У нерушы дзікай прыроды
Вячаслаў Стома
Выдавец: Юнацтва
Памер: 382с.
Мінск 2001
Тры цяжкія стальныя пасткі паставілі тут жа. Дзве з абодвух бакоў на сцежцы кроках у пяці ад месца, дзе пагойдваліся ў “калысцы” ваўчаняты, трэцюю прымайстравалі прама пад “гамаком”, разлічваючы, калі адзін з драпежнікаў абыдзе папярэдні старажок, то пасля, спрабуючы дацягнуцца да ваўчанят, усё роўна можа папасціся ў гэту пастку.
Калі ставілі пастку на ўваходзе, выбралі месца, дзе сцежачка звужалася, меркавалі, што драпежнік, ідучы па ёй, абавязкова павінен трапіць у пастку. Рыдлёўкай выкапалі пад самым ходжаным месцам невялічкую траншэйку і ёй жа ўзведзеную пастку асцярожна апусцілі ў падрыхтаваную яму. Ланцуговы волак таксама працягнулі праз вузенькую траншэйку, прысыпалі зямлёй і зверху прыцерушылі падсохлым дробным жвірам.
Усё замаскіравалі як мага лепей. Саму пастку ці, дакладней, ніжні яе каркас прысыпалі вывернутай зямлёю, а тую, што засталася, зграблі і аднеслі пад суседнія кусты, каб як мага менш пакінуць слядоў сваёй дзейнасці. Шырокія дугі пасткі і спускавы механізм прыкрылі свежым папаратнікам і ўзвялі, гатовыя ў любы момант, пры малейшым дотыку да іх, са страшэннай сілай магутнай пружыны, ударыць моцнымі зубчатымі ўтрымальнікамі, надзейна заціснуўшы схопленую ў палон ахвяру.
3 процілеглага боку сцежкі таксама ўстанавілі пастку такім жа чынам, прыстасаваўшы яе ля бакавіны суцэльнага хмызняку, бо нельга было выключыць мажлівасці таго, што воўк можа з’явіцца на сцежцы менавіта тут, скарыстаўшы ўтворанае “акно”, сігане з гушчару бліжэйшым шляхам да ваўчанят.
3 трэцяй асабліва мудрыць не прыходзілася. Яе паставілі пад самай воўчай “калыскай”, таксама надзейна замаскіравалі.
219
Пасля зробленага, не марудзячы, сабраліся дадому — усё, што засталося, гэтак жа хутка як і раскладвалася напярэдадні, было перакінута назад, толькі ўжо не ў клунак, а ў выслабанены мяшок, які бацька спрытна паддаў на плячо свайго спадарожніка, і яны ціха, без лішніх непатрэбных рухаў і гаворкі рушылі зваротным кірункам назад. Абодва добра разумелі, што пакінуць гэтае месца патрабавалася як мага хутчэй, бо калі не заўважылі іх яшчэ гаспадары логава, то хай лепей і не паспеюць зрабіць гэта. Усё ж такі меней асцярожнымі буДУЦЬ.
Зваротная дарога была непрыкметна і імкліва. Той душны дзённы застой паветра бліжэй да вечара знік, быццам сам па сабе растварыўся ў пахаладзеўшых подыхах надыходзячага вечару. Дыхаць станавілася лёгка і прыемна. Лагодны асвяжаючы вецярок, які няведама скуль узяўся, прыемна дыхаў у твар вячэрняй свежасцю і жартаўліва гуляў у заблытаных пасмах пасівеўшых валасоў, надаючы падарожнікам дадатковай бадзёрасці. На настроі і агульным стане іх, вядома ж, ляжалі і адбіткі ўдала закончанай работы. Хоць і не зусім закончанай, але на даным этапе выкананай своечасова і бездакорна. І гэта, канешне, прыемна ўплывала на іх настрой і фізічны стан, надаючы дадатковага спрыту і сілы. Таму і вярнуліся назад хутка, непрыкмеціўшы калі і паспелі. .
А вось вячэраць нешта не хацелася. І як ужо, здаецца, хораша і прыветна не ўгаворвала яго маці, бацька так амаль нічога і не з’еў за той вячэраю. Толькі адчэпкам, каб не пакрыўдзіць незнарок яе, разам з усімі пасядзеў за сталом, адолеўшы за ўвесь час, мабыць, адзіную сопкую бульбіну, ды запіўшы яе шклянкай тлустага кіслага малака, што было цяпер асабліва пажыўным і смачным, настоеным на сакавітых травах і медавістай канюшыне. Пасля вячэры залёг адпачываць, часова расцягнуўшыся прама на двары на ахапку духмянага сена. Але і спаць зусім не хацелася.
І пасля, калі на двары зусім сцямнела і прыйш-
лося перайсці ў будынак, як распрануўся і лёг на зручным палку каля печы, сон таксама не ішоў да яго. Увесь час неадрыўна турбавалі думкі і здагадкі, прадчуванні таго, што адбываецца ў гэтую ноч ля логава.
Але кароткія летнія ночы. Нават не паспела яшчэ як след усталявацца за вокнамі цемень, а ўжо і ранішняя зара пачынала асцярожна прасвечвацца ўдалечыні, праганяючы яе і несучы ўсяму жывому новае святло.
На зары Кастусь пастукаў у акенца: і яму, як і бацьку, не спалася. Насцярожанае чаканне раней часу “спарола” яго з пасцелі. А калі ўжо так, дык і бацьку прыйшлося ўставаць. Ён падняўся з ложка, і яшчэ праз якія паўгадзіны яны накіраваліся да воўчага логава ўжо досыць знаёмым маршрутам.
Летняя раніца яшчэ толькі распачыналася. Над лугамі і ўзлескамі яшчэ шчыльнай сцяною стаяў туман, прыдаючы ўсяму наваколлю дзівосную загадкавасць і патаемнасць. У некаторых месцах яго густы покрыў, што ўсцілаў зямлю, утвараў глыбокія рваныя выгібы, нібы правальваўся, а дзе-нідзе асобнымі курцінкамі, хоць зусім пакуль што невялікімі, наогул знікаў, выпадаючы на траву халоднай ранішняй расою. Усё кругом абуджалася ад кароткага начнога адпачынку, напаўнялася новымі фарбамі і гукамі, што ўтвараліся зусім не для пацехі, а дыктаваліся звыклымі клопатамі мноства жывых насельнікаў у чаканні шчодрага летняга дня.
Ранішняя хада заўсёды прыемная і ніколі не бывае ў цяжар. Чалавечае цела, скінуўшы ўчарашнюю стому, яшчэ толькі ўступае ў звыклы рытм новага дня са свежымі, назапашанымі хоць і за кароткі час начнога адпачынку сіламі, раскрываючы іх паступова, быццам раскручваючы чарадзейны клубок і надаючы арганізму з кожнай хвілінай усё больш моцы і энергіі. Хуткасці руху ў такі час, вядома ж, спрыяе ранішняе надвор’е, яно асвяжае і абдае дадатковай бадзёрасцю, не дае целу ўмарыцца.
Але больш за ўсё на імклівасці руху адбівалася
тое, што было прычынай падарожжа, што цягнула іх гэткай ранню ў лясную глыбінку.
Ліхаманкава думалася аб тым, што ж адбылося мінулай ноччу ля воўчага логава і што творыцца там цяпер. Усе здагадкі і разважанні былі ўвесь час там, нібы прывязаныя да гэтага месца, нібы наогул на свеце нічога іншага акрамя таго, што цікавіла іх, не было і зусім не існавала. А калі і існавала, дык здавалася другасным, зусім пабочным і неістотным.
У галаве ўзнікалі і змяняліся самыя неверагодныя малюнкі і відовішчы. To ўсплывалі постаці шэрых мацёрых ваўкоў, што ціхімі ценямі крадуцца па лясной сцежцы і адзін за другім раптам трапляюць ва ўдала расстаўленыя пасткі. To, наадварот, ваўкі ўмела абыходзяць іх, у высокіх скачках узмываюць раз-пораз у паветра і, перагрызшы ўрэшце замацаваную на дрэве сетку і выхапіўшы з яе ваўчанят, таропка адносяць іх у яшчэ больш глухія і недаступныя чалавеку мясціны.
Вось і абрысы знаёмай сцяжынкі. Толькі цяпер спадарожнікі сцішылі хаду. Само сабою ў жылах узнікла напружанне, сэрцы затахкалі, загарэліся вільготнымі хітрыкамі вочы, усю істоту нястрымна свідравала жаданне як мага хутчэй пабачыць, што адбылося...
Прайшлі яшчэ некалькі дзесяткаў крокаў. Рэзка запахла гнілым мясам. У прыемным ранішнім паветры гэта адчувалася асабліва востра і адштурхоўвала невыносна ўстойлівай затухласцю. Яна біла ў твар куды мацней, чым у дзённую спякоту ці нават душнаваты адвячорак. Хоць насы затыкай ці ўцякай адгэтуль.
Але ж трэба рабіць задуманае. Асцярожна ступілі яшчэ некалькі крокаў. Ужо і выразнае скавытанне ваўчанят пачулася. І тут бацька і Кастусь, забыўшыся на перасцярогу, не зважаючы на ўдушлівую смярдоту, што нерухома завісла над лагчынай і неверагодна псавала водар ранішняга паветра, разам імкліва пабеглі наперад.
Першая пастка была не кранута. Сярэдняя была
таксама пустая. 3 апошняй надзеяй кінуліся да трэцяй. У гэтай была маладая, але вялікая ваўчыца. Трапіла яна ў пастку не адной, як хутчэй за ўсё можна было чакаць, і нават не дзвюма лапамі, a галавою. Відаць, спрабавала, перш чым ісці, абнюхаць зламаны папаратнік і незнарок кранула старадок. Спружына спрацавала імгненна, і моцныя жалезныя дугі самкнуліся, зашчаміўшы шыю адразу за галавою, нават падмялі адно вуха. Вострыя і моцныя зазубні не давалі магчымасці выслабаніцца. Ваўчыца, напэўна, хутка знайшла канец, бо сталёвыя дугі моцна пераціснулі шыю, і цяпер яна была ўжо халодная і спруцянелая.
І толькі калі ваўчыцу асвежавалі і прыняліся здымаць астатнія пасткі, звярнулі ўвагу, што і сярэдняя пастка спрацавала, але мацёры пайшоў на крайнасць... Агледзеўшы ўсё, можна было ўявіць, што адбылося тут ноччу.
Ваўчыца хутчэй за ўсё трапіла ў пастку першая і хутка дайшла. Воўк, зразумеўшы, што сяброўку страціў канчаткова, спрабаваў вызваліць хаця б ваўчанят. Ён доўга хадзіў вакол гамака, аб чым сведчыла моцна здратаваная трава, часам уперамешку з лясной глебай, неаднаразова падскокваў і спрабаваў ікламі распаласаваць сетку. У некаторых месцах ён нават дасягнуў мэты.
Але так чаканы блізкі поспех прытупіў пільнасць і, страціўшы асцярожнасць, воўк крануў лапай адведзеную дугу. Хутка зарыентаваўшыся, спрабаваў імгненна выхапіць яе з пасткі, і толькі мо якіх сотых долей хвіліны не хапіла яму. Дугі зашчоўкнуліся, перахапіўшы лапу ля самай ступені, так што ўсе чатыры пярэднія падушачкі разам з кіпцюрамі засталіся ў пастцы. Яе дугі перахапілі лапу якраз паміж імі і пяткай.
Воўк яшчэ доўга круціўся на месцы, спрабуючы знайсці выйсце са складанага становішча, але дарэмна. Ён цягаў пастку за сабой, упіраўся ў яе лапамі, раз’юшана грыз, да крыві разразаючы сківіцы і дзёсны. Але неўгаворлівае жалеза на ўсе патугі адказвала халодным маўчаннем.
Відаць, так мінула ноч. Калі ж воўк пачуў, што набліжаюцца людзі, то пачаў ірваць яшчэ мацней, ад немачы і злосці вочы мацёрага наліліся крывёю і звярыны інстынкт падштурхнуў яго на жудаслівае, але адзінае ў такім становішчы выйсце... Ен перагрыз сабе заціснутую ступню лапы і ўцёк.
Ваўчанят прывезлі на хутар, а пасля перадалі ў вобласць у мясцовы заапарк. ПІто было з мацёрым далей, ніхто не ведаў. Да логава ён наўрад ці ўжо мог вярнуцца. Ды і наглядаць за ім не было часу.
Летнія дні мінулі хутка. Пачыналася жніво, на іншае часу асабліва не заставалася. Пакуль стаяла сонечнае надвор’е, трэба было спяшацца своечасова сабраць ураджай. Бо летні дзень, як вядома, год корміць. Гаманлівыя бабы ў белых палатняных кашулях, не разгінаючыся, рэзалі і рэзалі навостранымі сярпамі суцэльную сцяну васковага залацістага жыта. А за імі мужчыны і дзеці падбіралі асобна складзеныя прыгаршчы зрэзаных сцяблін і вязалі ў тоўстыя цяжкія снапы ды састаўлялі іх па пяць— сем у мэндлі для канчатковай прасушкі.
Летнія ўборачныя работы змяніліся асеннімі, не менш напружанымі. Спяшаліся выбраць бульбу, a там і за буракі час падганяў брацца. Клопатаў адным словам хапала. А тут яшчэ маразы ранавата пачалі прыхопліваць глебу тонкай застылай скарынкаю.
КНІГІ ОНЛАЙН
