КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
He, лепей кніга, мой Жамэн, Чым прага золата пустая: Прад чытачом, амогшы тлен, 3 кніг вобраз творцы ажывае. Ці не праўда уражанне, нібыта П’ер дэ Рансар не такі ўжо далёкі субяседнік, ды і беларускую мову засвоіў няблага. Занадта напрасткі? А мы пачытаем яшчэ. Ніна Мацяш умее адначасова данесці водар эпохі, часу і пазначыць сувязь жывых «клетачак» сусвету: адрозных і аднолькавых у прасцягу стагоддзяў. 3 табой лячу над безданню і кручай, А неба ззяе аж вачам балюча, Ды міг і ў шчасця зломана крыло... Гэта таксама Рансар. Ці не цалкам сучасны, неарэчаўлены і таму бессмяротны сэнс. Як і тут: Канец. Я вычарпаўся: канаваны шлях Прайшоў увесь, і ймя маё тут прагрымела. Пяро ляціць да зор - стаць зоркай ззалацелай I сцерусіць зямных спакусаў зводны прах. Шчаслівы той, хто не раджаўся; шчаслівейшы, Хто вернецца ў нішто, дзе й быў; чый кон далейшы - Анёлам бачыць воблік светлага Хрыста... А далей чытаю Дзю Бэле. I зноў думкі ў галаве: мадэрнізм, постмадэрнізм. А вось не састарэла за пяць стагоддзяў... I неяк не згадваеш, што гэта беларуская версія французскага слова... Разгадваць не хачу я таямніц прыроды, He мкнуся спасцігаць маркотны дух сусвету, He прагну вымяраць прадонняў пракаветных, Hi высі маляваць у залатых разводах. Калі тужліва мне, тугу распавядаю, I радасць вершам я, і тайны давяраю, Яны душы маёй давернікі даўно. Усё вешкі на шляху жывой думкі, аргументы ў такой загадкавай субстанцыі: лірычная магія... Калі ў раўнанні з Вечнасцю, людское Жыццё дня карацей, і кожны год Адкочвае дні нашы ў незварот, Калі на тлен скарана ўсё жывое, - Чаму ж, душа мая, з турмы такое He рвешся ты? Чым любы змрочны гнёт? Змяняюцца часы, змяняюцца ідэі, змяняюцца эстэтычныя арыенціры. Застаецца бессмяротная творчасць жыцця... З’яўляюцца новыя творцы... У новы час... I чалавек, паэтка, перакладчыца Ніна Мацяш наноў выбірае... Вось гэтае дзе «ў цесным суплё- це, у арганічнай плыні асабістае і грамадскае, сацыяльнае і філасофскае, этычнае і эстэтычнае, у гранічнай адэкватнасці мова, форма і змест». Так пазначае ў сваёй прадмове да кнігі перакладаў паэзіі славутай полькі Віславы Шымборскай Ніна Мацяш. Яна блізкая нашай беларускай паэтцы і сваёй «светлай энергетыкай», і «трагічным досведам спазнанага», і «збавенным духам волі і чалавечнасці» гэта ўсё прычыны, з якіх даўно і стала, паводле слоў самой Ніны Мацяш, прыцягвае яе творчую і чалавечую ўвагу знакамітая лаўрэатка. Іду схілам пагорка зазелянелага. Трава, кветачкі ў траве, Як на малюнку для дзетак. Быццам і не было тут ніякіх кембраў, сілураў, скалаў змрочна-бурклівых, уздыбленых прорваў, ніякіх начэй у агні, дзён у месіве цемры. Зараз дзевяць трыццаць па мясцоваму часу. Усё на месцах сваіх і ў паважным даладдзі. Як акінуць вачыма, пануе тут ціша. Адна з тых зямных хвіляў, якіх просяць пабыць. Выдавецтва «Кнігазбор» дало пераклады вершаў Віславы Шымборскай і іх польскія арыгіналы. Калі ласка, параўноўвайце, глядзіце, чытайце, прамаўляйце. Зноў дадамо не маю гэта на мэце, тут вялікая прастора для даследчыкаў, тэкстолагаў і тэарэтыкаў перакладу, спадзяюся, некалі гэта будзе зроблена (а магчыма, і ўжо нешта робіцца), як і ўвогуле ў дачыненні да беларускай перакладчыцкай школы і яе прадстаўнікоў. А вось што абавязкова хацелася б адзначыць мне густоўныя, вытанчана-прывабныя вокладкі кніжачак «Хвіля» Віславы Шымборскай і «Поры году» Франсуа Жакмэна (рэдактар Міхась Скобла) таксама ў выдавецтве «Беларускі кнігазбор», з выкарыстаннем пёркаграфіі Ніны Мацяш і тут непадробны яе талент, непараўнаны (спадзяюся, што неяк з’явіцца альбом гэтых яе твораў). Што датычыць выданняў, на мой асабісты погляд, кнігі недзяржаўных выдавецкіх структур у мяккіх вокладках (там, у дзяржаўным грунтоўны лідэрын: памятаю, як размяркоўваліся «паводле рангаў» аўтараў балакрон, лідэрын, штапель, так званы чацвёрты нумар (кардон). Дык вось, параўнаю: салідны том паэзіі Ніны Мацяш «Паміж усмешкай і слязой», важкі, цяжкі, у шэрым лідэрыне, надзейным, на доўгі час карыстання разлічаным і згаданыя кнігі... I кніга выдавецтва «Про Хрысто» «Богава дрэва» (рэдактар Хрысціна Лялько, тэхнічны рэдактар Алег Глекаў) з класічным светлым беларускім краявідам і раскідзістым дрэвам на пярэднім плане... I кнігі берасцейскія: «Багаславі сустрэчу мне», з выкарыстаннем мастацкіх фрагментаў са старадрукаў, і «Я вас люблю...», з невялікім партрэцікам паэткі: такі светлы, незамглёны твар, і «Палёт над жытам»: адухоўленае аблічча Ніны Мацяш погляд некуды далёка, за далягляды, у эзатэрычныя вышыні. А вяртаючыся да перакладаў то, не ведаю, як мяркуюць франкалінгвісты, а для мяне, мабыць, і не толькі для мяне, з’яўленне Франсуа Жакмэна ў перакладах Ніны Мацяш было сапраўдным адкрыццём слыннага паэта. Менавіта ў яе перастварэннях Франсуа Жакмэна вызначыўся для мяне кандэнсат яго думкі, выштукаваная выбудаванасць вершава-паэтычнай плыні, метамарфозы самапачуцця. Дух належна збірае ў сабе Усе ўзнёсласці. Існаванне ўзвышаецца да апантанага шчасця. Або: Жыццё адпачывае ў гронках бэзу. Якая слодычная ўяўнасць! Хвіліннае і вечнае... Паміж імі не такая вялікая дыстанцыя... Скачкі свядомасці. Усведамленне прыналежнасці да незваротнай плыні дзён... Пачатак канца. Яго дыханне чутно ў маўчанні птушак. I самае нязграбнае дрэва ахлынута неразважлівай элегантнасцю пусткі. «Элегантнасць пусткі» і сутнасць жыцця... Дух трагедыйнасці і мудрае адчуванне наканаванасці быцця... Свайго неаспрэчнага і вызначанага кругабегам натуры шляхам... Судачыненні светаадчування бельгійца Франсуа Жакмэна і беларускі Ніны Мацяш. Чытаем ужо яе вершы: Смерць яна не ў кожным разе драма... Родны дол абдымкі расхіне, I ступлю я ў ростул Вечнай Брамы 3 краскай той, што мама рвала мне, 3 тою песняй, што яна спявала. ...Толькі б ведаць, толькі ведаць мне б, Што жывы і свет, і жытні хлеб. Гэтая духоўная і душэўная раўнавага набытая, выпакутаваная, выснаваная, «здабытая» напружанасцю думкі, працай душы і працай як лекуючай рэальнасцю. Былі ж і такія хвіліны: ...I ён прыйшоў, мой час круты, калі Уласны цень - і той мяне пакінуў. Калі - ...вымерлі пеўчыя птушкі душы, Сканалі. «Вымерлі» каб наноў ажыць, адчуць і пачуць гукі, згадаць, што лепшыя лекі ад цяжкіх рэфлексій трывалы народны вопыт, вечны і крохкі «грунт» хараства, цвердзь нябёсаў і зямлі. I выпростваецца сцябліна, I разгортвае новае сакавітае лісце У руху да Сутнага! У тым неад’емным, з чаго і высакародная дабрата: «Нянавісці ніколі не было», і светлае, узвышанае светаадчуванне: «...ўсё навакола мяне / і ўва мне / прайнялося / Нарэшце-ткі сонцам, / так з’яўленым, / а невідомым...». I ствараўся святочна-незямны настрой: Ніхто не дзівуецца лёту майму па-над жытам... У тым, што ёй, Ніне Мацяш, адкрылася, з чаго: моц, унутраны спеў душы. Вера... Божа, Ты й дзеля мяне расхінуў белы свет: дзякуй! Вось, расхінаюся й я прад Табою, растапляюся да самастраты... 3 Вераю змяняецца карціна свету, асвячаюцца ўсе дробязі жыцця. Пераможная блізкасць Боскага... Вечнае з намі, сярод нас... Ён з намі... Гэта радасна і пераможна мацуецца ў нас, узгараецца нашай любоўю ў адказ. I сад, i неба усю раскошу Пачуццяў, што мяне ўзнялі, Усё, чым Ты так ухарошыў Мой дзіўны побыт на зямлі, Чым вечная душа Твая Вярнуць хацела б я ўдвая. Вярнуць спасцігаючы ісціны Веры, вызнаючы знешняе, вобразнае бачанне і чыста духоўнае, бязвобразнае, глыбока ўнутранае сузіранне, дзе ёй расчыняюцца вялікія глыбіні любові Божай... Ёй і тым, за каго яе слова: Божа Ласкавы, не адрынь, прыгарні да сябе нашых знічак!.. Хай набудзецца ім, колькі схочацца, у Тваіх іншасветах; хай да шляху далейшага іхняга шчодра прыточыцца радасці на ўсю скруху непавянчанага з імі беларускага лета... Лета, сярод якіх было і тое, што помніцца толькі адным адышоў з гэтага свету бацька: Сягоння Твой апошні дзень зямны. Тады, у тое нарванае лета было яшчэ нам невядома гэта: сягоння Твой апошні дзень зямны. I мысліцца гэтым днём пра бацьку, яго лёс, што неадрыўнае ад яго: Бы ў родным доме, ў наўскай старане зноў папрыгадваем з Табой радзіну паўглядваемся ў лёс, у крыж Радзімы, бы ў родным доме, ў наўскай старане. Гэта прачытваецца як метафара лёсу, як простае, але ўстойлівае, сталае, трывала паяднанае у акіяне рэчаіснасці, дзе ўсё прымроенае і ўсё рэальнае. Як матчыны калыханкі, што найперш помняцца і тады, калі маці, здаецца, ужо і без рэальнага ўзросту і статусу жыццёвага, выдаюць тым, што найперш хацелася б вярнуць маці, пра што згадаць іншым. Быць разам выпадае нам так мала... Забудзь трывогу вечную сваю... Як некалі ты мне, табе спяю. Любоў нябёсы над табой трымае, Любоўю зораць дні ў тваім акне. Прыляж, мая усмешлівая мама, Спяю табе, як ты спявала мне. Ніна Мацяш... Паэт, які патрабуе ўдумлівага, настраёвага чытання, падрыхтоўкі інтэлектуальнай і пачуццёвай, паэт нетрыбунны, інтравертны. Ніна Мацяш умее быць па-таварыску прыязнай, не так каб адкрытай, але высакародна-ўважлівай, правідэнцыяльна-мудрай. I да яе маюць сталую творчую, чалавечую, сяброўскую ўвагу... У светлыя і хмурныя гадзіны... Відаць, з гадамі толькі спасцігаеш Увесь бясцэнны скарб паняцця: друг. А якія людзі надавалі ёй сталую ўвагу: Янка Брыль, Васіль Быкаў, Уладзімір Калеснік! А з кім яна мае даўнія і сталыя творчыя і сяброўскія адносіны: Данута Бічэль, Анатоль Вярцінскі, Алесь Разанаў, Васіль Жуковіч, Удадзімір Арлоў... «Сябры, мне добра з вамі», будзе згадваць паэтка і прысвеціць цэлую кнігу вершаў сябрам. I згаданым ужо, і яшчэ многім: брату Міколу, Алесю Каско, Сяргею Панізніку, літаратурным і нелітаратурным асобам. Да 50-тадовага юбілею Анатоля Вярцінскага Ніна Мацяш так пачне свой верш: Вам сёння скажуць шмат харошых слоў, Для гэтага ёсць не адна прычына. Прыйду і я цера.з маіх паслоў: Світальны вецер, зорку, аблачыну. I зусім іншых «паслоў» абярэ паэтка, віншуючы Алеся Разанава адпаведна яго таленту надзяляць сутнае формай, яго паэтьтчным думкам: Ты так бліскуча творчым шчыраваннем Умееш земнаванню сэнс надаць! А якія стасункі ў Ніны Мацяш з яе землякамі і зямлячкамі, са студэнтамі і школьнікамі, ліцэістамі, гімназістамі!