У нерушы дзікай прыроды
Вячаслаў Стома
Выдавец: Юнацтва
Памер: 382с.
Мінск 2001
Праз некалькі дзён ён прыкметна падужэў, пачаў рухацца крыху актыўней, харчаваўся не ўсім падрад, што было побач і гадзілася для яго жывоціка, а выбіраў і нейкія асаблівыя, не ўжываемыя ім да гэтага травы. І дзіўна, што яны далёка не заўсёды прыходзіліся яму да густу, бо былі не то каб салодкімі альбо кісленькімі, што ён любіў больш за ўсё, а нават наадварот — горкімі і аскомістымі. Але зайчык усё ж настойліва грыз іх. Травы тыя былі лекавымі сродкамі, якія так патрэбны цяпер зайчаняці. Прыродныя раслінныя эліксіры рэзка паскаралі загойванне ранаў.
' Лясная аптэка надзейна служыла зайчыку. І хоць ніхто і ніколі ў жыцці не вучыў яго прамудрасцям таго траўнага лячэння, ды сама прырода яго і інстынкты, унутраныя яго патрэбы беспамылкова дыктавалі, як карыстацца тымі ці іншымі лекамі.
Хутка рана пачала надзейна загойвацца, зайчык мог ужо жвава бегаць, ён многа блукаў па лесе, але атрыманы ўрок задарма не прайшоў — цяпер ён быў куды больш уважлівы і асцярожны.
І толькі з яго вухам было штосьці незразумелае, што іменна, зайчык не ведаў, бо ўбачыць, што творыцца ў яго зверху на галаве, ён ніяк не мог, і люстэрка ў яго, вядома, не было, але тое, што нешта не так, дык гэта факт. Зайчык адчуваў гэта кожны раз, калі спрабаваў узняць уверх вушы і прыслухацца да лясных гукаў. Пры гэтым правае вуха паднімалася неяк непаслухмяна і крышачку балюча, штосьці казытала па ім. І чуў ім зайчык значна горш, чым левым, бо раздаваліся ў ім нейкія дадатковыя і незразумелыя гукі.
І калі патрэбна было яму проста ўважліва ўслухацца ці калі даносіліся часам да яго слыху аднекуль падазроныя, незнаёмыя гукі, зайчыку прыходзілася станавіцца бокам, і, толькі ўважліва выслухаўшы тыя гукі левым вухам, ён мог зрабіць правільны вывад аб пачутым, бо праваму вуху давяраць не прыходзілася. Але паступова ён прыстасаваўся да гэтага і выконваў усё гэта так, быццам увесь час так і было і быць як-небудзь інакш ніяк і ніколі не магло.
Яшчэ праз нейкі час зайчык пачаў наведвацца і на тую злашчасную паляну, бо час, праведзены ў адзіноце, вельмі надакучыў яму. Яго цягнула туды хаця б ужо дзеля таго, каб пабачыць сябрукоў. Да іх яго чамусьці вабіла неяк асабліва моцна. Куды больш, чым да іншых. Тым болей што і тыя таксама не трапляліся яму на вочы, пакуль ён, залізваючы раны, хаваўся ў лясным гушчары. Відаць, і тыя заходзілі ў такія зараснікі толькі ў часы небяспекі на днёўку, калі патрабавалася ціхенька адсядзець дзе-небудзь светлую частку сутак. А для гульняў, кармлення ў іх знаходзіліся куды больш падыходзячыя месцы. Навучаны горкім вопытам, ён цяпер не адбягаў ад гушчару, што абступаў паляну, каб у патрэбны момант знайсці ў ім надзейную абарону і схову.
Яго знаёмыя зусім змяніліся. І каб сустрэў іх зайчык у нейкім іншым участку лесу, ён ніколі не пазнаў бы іх. Гэта былі ўжо зусім вялікія, амаль дарослыя зайцы. Праўда, рэзка адрозніваліся ад апошніх, былі нейкімі нязграбнымі і даўгавязымі, нават даволі смешнымі. Але нязграбнымі яны падаваліся толькі на першы погляд, а ўважліва паназіраўшы за імі, да гэтай высновы не прыйдзеш: вельмі ўжо спрытна бегалі і скакалі яны. А вось што даўгавязыя, дык гэта і на самай _справе так. І калі разабрацца, то і не дзіва. Растуць зайчыкі вельмі хутка. А набраць вагу не паспяваюць. Вось таму маладога зайца, нават самага вялікага, беспамылкова можна адрозніць ад старэйшых — ён на доўгіх нагах, і хоць на самай справе яны нічуць не даўжэйшыя, чым у дарослага, але пры агульнай худзіне здаецца, што гэта на самай справе так. Вушы таксама здаюцца неймаверна доўгімі. Нават паляўнічыя восенню стараюцца не біць зайцоў гэтага году — што з яго карысці — ні мяса, ні тлушчу, толькі скура ды косці.
Пабыўшы ў сябрукоў, зайчык адразу адчуў, што яго тут амаль не пазналі і разглядвалі яшчэ больш здзіўлена, чым ён іх. Іх здзіўленне пры гэтым перамешвалася з насмешлівай весялосцю: яны скакалі вакол, а некаторыя нават спрабавалі крануць яго за галаву лапкай. Але ён пры гэтым адфыркваўся ад іх, бо баяўся ўзнаўлення тых пастаянных боляў, што мучылі яго да гэтага. А раны маглі быць яшчэ не да канца загоенымі, і дадатковая асцярожнасць тут ніяк не перашкаджала. Праўда, у ранейшую кампанію яго прынялі. Цяпер можна было зноў гуляць і карміцца гуртам, а гэта куды лепей, чым у адзіноце: і смутак мігам праходзіць, і час неўзаметку працякае, і жыццё зусім іншым здаецца — радуйся, весяліся.
А ў прыродзе ўжо бушавала лета. Цяпер нават успомніць было цяжка, як змянілася ўсё навокал ад тых першых веснавых дзён, калі маленькім зайчанём ён з’явіўся на свет і бегаў па яшчэ сырой ад паводкі зямлі. У тых першых страхах, паўсядзён-
ных клопатах ды залечванні ранаў, амаль не заўважыў, як неўзаметку буйна і раскошна расцвіла вясна, змянілася першымі днямі цёплага лета, а потым і само лета ўступіла ў самы разгар. Уся лясная расліннасць разраслася так, быццам суцэльны дыван усцілаў у лесе ўсё — і зямлю, і кусты, усе без выключэння галіны вялізных і маленькіх дрэў. Тое ж самае рабілася і на лясных палянах, і на ўзбярэжжы ракі, і на палях.
Калі раней жыццё хоць і адчувалася дзесьці побач, але ўсё ж з ляснымі насельнікамі сутыкацца прыходзілася не так ужо часта, то цяпер ужо наваколле літаральна кіпела шматгалосымі крыкамі, птушынымі свістамі і іх шумлівымі пералётамі, усе ярусы лесу былі напоўнены жыццём, у большасці звяроў падрасло патомства, паднялася на крыло моладзь лясных і палявых птушак, і бацькі з за; хапленнем вучылі яе самастойнаму жыццю. I столькі корму навокал было, што толькі еш, не лянуйся, на любы густ і ў якой хочаш колькасці. Нават ад драпежнікаў лягчэй было ратавацца, бо багацце корму распесціла і іх, і яны цяпер ласаваліся птушынай моладдзю, маладняком дзічыны, смаўжамі ды насякомымі, не абцяжарвалі сябе лішнімі клопатамі ў пошуках ежы.
А зайчаняты з першых веснавых памётаў да гэтага часу ўжо выраслі і ў цяжкіх клопатах паўсядзённага жыцця добра засвоілі прыёмы самазахавання — умелі надзейна хавацца, заблытваць свой след, пры небяспецы непрыкметна перабірацца ў другое месца. А калі патрэбна, дык і шпарка ўцякаць ад небяспекі на хуткіх нагах.
Пакуль што зайчык разам з усімі іншымі яго сябрукамі і знаёмымі думалі і верылі, што цяжкія часы для іх даўно прайшлі, і гэтак жа добра як цяпер будзе заўсёды. У штодзённых вяселлях і гулях яны праводзілі ўвесь свой вольны ад сну час, бестурботна плывучы на рухаючых іх наперад усемагутных хвалях лёсу. Яны не разумелі яшчэ, што з часам зноў наступяць суровыя дні: болыпасць птушак падасца ў далёкі вырай і зноў прыйдзецца хар-
чавацца ў нацяжку, а часам і чым папала і трэба сцерагчыся, каб уратавацца ад вострых зубоў галодных ваўкоў ды кемлівых лісаў.
Час перакінуўся на другую палову лета. Сонца з раніцы да вечара бязлітасна смаліла і смаліла. Трава пачала прыкметна вянуць і злёгку жаўцець, страціла былую сакавітасць і набыла гаркаваты прысмак. Нават лісце на кустарніках зрабілася нейкім вялым. У ежы прыкметна не хапала вільгаці, і зайчыка ўсё часцей цягнула схадзіць да рэчкі.
Ён некалькі разоў спускаўся ў глыбокую лясную даліну, дзе бераг невялікай лясной рачулкі быў болып пакатым, а не абрывістым, як у іншых месцах, да вады можна было лёгка падступіцца, але кожны раз яму нешта перашкаджала. Два разы якраз у той час вясковыя пастухі прыганялі на вадапой кароў, і зайчык, не паспеўшы дабрацца да вады, вымушаны быў вярнуцца. Затое, схаваўшыся ў кустах, ён дэталёва разгледзеў людзей і хатнюю жывёлу.
Яны былі толькі на першы погляд такімі страшнымі, але калі зайчык крыху прывык да іх, то яму паказалася, што яны наогул зусім бяскрыўдныя. Тым не менш наблізіцца да іх усё ж не рашыўся. Да таго ж адзін з пастухоў вельмі ўжо гучна “страляў” у паветры бізуном. Кароў тым бізуном пастух, здаецца, не біў, а толькі падганяў, калі каровы не слухаліся і рухаліся неахвотна і павольна, нібы тыя сонныя мухі.
Калі спрабаваў падысці да ракі ноччу, то нечакана застаў на беразе велізарнага ваўка, які нагнаў на яго столькі страху, што, нягледзячы на смагу, заяц некалькі сутак зноў не рашаўся вылезці з гушчару. Праўда, воўк яго быццам бы не заўважыў, але лепей было перастрахавацца ды адседзецца ў сховішчы, чым папасціся ненарокам пад вострыя воўчыя зубы.
Але прагна хацелася піць, і зайчык ізноў пайшоў да рэчкі, на гэты раз выбраўшы ўкрыты кустоўем вербалозу ўчастак, прыстанішча, якое забяспечвала яму хоць нейкую маскіроўку. Да Ta-
го ж была позняя раніца — першы вадапой для жывёлы даўно скончыўся, і яна ўжо даўно пасвілася на лугах і лясных палянах, а людзі, занятыя працоўнымі клопатамі, маглі наведацца да ракі ў такі час.
На рэчцы і на самай справе нікога не было. Палахліва аглянуўшыся навокал і не паспеўшы нават паглядзець як след на рачную плынь, дакрануўся губамі да яе свежага чыстага патоку і прагна пачаў піць. Ён піў не адрываючыся, напружана і хутка, бо напіцца трэба было як мага хутчэй, ды нельга было доўга стаяць сагнуўшыся і не бачыць, што адбываецца ззаду. Ворагі не дрэмлюць, і малейшая неасцярожнасць дорага можа каштаваць. Але і адарвацца было цяжка. Вада была такой прыемнай! Ад яе веяла незвычайнай прахалодай, і нават якісьці прыемны халадок адчуваўся зайчыку ў жываце, і не толькі там, але і нават па жылках нібыта расцякалася яе чароўная асвяжаючая гаючая сіла. Ну вось, здаецца, ужо і годзе. Зайчык асцярожна адарваў ад вады галаву, зірнуў спачатку налева, затым — направа, а назад азірнуўся толькі тады, калі ўпэўніўся, што небяспекі няма, рэзка страпянуў мордачкай і гучна фыркнуў, каб атрэсці з губак і вусоў кроплі вады.
І тут ён убачыў у вадзе свае абрысы. He, зайчык не прыняў сваё адлюстраванне за нейкага свайго брата ці, наадварот, ворага, як гэта бывае часам з катамі ці іншымі хатнімі жывёлінамі. Інстынкты ў зайцоў куды болей дасканалыя. Але тое, што ён убачыў, здзівіла яго. Замест двух, як ва ўсіх зайчыкаў, з якімі яму даводзілася сустракацца, у вадзе адлюстроўваліся тры вухі.
Спачатку зайчык не паверыў сабе. Ён прыгледзеўся больш уважліва, паклаў на галаву і шыю свае вушы, затым паспрабаваў падняць адно левае — яно так і паднялося: вуха як вуха, вузкае, доўгае, менавіта такое, якое і павінна быць у зайца. Затым паспрабаваў падняць правае. Але замест аднаго ўзнялося двое вушэй. Зайчык разгубіўся. Ен зноўку прыклаў правае вуха да шыі і паспрабаваў падняць 266
КНІГІ ОНЛАЙН
