КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Падобную філасофскую праблемную рэканструкцыю можна ажыццяўляць на ўзроўні працы не толькі з самім эмпірычным матэрыялам (адказамі), але і, напрыклад, з самімі гэтымі пытаннямі як значымымі разумовымі канфігурацыямі, г. зн. з сэнсам саміх знакавых пытанняў: што яны значаць? Пры якіх умовах яны магчымыя? Што яны кажуць аб свеце і самім чалавеку? Такая праблемная рэканструкцыя «нефіласофскага» матэрыялу ў ментальных каардынатах уласна філасофскага досведу зусім не азначае непазбежную страту спецыфікі і нацыянальнага каларыту духоўнай спадчыны, яго нівелявання ва «ўніверсаліях культуры», у агульных схематызмах і абстракцыях уласна філасофскай рэфлексіі. Вядома, у кожнай разнавіднасці чалавечага досведу свая непазбыўная спецыфіка, свая мова і свая ўласная рацыянальнасць, свае ўласныя спосабы пасведчання веды і вобласці легітымнасці апошняй. Гэтым яны і каштоўныя, будучы незамяшчальным спосабам адкрыцця і разумення свету і прысутнасці ў ім чалавека, незамяшчальным досведам самапазнання, самаразумення і самавызначэння чалавека ў прасторы паміж наяўным і належным (як магчымым для чалавека)... У сучаснай культуры дзеля шырокай экспансіі постмадэрнісцкіх спосабаў працы з феноменамі чалавечага досведу і культуры, распаўсюджвання шматлікіх формаў рэдукцыянізму аналітычных метадалогій прадметныя палі філасофскай рэфлексіі даволі рэзка пашырыліся, змяніліся мова і спосабы працы ў іх. Крытыка папярэдніх спосабаў і формаў філасофствавання пры гэтым стала татальнай, паддаюцца сумневу або аспрэчваюцца найважнейшыя канстытутыўныя для самога філасофскага прадпрыемства думкі структурныя элементы таго, што прынята зваць класічнымі і некласічнымі стылямі філасофствавання. 3 прычыны гэтага ў значнай ступені размытымі сталі і самі межы філасофскай рэфлексіі, узрасла праблематычнасць крытэрыяў яе самаідэнтыфікацыі. Даследаванне філасофскай рэфлексіі як той, што захоўвае пэўную інварыянтнасць характарыстык, канстытутыўных для філасофіі на працягу ўсёй яе гісторыі, выяўленне, узнаўленне і ўтрыманне спецыфічна філасофскага (метафізічнага) даследчага пафасу, узроўню запытвання і працы з феноменамі чалавечага досведу дазваляюць не толькі захаваць зыходны жыццёвы сэнс самога філасофскага пошуку, але і адэкватна ідэнтыфікаваць яго розныя гістарычна варыябельныя формы... Гісторыю думкі, у тым ліку і айчыннай, можна даследаваць па-рознаму: звонку і знутры; у яе строга прафесійнай форме «вучэнняў і сістэм» і ў шырокім кантэксце шматстайных культурных феноменаў, у якіх філасофская думка фактычна ўвасобленая. Што дае і чаго не можа даць нам першы, назавём яго «вонкавым» (для ўнутраных працэсаў развіцця самой філасофскай думкі, для гісторыі ўзнікнення і трансфармацыі яе паняццяў, ідэй, метадаў), падыход? Ён дае магчымасць пабудаваць зыходную сістэму даследчых каардынат, у якой тлумачэнне культурных феноменаў, у тым ліку філасофскіх, ажыццяўляецца адсылкай да дэтэрмінуючых іх аб’ектыўных сацыяльна-гістарычных умоў эпохі і канкрэтна-гістарычных акалічнасцяў гісторыі жыцця таго або іншага народа, якія абумоўліваюць яго думку. Гэта так званыя сацыяльна-дэтэрмінісцкія падыходы да тлумачэння духоўных з’яваў. Пры ўсёй іх эўрыстычнасці іх абсалютызацыя прыводзіць да знікнення ракурсу іманентнай гісторыі сэнсаў, уласцівай думцы ў сілу самой яе творчай прыроды. Пры гэтым губляецца ўнутраная злучнасць, унутраная логіка развіцця саміх паняццяў, праблем, ідэй філасофскай думкі, якая нараджае, утрымлівае, развівае і мадыфікуе сэнсы ў адпаведнасці з іх уласнымі, іманентнымі магчымасцямі. Іншымі словамі, апрача сацыяльна-дэтэрмінісцкіх падыходаў да тлумачэння духоўных з’яваў, гісторыка-філасофскія даследаванні павінны ажыццяўляць і так званы «іманентны» аналіз гісторыі развіцця філасофскай думкі, рэканструюючы яе самастойныя прадметнасці і трансцэндэнтальналагічныя сувязі паміж імі, гісторыю іх узнікнення, станаўлення і развіцця. Словам, рэканструюючы ва ўсёй яго лагічнай і гістарычнай усязлучнасці тое, што народжана самой філасофскай рэфлексіяй у адпаведнасці з прыродай яе ўласнага тыпу запытвання, яе ўласнага спосабу пабудовы сваіх прадметнасцяў і яе ўласнага (аўтаномнага) рэжыму працы з імі па сваіх уласных правілах. Тамара Тузава. Гісторыя філасофіі і адзінства філасофскага досведу II Гісторыя філасофскай і грамадскапалітычнай думкі Беларусі. 1 том. Эпоха Сярэднявечча. Мінск, 2008. С. 48-53. II. 3 ГІСТОРЫІ ФІЛАСОФІІ 3 самага пачатку філасофія была скіраваная не на даследаванне канкрэтных прадметаў, а на выяўленне і тлумачэнне фундаментальных умоў існавання свету, першыхпрынцыпаўусялякагабыцця. Гэтаеімкненнедаспасціжэнняўсеагульнага, арыентацыя на пазнанне ўніверсальных характарыстык рэчаіснасці неўзабаве спарадзілі такую форму яе існавання як метафізіка, або «першая філасофія». Метафізіка гэта філасофскі падыход, скіраваны на пошук першых умоў быцця, пачаткаў усякага існавання, якія спасцігаюцца не пачуццямі, а розумам. На розных этапах існавання метафізіка па-рознаму вырашала сваю асноўную задачу пошук і тлумачэнне прычын адзінства свету. Антычная натурфіласофія мела на мэце пошук натуральных элементаў, якія з’яўляюцца субстанцыяльнымі пачаткамі свету напрыклад, зямлі, вады, агню, паветра, ці, наадварот, атамаў, з якіх усё ўзнікае і ў якія ўсё ператвараецца. Свет гэта адзіны космас, які мае агульную аснову. Мноства з’яваў і прадметаў космасу, звязаных паміж сабой разнастайнымі сувязямі, што сведчыць пра тое, што гэта не штосьці завершанае, а працэс, станаўленне; у яго ёсць мінулае і будучае, яму ўласціва развіццё. Сярэдневяковая філасофія асновай свету, пачаткам і ўмовай яго існавання лічыць Бога быццё найвышэйшае, дасканалае, праўдзівае, да якога і па-за якім няма і не можа быць чаго-небудзь іншага. Гэта вечны і нязменны пачатак, а ўсё зменлівае створана Богам і імкнецца да небыцця. Метафізіка Новага часу пераарыентуе сваю ўвагу з першаасноў свету на даследаванне механізмаў і прынцыпаў яго пазнання і становіцца, такім чынам, не столькі формаю філасофскага спасціжэння свету, колькі яе метадам. Можна сказаць, што філасофія як метафізіка ў класічны перыяд развіцця эвалюцыянавала ад натурфіласофіі да філасофіі духу, што найбольш поўна ўвасобілася ў нямецкай трансцэндэнтальна-крытычнай філасофіі. Арыентацыя метафізікі на выяўленне першых умоў існавання свету і чалавека цесна звязана са спробай асэнсавання быцця. А быццё гэта прадмет онталогіі як часткі метафізікі. Онталогія даследуе не быццё асобных прадметаў, а быццё само па сабе, быццё як існае. Онталогія гэта вучэнне аб паходжанніўсяго, прынцыпах і законах будовы і існавання свету як відочнага, так і невідочнага. Адказ на пытанне аб тым, што вывучае філасофія, трэба шукаць у яе статусе тэарэтычнага тыпу светапогляду. Светапогляд жа заўжды звернуты да асноў свету і чалавека, да першых перадумоў іх існавання. Пошук адказаў на гэтыя пытанні заўсёды быў мэтай філасофіі. Яна мусіла даць чалавеку вобраз свету, у якім ён жыве, выявіць шляхі і сродкі яго пазнання і, нарэшце, абгрунтаваць мэты жыццядзейнасці чалавека, каб ацаніць яго магчымасці і спадзяванні. На ранніх этапах свайго існавання філасофія была звернутая да прыроды, космасу, асэнсаванне якога разглядаюць як перадумову тлумачэння і разумення чалавека. У гэтым выяўляецца касмацэнтрызм старажытнай, у прыватнасці антычнай філасофіі. Прадметам сярэдневяковай філасофіі ёсць Бог як прычына і ўмова ўсякага існавання, творца свету і чалавека, а асноўнае пытанне філасофіі гэта пытанне аб стасунках Бога і чалавека. Філасофія набывае выразна тэацэнтрычны характар. Адраджэнне, звернутае да гуманістычных каштоўнасцяў антычнай культуры, адкрывае жывога натуральнага чалавека, генія, што ў працэсе заснаванай на розуме дзейнасці стварае свет свайго існавання як свет чалавека і для чалавека. Гуманістычны антрапацэнтрызм вызначае адметнасць гэтай філасофіі. Новаеўрапейская філасофія як тэарэтычнае абгрунтаванне індустрыяльнай цывілізацыі зарыентавана на пошук шляхоў і сродкаў практычнага пераўтварэння свету і знаходзіць іх у ведах, у доследна-эксперыментальным прыродазнаўстве. «Веды гэта сіла». Знакамітае выслоўе Фрэнсіса Бэкана раскрывае сутнасць філасофіі гэтай эпохі яе навукацэнтрызм. У гэты перыяд бяруць свой пачатак таксама дзве асноўныя традыцыі філасофскага разважання эмпірызм і рацыяналізм, якія праз спаборніцтва паміж сабой ствараюць альтэрнатыўныя метадалагічныя праграмы для далейшага развіцця філасофіі і навукі. Мадэрны час з’яўляецца таксама эпохай уздыму новых сацыяльна-палітычных ідэй і праектаў, такіх, прыкладам, як Асветніцтва, што значным чынам паўплывала на наступную культуру і гісторыю чалавецтва. Посткласічная філасофія адмаўляецца ад метафізічных памкненняў філасофскай класікі да пабудовы ўніверсальных сістэм, у якіх свет і чалавек паўстаюць як адрозныя і супрацьпастаўленыя адзін аднаму аб’ект і суб’ект. Галоўнае намаганне посткласічнай філасофіі выяўленне і асэнсаванне шматлікіх і разнастайных формаў прысутнасці «чалавека-ў-свеце», зварот да яго свядомасці, культуры, адмысловых грамадскіх практык. Посткласічная філасофія не адмаўляе насуперак традыцыі рацыяналізму разумнасці чалавека, але і не дапускае яе вяршэнства. Чалавек не таму чалавек, што разумны і пазнае, а таму, што жыве. Сутнасць і спосаб існавання чалавека ў свеце абумоўлены не розумам, а татальнасцю жыцця як сукупнасці разнастайных і шматзначных формаў бытавання чалавека. Чалавек нараджаецца на свет не дзеля таго, каб адно яго пазнаваць, а каб жыць. I розум толькі адна, і не самая галоўная, з праяў гэтага жыцця. Так мяняецца ўяўленне аб сутнасці і прызначэнні чалавека, якое панавала раней. Гэтая думка было адзначаная як прадстаўнікамі так званай філасофіі жыцця (В. Дыльтай, Ф. Ніцшэ, А. Бергсон і інш.)> так і працягнулася пасля ў праекце экзістэнцыяльнай філасофіі. Разам з гэтым адбываецца своеасаблівая дэгнасеалагізацыя стасункаў чалавека і свету. Характэрнае для класічнай філасофіі разуменне свету і чалавека як адносінаў аб’екта і суб’екта, проціпастаўленых адзін аднаму і незалежных адзін ад аднаго, непрымальнае для посткласічнай філасофіі. Апошняя зыходзіць з тэзы: кожны раз, калі чалавек усведамляе сябе, ён усведамляе сябе тут і цяпер, у гэты час, у гэтым месцы, у гэтым асяроддзі. Гэта значыць, што быццё чалавека гэта быццё-ў-свеце і быццё-ў-часе. Свет і чалавек адзіны, іх нельга раздзяліць, нельга