Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў
Часткa II
Выдавец: Выдавецтва БДУ
Памер: 266с.
Мінск 1993
На заканчэнні курса можна было б прапанаваць студэнтам напісаць эсэ, у якім яны б паспрабавалі самастойна інтэрпрэтыраваць пэўны гістарычны матэрыял згодна з абранымі метадалагічнымі прынцыпамі.
Для падобнага курса маецца нават пэуная літаратура. Гэта, па-першае, працы эстонскіх філосафаў 1 гісторыкаў A. С. Уйбо, Э. М. Лооне, артыкулы ў польскім часопісе "Historika” 1 ў англійскім часопісе "History and Theori", ваданні прац М. Блока, Дх Налінгвуда, М. Вэбера, К. Ясперса 1 інш. на рускай мове. Здаецца, што падобнм курс можа прынесці пзўны эфект 1 етварыць умовы для пазбаулення ад пазітывісцкі-марксісцкага тлумачэння гісторыі прывычкі мыеліць ідэалагічнымі і агульнасацыялагічнымі катэгорыямі.
Г. Я. Каданчык
(г. Горкі Магілёускай вобласці)
Праблема і шляхі гуманізацыі гістарычнай адукацш ў ВНУ
Глыбіня пераўтварэнняў усіх бакоў акружаючага нас жыаця абумовілі радыкальны перагляд усей сістэмй адукацыі ў ВНУ. Адной з галоўных задач на гэтым шляху з’яўляецца гуманізацыя адукацыі навогул і, у прыватнасці, гістарычнай адукацыі. Асабліва гэта тычыцца тых гістарычных дысцыплін, у якія неад’емнай чаеткай уваходзіць палітычная гісторыя.
На наш погляд, менавіта пры вывучэнні розных аспектаў палітычнай гюторыі асабліва патрабуецца ажыццяуленне гуманізацыі 1 разам 8 тым менавіта тут узнікаюць асаблівыя цяжкасці. Тлумачыцца гэта тым, што сам прадмет вывучзння прадугледжвае аналіз паводзін розных класаў і сацынльных груп, стратэгн і тактыкі палітычных арганізацый, інтарэсы , мэты і матывы дзейнасці якіх неаднолькавыя, а падчас і супрацьлеглыя Асабліва вы разна гэтыя адрозненні праяўляюцца ў класавых супярэчнасцях. Пе раадоленне такіх супярэчнасцяў, як вядома, часам набывала надзвычай жорсткі характар з трагічнымі вынікамі як для іх уд аельнікаў, так і наступных пакаленняу. I гісторыкам калі некалі даволі цяжка знайсці асэнсаванае гуманістычнае тлумачэнне такіх прыкладаў, бо тое, што яшчэ нядаўна ўспрымалася як пастулат, сёння не заўсёды змяшчаецца ў сістэму чалавечых каштоўнасцяў.
Праблема гуманізацыі гістарычнай адукапыі існуе і патрабуе пошуку адпаведных падыходаў 1 таму, што ў наш час ідзе відавочны працэс фарміравання грамадска-палітычных рухаў і партый. Гэтыя неаднолькавыя сілы праяўляюць асаблівую актыўнасць ва ўмовах нестабільнага становіпіча ў нашай краіне. Вядома, пераход да многапартыйнасці, да палітычна-ідэалагічнага плюралізму нарадзіў праблему узаемаадносін паміж прыхільнікамі розных суполак, у дзейнасці якіх непасрэдна удзелыпчае студэнцкая моладзь. Як па казвае сацыяльная практыка, у складаным грамадскім жыцці сама моладзь часам становіцца аб’ектам маніпуляцый. Можна сцвярджаць, што значная частка'студэнцтва сімпатызуе розным па сваіх мэтах аб’яднакням і арганізацыям і нелыа не заўважаць фактаў спекуля-
цыі на гэтнм палітычных апанентаў.
Такім чынам. галоўныя цяжкасці гуманізацыі гістарычнай аду кацыі бачацца нам у неабходнасці пры вывучэнні мінуўшчывы і сёняшніх падэей увесь час вызначаць месца, ролкз 1 значэнне агульначалавечага і класавага (групавога, асабістага) ў развіоді нашай пывілізацыі. Прыярытэтнасць агульначалавечых інтарэсаў і каштоўнасцяў не выклікае сумнення ў агульнагістарычным, агульна цывілізацыйным плане,Мінуўшчына ж чалавецтва абцяжарана такімі прыкладамі, якія вельмі часта супрацьстаяць вышэйназваным прыярытэтам. Дзе выйсце?
Мьі лічым, што для пераадолення вызначанай цяжкасці і забяспячэння гуманістычнага ўэдзеяння гістарычных ведаў мэтазгодна ўлічваць наступнае:
аналізуючы гістарычнае мінулае, неабходна імкнуцца максімальна поўна паказваць у якой меры падэеі 1 дэейнасць розных палітычных сіл адпавядалі логіцы грамадекага развіцця 1 садзейвічалі агулвначалавечаму прагрэсу;
патрабуецйа абавязковы адказ ад абсалютызацыі ў ацэнках станоўчай або адмоўнай характару і дзейнасці класаў. Інагл. магчыма фарміраванне спачатку у сумленні, а потым перанясенне ў сацыяльную практыку правамернасці ўжывання любых захадаў у адносінах да палітычнага апанента;
гуманістычная накіраванасць вывучэння гісторыі павінна праяўляцца і ў тым, каб па меры набыцця гістарычных ведаў прыбліжаць студэнтаў да разумення ўзаемасувязі палітычных працэсаў. усвядамленне адзінства разнастайнасці грамадскага жыцця;
знаемства з мінуўшчынай павінна быць накіравана таксама на фарміраванне палітычнай талерантнасці, культуры палітычнага мыслення і ўзаемаадносін, на прызнанне канструктыўнай многапартый насці.
Такім бачыцца вам шэраг шляхоў магчымага дасягнення адлой з мэт гуманізацыі адукацыі выхаванне ў студэнцкай моладзі пад рыхтаванаоці да палітычвага дыялогу і жэдання ў наш час рабіць сумленны внбар на карысць свайго народа 1 чалавецтва.
В. К. Коршук (Мннск)
К вопросу об нзученн нсторнв на ненстормческмх факультетах вузов .
йсторнческое образованяе йграет сужственную роль в накопленм лйчностью й обіцеством в целом гуманнтарного янтеллектуального потенцйала. Оно должно осушрствйться через сопоставленйе, сравненне с обшемнровымй тенденцяямй н процессамк, через аналнз мх взаймосвязн. Эгу задачу целесообразно реалмзовать путем охвата мйровых (превде всего соцнально-полйтйческйх) процессов, пройсходяіцйх в XX в. Необходямо раскрывать обшяе тенденцйй развйтня народов мнра й государств. Вместе с тем следует йсходйть йз того, что наднацйональной йсторйй нет, что йсторня складывается йз йсторнн отдельных стран.
Вот почему представляется, что курс "Актуальные проблемы йсторян XX века" должен стать не просто обобценной теоретяческой моделью, но й новой параднгмой современной нсторйческой наукя. Его целесообразно язучать после того, как молодежь усвояла курс нсторйй Беларусй. Отдавая должное нацнональному прнорйтету, нацнональным ценностям, важно показать роль н место Беларуся в мйровой ясторйй, а это можяо сделать лйшь усвомв хотя бы основные проблемы нсторйй XX в. Важно дать учаіцнмся сведенмя об основных йсторнческнх процессах мнровой нсторйй, показать альтернатйвность й протйворечйвость йсторйческого развятня, осмыслйть функцмй государственыхннстйтутов, структур й механнзмов властм, полйтйческнх режммов й полмтйческой культуры масс, экономйческне проблемы; мэучйть деятельность правмтельств й масс, классов й соцйалыіых групп, партнй й обтественных органнзацйй, показать роль лядеров разлмчных двнженйй. Актуальные проблемы мсторйй это й такме феномены, как реформы й контрреформы, революцнй й контрреволюцйй, прогрессйвные й регрессмвные процессы в обіцестве.
Хронологмческйе рамкм предложенного курса XX век. 0 XX веке речь ядет потому* что это время развнтмя ммровой цйвнлнза цйй, ўскоряюшегося научно-техішческого процесса, расцвета н за-
ката монополйзма, трнумфа й крушенйя тоталнтарных режямов й постепенного утверждення демократйэма. XX век зто век двух мяровых войн, которые показапя человечеству невозможность решенйя стояіцйх проблем военным путем. йсторяя XX в. доказала, что суіцествованйе человечества возможно только на путях согласяя, что бескомпромйссная борьба в эпоху оружня массового унйчтоженвя это гябель человечества. Таквм образом, насыіценнный коллйзйямй XX век обладает богЕ^ейпмм запасом йсторяческого. опыта й уроков. йзученяе й осмысленйе йх является главной задачей куроа. Представляется целесообразнымрассмотреть в нем слеііуюшле проблемы:
Соцйально-экономйческое й полмтнческое развнтне мйра на рубеже XIX-XX веков.
Обіцествено-полйтйческйе двйженяя й партян в конце XIX -начале XX веков.
Буржуазно-демократйческне революцйй начала XX века. Первая мнровая война. Соцйально-полйТйческое развйтне стран-участнйц мяровой войны 1914-1918 гг.
Февральская буржуазно-демократйческая революцяя в Россйй. Беларусь в феврале 1917 г.
Альтернатявы разввтйя Россйй в 1917 г. Беларусь в 1917 г.
Революцйонный взрыв в мяре в 1918-1923 гг. Гражданская война в Россйй. Положеняе в Беларусй. Перегруппяровка соцяальяополятйческмх сйл в 20-е годы.
СтабйЛйэацяя капйталязма.
Трудностн реалйзацнй ндей соцналмзма в СССР. Обостреняе протнворечйй мярового развйТйя (1930-1939 гг.).
Попьггка разрешенйя протйворечйй 30-х годов на путях реформязма й тоталйтарнзма.
Нарастанйе в 30-е годы угрозы мвровой войны.
Мяровая война 1939-1945 гг. Беларусь в годы войны. Послевоенный мяр. Протйвостоянйе двух мяровых сястем (1945-1955 гг.).
Вступленяе мяра в эпоху научно-теннческой революцнй. йзмененвя в обшрственных отношзнйях в СССР (вторая половвна 50-х 60е гг.)
Протяворечйвые тенденцйй развйтяя мнрового сообіцества во второй половнне XX в.
Мнровое обтественное развятйе в 1970 середнне 80-х годов. Нарастанме крйэйсных явленнй в СССР.
Новые тенденцнн развмтмя ммрового сообвдества. rtype на об іювланна советского обтества (1985 г.).
Трансформацня ядей й действяй традйцмонных двяженнй л nap тйй
Новые полйтнческйе двйженяя й органмаацйй, йх подходы к разрешенню глобальных проблем человечества.
Эволюцня тоталнтарных режнмов стран соцналмстйческого лага ря.
Проблемы нацнонального возроадепйя (1985-1992 гг. ). Обцест венные двйлвнйя, органйзаціій й партнй Беларусн на современном атапе.
йтак, отдавая прнорйтет ясторнм Беларусм, целесообразно бы было также нзученне на нейсторнчеекйх факультетах "Актуальных проблем нсторлй XX века". А с учетом профмля вуза, лнбо спецна лнзацнн студентов можно было бы предложнть такле курсы "Йсторйя мвровой Цйвйлнвацйй" й "ЛсторйЯ обіцественных двйжкнйй й полйтй ческнх партйй".
П. Кобрннец (Гродно)
К вопросу о крнтернях прн подготовке учебной лмтературы no нсторнм советснпго обшрства
Прн подготовке новой концепцйй йсторйческого обрааованйя в Республйке Беларусь й реалнзацйй этой концепцмй в соответствую мйх учебных планах, программах й учебнйках необходнмо, на наш ввгляд, руководствоваться следуклцямй прйнцйпамй й подходамм:
1. йсключйть безлйкость нсторйй. Решмтельно отказаться от йзученйя йсторйй "от сгезда к сьезду", "от пятйлеткй к пятмлетке", йбо этот подход деформярует нсторйю, делает показ событнй одпобокйм. Но самм сьезды й валаіейшяе пленумы ЦК как йсторйчес кне событня должны іірнсутствовать в ее контексте. Убрать йз йс торйй лозунгй й ндеологйческне штампы. Коммунйстйческне ядеалы й йх перспектйва должны’йзучаться как частные формы нсторйй.
КНІГІ ОНЛАЙН
