У нерушы дзікай прыроды
Вячаслаў Стома
Выдавец: Юнацтва
Памер: 382с.
Мінск 2001
У гэты момант збоку, хоць і не зусім блізка, прагучаў стрэл. Відаць, нехта з лясных насельнікаў ужо знайшоў свой канец. Парванае Вуха падскочыў, паімчаўся галопам, потым зноў перайшоў на скачкі. Скокнуў раз-другі, спыніўся, каб агледзецца... І раптам прама перад сабою ўбачыў паляўнічага ва ўсім белым. Заяц уцяміў, што той нават разгубіўся ад такой нечаканай сустрэчы. Але нерашучасць чалавека ўмомант прайшла, і ён таропка ўскінуў ружжо. Парванае Вуха не проста ўбачыў, нават выразна адчуў холад накіраванага на яго дула.
Цела зайчыка здрыганулася ад страху. Парванае Вуха спалохана ўскочыў і не здолеўшы зарыентавацца ў абставінах, кінуўся ні назад, ні ўбок, a
прама на паляўнічага. Выбух, раскалоўшы зімовую цішыню, прыдаў яму шпаркасці, і ён паімчаў наўздагад, прашмыгнуў прама паміж ног разгубленага паляўнічага. І пакуль той разварочваўся ды перазараджаў аднастволку, Парванае Вуха быў ужо далёка.
Ён залёг сярод купін верхавога балота, прыслухаўся: ці няма ззаду пагоні? Быццам не было. Усё абышлося. Скрануўся з месца. І тады заўважыў на снезе кропелькі крыві. Паляўнічы, відаць, не паспеў трапна прыцэліцца, тым больш што бяляк зусім нечакана рвануў не куды-небудзь, а менавіта на яго, і запознены стрэл прыйшоўся ззаду ад зайца, якраз у месца, дзе ён знаходзіўся ў момант сустрэчы. Толькі крайчыкам шротавы сноп лізануў па самым кончыку і без таго кароткага хвосціка. Але ўсё роўна адбіў кавалачак заячага “руліка”.
Смерць і тут прайшла міма яго, толькі абдала магільным холадам.
...Зіма тым часам далёка пераваліла праз сярэдзіну. Мацней пачало прыграваць сонца. Прыкметна падоўжыліся дні, і пад самы поўдзень усталёўвалася ўжо досыць цёплае надвор’е.
Каля камлёў дрэў ды на пагорках пачынаў раставаць снег, пад яго яшчэ моцным зляжалым шарпаком прабіваліся вясёлыя ручайкі, што нібы пасланыя наперад вестуны абвяшчалі наваколле аб надыходзячай вясне. Зляжалы снег асоўваўся і месцамі правальваўся, бегаць па ім станавілася цяжэй, а гэта азначала, што хутка паляўнічыя і сабакі перастануць турбаваць звяроў.
Ды яшчэ сустрэцца з імі беляку ўсё ж давялося. І падвяла яго празмерная прагнасць да ласунку.
Горкая асінавая кара празмерна надакучыла зайцу. А на азімых цяпер асабліва не разгонішся. Вільгаць талай вады за ноч замярзала разам з парасткамі жыта, грызці іх станавілася проста немагчыма. А недзе там, за полем, усяго ў паўгадзіне шпаркага бегу, туліліся вясковыя хаты, а побач з імі — маладыя яблынькі. А кара на іх такая смачная! Ну як не спакусіцца на прывабнае падарожжа.
І Парванае Вуха з надыходам прыцемак паціху накіраваўся туды. Спакойна выбег з лесу, без цяжкасці перасек спадзістае поле, і вёска аказалася зусім побач.
Стаяла некранутая начная цішыня. Вёска спала, агорнутая маркотнай цеменню. Але напружаная цішыня заўжды абманлівая, і зайчык добра ведаў пра гэта.
Парванае Вуха асцярожна, ціхенька, каб не пачулі сабакі, рухаўся ўздоўж плоту. Перамахнуць праз яго не рашаўся, а накіраваўся далей, дзе ён канчаўся, адкрываў вялікі сад. Падкрасціся да фруктовых дрэўцаў было там намнога прасцей. Яшчэ колькі хвілін, і Парванае Вуха дасягнуў сваёй мэты.
Ён грыз мяккую салодкую кару, забыўшы на ўсё, ні аб чым не думаючы і ні на што не зварочваючы ўвагі. Ніколі, мабыць, не адключаўся ён ад усяго так цалкам, нічога не чуючы і не бачачы вакол сябе. Захапіўшыся запозненай вячэрай, не заўважыў, як бег час. Ноч набліжалася да свайго зеніту. Пара было ўжо і пра вяртанне падумаць.
І тут побач аказаўся калгасны вартаўнік з сабакам. Заяц спрабаваў ціхенька знікнуць. Дварняк яго заўважыў. Тады Парванае Вуха адразу сігануў маланкай. 3 боку вёскі, краем платоў якой прабіраўся ён сюды, загаўкалі іншыя дваровыя сабакі. Яны ўзбуджалі адзін другога. І хутка ўжо ўся вёска заходзілася ў пранізлівым занудлівым брэху. Варочацца папярэднім курсам было небяспечна.
Парванае Вуха кінуўся ў другі бок, уздоўж віхляючай ракі. Спачатку ўцёкі здаваліся паспяховымі. Заяц пераўзыходзіў сабаку ў хуткасці, і той пачаў адставаць. ,
Але неўзабаве рака дала вялікую лукавіну. I калі бяляк на вялікай хуткасці паспрабаваў апісаць вымушаную дугу, сабака перарэзаў яму шлях. Парванае Вуха кінуўся назад, але процілеглае рукаво залому зноў вымушала яго на збліжэнне з сабакам. Парванае Вуха апынуўся ў лавушцы. 3 аднаго боку рака з тонкім веснавым лёдам, а з другога — сабака. Куды кінуцца? Што небяспечней?
І бяляк у адчаі рвануў на зацярушаны апошнім сняжком лёд. Іншага выйсця ў яго не заставалася.
Сабака кінуўся за ім. Але калі толькі Парванае Вуха ў мяккім скачку перасек найбольш небяспечную сярэдзіну, як лёд пад сабакам праламаўся, і ён па вушы апынуўся ў вадзе. Ледзяная купель яго спыніла.
На гэтым зімовым прыгодам надыходзіў канец. Нягледзячы на сілу імоц, апошнія патугі зімы выглядалі дарэмнымі. І хоць пад раніцу, сабраўшы са сваіх кладовак у самых цёмных закутках ды на аддаленых паліцах апошнія рэшткі назапашанага холаду, зіма ўедліва агрызалася адчувальнымі подыхамі марозу, зацягваючы лужыны дастаткова моцным лёдам і скоўваючы сцякаўшую са стрэх вільгаць у моцныя лядовыя круглякі, што нібыта тоўстыя празрыстыя фіранкі спускаліся якраз уровень вокнаў вясковых хат, дні яе былі ўжо злічаны.
I варта было толькі развіднецца, як мароз неяк сам па сабе прападаў, быццам не рашаючыся ўступаць у перадсмяротную бойку з узброеным вострымі пякучымі праменямі сонцам. Паветра свяжэла, напаўнялася непаўторным водарам пэнкнуўшых пупышак, першымі спевамі птушак, якія вярнуліся з выраю, і нават нейкім не заўсёды зразумелым веснавым звонам.
Снег у лесе шпарчэй падтаваў, асядаў цэлымі глыбамі, а дзе затрымліваўся, дык рабіўся небяспечным для пераходаў, бо разам з ім было лёгка праваліцца аж да булькатаўшых пад яго тоўшчай раўчукоў ці да паверхні ліпкай раскісшай глебы. Людзі пачалі радзей наведваць лясы, а значыць, зніжалася і мажлівасць сустрэчы з паляўнічымі.
3 кожным днём сонца прыгравала цяплей. Крокі вясны рабіліся больш рашучымі і ўпэўненымі. A дзе-нідзе на лясных праталінах, у зацішку, дзе глеба ачысцілася ад снегу і мацней сагравалася цяплом, выпырскнулі першыя галоўкі падбелу, курцінкамі зазелянела трава, ажыло кустоўе. У жылах дрэў на ўсю моц заструменілі сокі, несучы да галля
пажыўную вільгаць. Галлё таксама ажывала, хоць і нерашуча выпускаючы першыя лісточкі.
Усё навокал перамянілася, напоўнілася новым зместам, новымі акалічнасцямі. Было зразумела, што цяжкія зімовыя дні адышлі, хутка ўся прырода заквітнее, паўсюдна з’явіцца мноства свежага пажыўнага корму, паветра і травы напоўняцца шоргатам і гудзеннем насякомых і рэзка знізіцца канкурэнцыя на ежу. А гэта несла з сабою і дадатковую бестурботнасць, і бяспеку. Для Парванага Вуха надыходзілі лепшыя часіны, жыццё працягвалася, абяцала чарговую палёгку і дадатковыя радасці.
Уіпавяданні Зам.алёукі
10 Зак. 2020
Дзе сціхае плёскат
L крыніцы
Плёскат лясной крынічкі, што бліскучай тоненькай стужачкай імкліва віхляе сярод векавых дрэў гушчэзнага дрымучага лесу, у спякотны дзень успрымаецца асабліва жаданым. Калі доўга блукаеш, здолеўшы выбрацца ў рэшце рэшт з гарадской мітусні, па якіх-небудзь найбольш некранутых ягоных глыбінках, і, нягледзячы на непамерную задаволенасць, смага ўсё ж уедліва адольвае цябе, губы перасыхаюць і прагнуць асвяжыцца хоць кропелькай вільгаці, што аддае халадком, сустрэча з лясной крынічкай успрымаецца як сапраўднае шчасце, як выратавальны падарунак і шчырая ўдзячнасць прыроды за тваю любоў і павагу да яе.
Прыхініся перасохлымі губамі да таго чысцюткага імклівага патоку. Ну хоць вось тут, дзе гуллівы яго струменьчык крыху падскоквае на адпаліраваным да бляску, злёгку ружовым камені. І ты абавязкова адчуеш, што з кожным рухам вуснаў, нібы нейкая жыватворная сіла расцякаецца па ўсіх тваіх жылках, напаўняе цела эліксірам, надае бадзёрасці.
А ў нейкіх месцах шпаркі бег крынічкі раптоўна сціхае, і яна, робячыся больш паўнаводнай, марудна і разважліва расцякаецца пашырэлай запаволенай плынню. А калі яшчэ трапляецца на яе шляху выпадковая перашкода, то ўтвараецца сапраўднае невялічкае азярцо. І хоць памеры яго зусім нязначныя, крокаў мо на дзесяць удоўж ды гэтулькі ж упоперак, яно існуе і патрэбна лесу і жыве сваім асабістым, толькі яму аднаму вядомым жыццём з паўсядзённымі клопатамі, звыклымі справамі
і, наадварот,— зусім нечаканымі здарэннямі і выпадковымі сустрэчамі.
Звычайна ў такіх месцах узнікаюць лясныя вадапоі. Але яны прыкметна розняцца ад вядомых нам. Іх наведвальнікі не блукаюць па лесе вялікімі статкамі і не дратуюць усё без разбору на сваім шляху, як хатнія жывёліны. Дзікія звяры і птушкі паводзяць сябе стрымана і асцярожна.
Берагі тут заўсёды зарослыя свежай зялёнай травою, і нават збоку, дзе ад пастаяннага намыву ўтвараецца вузенькі пясчаны плёс, што падкрадваецца да каранёў нейкага магутнага старога дрэва, здаюцца няходжанымі і некранутымі.
На такі ціхі плёсік я патрапіў выпадкова, калі адышоў усяго вярсты на паўтары ад вёскі. I, вядома ж, затрымаўся ў гэтым асаблівым месцы.
Спачатку задуменна пасядзеў на вялізным камені, які ўзвышаўся на адным з берагоў і прыпіраўся да асабліва тоўстага дуба. Нават зняў чаравікі, з задавальненнем апусціў у празрыстую, быццам застылую, роўнядзь босыя незагарэлыя ногі і, злёгку пагойдваючы імі, спрабаваў каламуціць лясную азярынку. Але пад ногі трапляліся вымытыя ад часу каменьчыкі, якія толькі пераварочваліся з боку на бок, зусім не парушаючы агульнай чысціні халаднаватай вады.
Далей ад каменя было прыкметна глыбей. Адтуль падыходзілі пужлівыя касячкі маленькіх рыбак, У напрамку мяне яны рухаліся асцярожна і паволі. А каштавала толькі зрабіць мне хоць самы нязначны рух, у імгненне вока знікалі з поля зроку, быццам і не было зусім. Але праз некалькі хвілін зноў збіраліся ў зграбную чародку і з насцярожанай цікавасцю прымаліся абследаваць мелкаводдзе.
3 супрацьлеглага боку падляцела да берага маленькая, у белых і шэрых плямах птушачка-сітаўка. Яна затрымалася, не рызыкнуўшы адразу наблізіцца да вады. Устрывожана пагойдваючы доўгім тонкім хвастом і палахліва папіскваючы, з недаверам паглядзела на мяне. Потым, быццам вырашыла рызыкнуць, узляцела і проста ў палёце ўхапіла
КНІГІ ОНЛАЙН
