, мабыць, старыя ваўкі хадзілі да вады, сцежка ў некаторых месцах была добра пратаптана. Такім чынам, цягнучы ваўчанят па сцежцы, бацька і Кастусь хацелі, каб там застаўся пах звяркоў; пачуўшы яго, ваўчыца абавязкова пойдзе следам.
Пасля гэтага ваўчанят загарнулі ў рыбацкую сетку і падвесілі, нібы гамак, між галінамі дрэў, над сцежкай. Удушыцца ці загінуць у такім становішчы ваўчаняты не маглі. Разлічвалі так: прагаладаўшыся, ваўчаняты пачнуць скавытаць. А бацькі, пачуўшы гэта, паспрабуюць вызваліць іх з палону. А гэта і патрэбна: можна пасткі тут паставіць альбо пільнаваць ваўкоў са стрэльбамі з засідкі.
Бацька і Кастусь ладзіць засідку ды паляваць са стрэльбамі не мелі намеру. Па-першае, наўрад ці гарантавала гэта поспех. Ды і ружжо ў іх было адно. Ваўкі ж могуць з’явіцца і з аднаго і з другога боку. У такіх выпадках звычайна палююць адразу з двух месцаў. Адзін знаходзіцца побач з ваўчанятамі з боку ўваходнага следу, другі — далей, у адварот-
ным баку. Драпежнікі скіруюць сюды з любога напрамку. Да таго ж, бацька і Кастусь не паспелі сказаць нават дома, куды падаліся. І адсутнічаць доўга, вядома, не маглі.
КНІГІ ОНЛАЙН
