КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Калі, пачынаючы з непасрэднага, мы дасягаем гэтага дзякуючы рэфлексіі, то само непасрэднае тут павінна азначаць нешта іншае, чым звычайна. Логікігегельянцы дакладна прыкмецілі гэта, і таму яны вызначаюць непасрэднае, з якога пачынае логіка, наступным чынам: найбольш абстрактны астатак пасля поўнага абстрагавання. Я не маю пярэчанняў супраць такога вызначэння, але я адназначна пярэчу супраць таго, што самі яны зусім не прытрымліваюцца таго, што абвяшчаюць, бо ў такім вызначэнні імпліцытна змяшчаецца перакананне, што абсалютнага пачатку няма зусім. Я ўжо чую, як нехта выгукае: «Гэта яшчэ чаму? Бо калі мы абстрагуемся ад усяго, хіба гэта не азначае?..» і гэтак далей, і да таго падобнае. I сапраўды, калі мы абстрагуемся ад усяго? Давайце ж будзем людзьмі! Гэтаксама, як і акт рэфлексіі, гэты акт абстрагавання сам па 24 I калі гэта нават не так, то, у кожным разе, гэта эстэтычная катэгорыя гэтаксама як Плутарх заўважае, што некаторыя людзі мяркуюць, быццам існуе толькі адзін свет, бо ў адваротным выпадку яны баяцца, што ў выніку ім давядзецца дапусціць існаванне неабмежаванае і непрыстойна бясконцае колькасці светаў. (Заўв. аўтара). 25 Пераход у іншы род (гатунак) (ст.-грэцк.). сабе бясконцы. Як жа я магу спыніць яго? I далей, далей... Давайце правядзём разумовы эксперымент! Выкажам здагадку, што гэты акт бясконцага абстрагавання апынаецца здзейсненым (in actu26); і пачаткам не ёсць сам гэты акт, але толькі тое, што мы атрымліваем у яго выніку. Але з чаго ж я тады пачынаю, і як гэта можа быць абстрагаваннем ад усяго? На жаль, у гэты момант гегельянец, глыбока крануты ўсім, што адбывалася, магчыма, упадзе мне на грудзі, рахмана шэпчучы: «3 таго, што нішто». I гэта менавіта тое, што голасна абвяшчае сістэма: пачаткам тут ёсць нішто. Але тады я вымушаны задаць сваё наступнае пытанне: якім жа чынам я пачынаю з таго, што ёсць нічым? Калі, дапусцім, акт бясконцага абстрагавання гэта не проста штукарства, якое можна паказваць колькі заўгодна, то што тады? Тады ўсе мае сілы пойдуць на падтрыманне гэтага акту. Калі я не выкарыстаю тут усіх сваіх сіл, я не здолею абстрагавацца ад усяго. I калі цяпер, выкарыстоўваючы гэтую перадумову, я сапраўды пачынаю, гэта значыць, што я зусім не пачынаю з таго, што нішто, проста таму, што ў хвілі пачатку я яшчэ не абстрагаваўся ад усяго. Гэта азначае, што нават калі чалавек і здольны ў сваім мысленні абстрагавацца ад усяго, ён аніяк не здольны зрабіць нічога больш, бо сам гэты акт, нават калі выказаць здагадку, што ён не перавышае чалавечых сіл, у кожным разе патрабуе іх цалкам. А проста маўкліва меркаваць, што мы стаміліся ад акту абстрагавання і гэткім чынам нарэшце здолелі пачаць, гэта тлумачэнне, вартае гандляроў каланіяльнымі таварамі, якія могуць і не звярнуць увагі на невялікую недавагу. Выраз «пачынаць з таго, што ёсць нічым» нават безадносна да яго сувязі з бясконцым актам абстрагавання ужо сам па сабе падманлівы. Інакш кажучы, пачынаць з таго, што ёсць нічым гэта не больш і не менш чым просты парафраз самое дыялектыкі пачатку. Пачатак ёсць, і разам з тым яго няма, проста таму, што гэта пачатак; вядома, гэта можна выказаць інакш: пачатак пачынаецца з таго, што ёсць нічым. Гэта будзе адно толькі новым выразам, а не крокам наперад. У першае імгненне я толькі мыслю пачатак in abstracto; у наступную ж хвілю я мыслю дачыненні гэткага самага абстрактнага пачатку да чагосьці, з чаго пачынаецца; і выяўляецца зусім слушным, што гэтае штосьці, г. зн. адзінае штосьці, адпаведнае такому пачатку, ёсць нічым. Аднак па сутнасці гэта адно толькі таўталагічны парафраз іншае тэзы: пачатку няма. Пачатку няма, і пачатак пачынаецца з таго, што ёсць нічым гэта дзве цалкам тоесныя тэзы, а гэта значыць, што я так і не зрушыўся з гэтага пункту. Сёрэн Кіркегар. Заключнае ненавуковае паслямоўе да «Філасофскіх кавалачкаў». Пераклад Л. Баршчэўскага паводле: Saren Kierkegaards Samlede Vasrker. Anden Udgave. VIL Bind. Kjobenhavn, 1925. S. 99-103. 26 У сапраўднасці (лйц.). ЭДМУНД ГУСЭРЛЬ У нерэфлектыўнай свядомасці мы «скіраваныя» на аб’екты, мы «маем на ўвазе» («інтэндуем») іх; і рэфлексія адкрывае гэта як іманентны працэс, уласцівы любому перажыванню, хоць і ў бясконца разнастайнай форме. Усведамленне чагосьці не азначае пустое валоданне гэтым чымсьці ў свядомасці. Усялякі феномен мае сваю ўласную інтэнцыяльную структуру, аналіз якой паказвае, што яна гэта сістэма індывідуальна інтэнцыяльных і інтэнцыяльна злучаных кампанентаў, якая пастаянна пашыраецца. Ва ўспрыманні куба, напрыклад, выяўляецца складаная і сінтэзаваная інтэнцыя: бесперапынная варыянтнасць у «з’яве» куба ў залежнасці ад ракурсу зроку і адпаведныя адрозненні ў «перспектыве», а таксама адрозненне паміж «пярэднім бокам», відочным у дадзены момант, і «заднім бокам», у дадзены момант невідочным, які застаецца гэткім чынам крыху «нявызначаным», але які ў той жа час роўным чынам мяркуецца, што існуе. Назіранне за гэтаю «плынню» розных з’яваў-аспектаў і за спосабам іх сінтэзу паказвае, што кожная фаза і інтэрвал ёсць ужо ў сабе «свядомасцю пра» нешта. Пры гэтым пастаяннае з’яўленне новых фаз не парушае ні на хвілю сінтэтычнае еднасці цэласнае свядомасці, фактычна яна застаецца свядомасцю аднаго і таго ж аб’екта. Інтэнцыяльнасць структуры працэсу ўспрымання мае сваю сутнасную тыпіку, нават калі трэба проста ўспрыняць фізічны прадмет. I калі адзін і той жа аб’ект будзе дадзены ў іншых модусах, калі ён дадзены ва ўяўленні, узгадванні ці як рэпрадукцыя, то ўсе яго інтэнцыяльныя формы ўзнаўляюцца, хоць іх характар зменіцца ў параўнанні з тым, чым яны былі ва ўспрыманні, дзеля таго каб адпавядаць новым модусам. Тое ж самае застаецца слушным для любога кшталту псіхічных перажыванняў. Меркаванне, ацэнка, імкненне яны таксама не ёсць пустым валоданнем у свядомасці адпаведнымі меркаваннямі, каштоўнасцямі, мэтамі і сродкамі, але падобным чынам яны належаць да перажыванняў, якія складаюцца з інтэнцыяльнае плыні, кожнае у адпаведнасці са сваім устойлівым тыпам. Універсальная задача фенаменалагічнай псіхалогіі палягае ў сістэматычным вывучэнні тыпаў і формаў інтэнцыя льных перажыванняў, а таксама ў рэдукаванні іх структур да першасных інтэнцый і, гэткім чынам, у вывучэнні прыроды псіхічнага, а таксама ў спасціжэнні душэўнага жыцця. Эдмунд Гусэрль. Фенаменалогія. Артыкул для «Encyclopaedia Britannica» (1927). Пераклад Л. Баршчэўскага паводле: https://ru.scribd.com/doc/60798124/ Husserl-Encyclopedia-BritannicaArticle ЛЮДВІГШТАЙН Філасофскія і гістарычныя праўды вялікіх агульнасцяў, у адрозненне ад прызнаных натуральнымі навукамі, маюць фатальную якасць у тым, што яны заўсё- ды хаваюць у сабе petitio principii27. Гэты стан можа ў гэткай высокай ступені быць пераканаўчым для чалавека, які нармальна мысліць, што будзе паўсюдна сустракаць ухваленне і прызнанне; але да непахіснае сілы пераканання, якой валодаюць прызнаныя ў натуральных навуках факты і самі законы, філасофская праўда, што выйшла з petitio principia, ніколі ўзняцца не здольная. Бо чарвяк скепсісу няўмольна і з вялікаю ахвотаю падточвае ствалы дрэва філасофскае мыслядзейнасці, і ў той самы час ён адпаўзае, сутыкнуўшыся з жалезнаю сілаю фактаў ды прыродных законаў. Адсюль вынікае, што нават самыя пераканаўчыя праўды гуманістычных навук мусяць мірыцца з паслядоўнаю крытыкай і нават з тым, што пад сумненне ставіцца само іх існаванне, бо той, хто сумняецца, адкідае іх petitio principii і становіцца на сутнасна іншы грунт. Калі, аднак, пасунуты зыходны пункт, з ім разам павінен пасунуцца таксама канцавы вынік, гэта значыць ён мусіць стаць іншым, часам нават процілеглым. Каб выйсці з гэтай роспачнай няпэўнасці, апошнім часам гуманістычныя навукі пачалі рабіць спробы карыстацца метадам прыродазнаўчых навук. Старэнькая, сівая маці філасофія, рухаючыся навобмацак, пазычае ў сваёй трыумфальнай у квітнеючай маладосці дачкі прыроднай навукі цвёрды кій-апірышча індуктыўнага метаду, якому яна ўдзячная за пэўнасць дасягнутых у сябе вынікаў, каб, як і тая, шыбаваць цвёрдымі і бадзёрымі крокамі. Людвіг Штайн. На мяжы стагоддзяў. Пераклад Л. Баршчэўскага паводле: Stein, L. An der Wende des Jahrhunderts. Freiburg, Leipzig, Tubingen, 1899. S. 47-48. ГАСТОНБАШЛЯР Паняцці i метады гэта ўсё функцыя эксперымента; усё навуковае мысленне павінна мяняцца, сутыкаючыся з новым досведам; выклад навуковага метаду заўсёды будзе выкладам акалічнасцяў, ён не можа апісаць канчатковую будову духу навукі. Гэтая рухомасць здаровых метадаў павінна, відаць, палягаць у самім падмурку ўсяе псіхалогіі духу навукі, бо дух навукі ёсць абсалютным сучаснікам метаду, выражанага экспліцытна. He варта давяраць звычкам, калі назіраеш. Метад утварае адно цэлае з яго ўжываннем. Нават на ўзроўні чыстае думкі рэфлексія пра метад павінна заставацца актыўнаю... Гастон Башляр. Новы дух навукі. Пераклад Л. Баршчэўскага паводле: Bachelard, G. Le nouvel esprit scientifique. Paris, 1968. P. 105-106/ 27 Стан жабрацтва (лац.) Калі дыялектыка, якая падзяляе аб’екты на класы, ёсць першаснаю, фундаментальнаю дыялектыкай, калі яна датычыць досыць глыбокіх прынцыпаў, каб не мець спадзяванняў звесці аб’екты двух розных класаў у адзін-адзіны, тады трансцэндэнтальнае логікі больш няма. Падзяліўшы свет аб’ектаў і зрабіўшы, у адпаведнасці з аб’ектывацыяй, таксама падзел свету ўласнае думкі, мы павінны надаць гэтаму апошняму, свету «я мыслю», дыялектычную актыўнасць; трэба мабілізаваць, узбудзіць філасофію адмаўлення... Таму трэба заўсёды мець недавер да паняцця, якое мы яшчэ не здолелі дыялектызаваць. А тое, што ўскладняе яго дыялектызацыю, гэта пераабцяжарванне яго зместу. Гэтае пераабцяжарванне перашкаджае паняццю чуйна рэагаваць на ўсе змяненні ўмоў, праз якія апошняе набывае свае сапраўдныя функцыі. Гэтаму паняццю надаецца зашмат сэнсу, бо яго ніколі не мысляць фармальна. Але калі яму надаюць зашмат сэнсу, то варта непакоіцца, каб два розныя суб’екты не надалі яму аднаго і таго самага сэнсу. Адсюль узнікаюць глыбокія семантычныя парушэнні, якія перашкаджаюць узаемараразуменню людзей нашага часу. Мы пакутуем на няздольнасць мабілізаваць, урухоміць наша мысленне. Каб мець хоць якую гарантыю адзінае думкі наконт нейкай асобнай праблемы, трэба, каб мы, прынамсі, не трымаліся аднае думкі. Два чалавекі, якія імкнуцца па-сапраўднаму зразумець адзін аднаго, павінны напачатку адзін аднаму пярэчыць. Праўда дачка дыскусіі, а не дачка сімпатыі...