Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•хамўт-mä, у хамуце, м.—хомут. Ар. Уменьш. хамуцёначак-чка, област.—ма-лый хомут. Ралейны хамуценачак. Дсл. 954. Хамуценачак над'зяюць на непасьці-вую маладую. Дсл.
• хамўцік-іка, предл.-Іку, зват.-ІЧО, м. 1. ремешок в внде кальцадляпрнкреплення молотйла к цепу. Шсл. Зарубі ў бічу добра галоўку, каб не зарваўся хамуцік.^ Ст.
•хамуціна-ны-не, ж.—соломенный обод, основанне хомута, обшнтое кожей. Ксл. Хамуціна якраз па меры клешчаў. Бабіна-вічы Выс. (Ксл.). Кажная гадзіна, як хамуціна. Кіт. іЗОаі.
хамыляцца
260
захоплены
• хамыляцца-яюся-яешся, несоверш.—hath, едва перекачнваться с ногн на ногу. НК: Под. пос. Но. 89. Кійком папіраўся, ледзь хамыляўся. нк. Под. Пос. 63.
• хамыль-хамыль, междометйе от глаг. хамыляцца.
•хан, хйна, предл хану, зват. хане, м.—хан. •хандыба-бы-бе, ж.—медленно ходяіцая женіцнна. Бяльсл. Вось пашла хандыба, пакуль дойдзе, дык вечар будзе. Гусарка Клім. (Бяльсл.)
•ханіца-цы-цы, ж.—ханша.
•ханскі-кая-кае—ханс кнй.
•ханства-ea, J’ ханстве, мн.ч.-вы-ваў, ср. —ханство.
•хап, хапа, м.—хніценне с быстротой. Нсл. 676. Ці не зрабіў ты тут хапу якога? Нсл. Хапам сваім арэхі рассыпаў. Нсл.
•хап, отглаг. частцца, обозначает 1. быстрое хватанне, хвать. Нсл. 676. Бягучы міма хап за абаранку, ды ў кішаню, а я яго хап за руку, і злавіла. Нсл.
2. кусанне нсподтншка. Нсл. 676. Сабака хап за лытку і ўкусіў. Нсл.
•хапайла-лы, обш. 1. букв. хватаюіцнй-ая что-л. не позволенное. Нсл. 682. Па руках б’юць хапайлу гэтага. Нсл.
2. ворншка. Нсл. 682. Падгледзелі тыкі, хто ў нас хапайла. Нсл.,—взяточннк, однрало, грабнтель, неправедный стяжа-тель. Пск. (Даль.)
•хап-анўць-нўць,—см. под хапаць.
•хапаньне-«я, предл.-НЮ, отгх ймя суіц.(к хапаць—хватанне нз подтншка, хніце-нне. Нсл. 676. Эге! Ты ўжо хапаньня наўчыўся. Нсл. За хапаньне надабе біць па лапах. Тм.
•хапаньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц.(к хапаць)—хватанне. Нсл. 682; Ар.; БГсл. Хапаньне баранкаў. Нсл. Хапаньне грошы ў доўг. Тм.
*хапаць-аю-аеш-ае, несоверш.. nepex. 1. хватать. Ар.; Нсл. 682; Шсл.; Гсл.; Ксл.; БНсл. Xanäü адзежу ад агню, бо згарыць. Нсл. 682. Хапае, як у нячывільлях. Баравікі Сян.(Ксл.).
Проста з рук хапае, як сабака. Ст. He xanäü, бяры палюдзку. Гсл. Однкр. хапа-нўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, а) неожн-данно(быстро, С.) схватнть. Нсл. 682. Хапануў яго за руку. Нсл.
б) выхватнть. Нсл. 682. Хапані ў яго з рук пірог. Нсл. Однкр. хапнуць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё—неожнданно(быстро) схва-тнть. Нсл. 682. Безлйч. хопе—хватнт. Ар. Хопе каню пошару. Ар. Соверш. расхапаць, каго-што—расхватать. Ар.; Нсл. 552.
Пірагі, на места вынесеныя, зараз і расхапалі. Тм. Прйч. расхапаны(расхо-паны, Нсл.)—расхватанный, Нсл. расхн-іценный. Расхапаныя абаранкі паады-малі назад. Нсл.
2. ловнть. Нсл. 682. Я кіну, а ты xanäü. Нсл.
3. воровскн хватать. Нсл. 682. Ён умее хапаць, ці не падхапіў ён чаго ў нас? Нсл. Соверш. падхапіць. Нсл. 682. Соверш. прыха-піць, прыхапіць, 1. прнхватнть, зацепнть. Нсл. 516; Дсл. 725. Кола прыхапіла крысо і ледзь не скалечыла чалавека. Нсл. Пра-ходзь баржджэй, бо цябе дзьвярмі прыхапіць. Дсл. Адзявайся баржджэй, бо часам хвароба цябе прыхапіць. Дсл.
2. захватнть кого-л. в помошь себе. Нсл. 516; Дсл. 725. Прыхапіў бы чалавека, але няма каго. Нсл. Прыхапі яшчэ мужчын дзесятка з два грэблю гаціць. Дсл.
3. часто брать в долг. Нсл. 682. Хапай, хапай; чым аддаеаць будзеш, як наха-паеш шмат? Нсл. Соверш. нахапаць, — набрать в долг. Нсл. 682.
2. нахватать, Ар.; Шсл. нахватать чего-л. во множестве. Нсл. 324. Нахапаў поўныя кішэні арэхаў. Нсл. 324. Вуй, колькі ён нахапаў сабе яблыкаў. Ст.
пахапаць, соверш. 1. похватать. Ар.; Нсл. 587. Жыды не далі стаць на месцу; зараз пахапалі яйцы. Нсл. Вось дзе дзеткі: усе яблыкі пахапалі! Ст.
2. нзловнть(поймать, С.) многнх. Ар.; Нсл. 487. Разбойнікаў пахапалі. Нсл. Прйч. пахапаны, 1. похватанный. Нсл. 487. Пахапаныя дзецьмі баранькі. Нсл.
2. нзловленный.
хашць-тглю, хопіш-пе, соверш., nepex. 1. ХВаТНТЬ. Ар.; Ксл.; Шсл.; Нсл. 682. Хапіў MOÜ кавалак ды пабег. Ст. Хапіў шылам кашы. Послов. Нсл.
2. водкн: ВЫПНТЬ. НК.: Очеркн, 70. Соверш. нахапіць каго-што—нечаянно прннестн. Нсл. 324. Ліха цябе нахапіла сюды прысьці, падысьці. Нсл. Соверш. прыхапі'ць, 1. прнхватнть, зацепнть, Нсл.516; Дсл. 725.' прнзанять. На куплю наня надабе прыха-піць грошы. Нсл. 516. Соверш. хапіць, 1. схватнть. Ар.; ПНЗ; Растсл.; Гсл.
2. поймать. Нсл. 682. Лісіцу схопіш, ня стой блізка каля агню. Нсл. Соверш.
ухашць, 1. ухватнть, схватнть, взяться быстро за что-л. Шсл.; Ст. Ухапіў каршун куранё. Пятніцкая Беш. (Ксл.).
2. получнть от кого побранку, непрнят-ность. Шсл. А што, ўхапіў? Я казаў, не чапайся валеіі зь ім! Ст.
адхапіць—быстро отхватнть, отнестн от чего-л., Нсл. 382. отдернуть. Адхапі блін ад полымя, згарыць. Нсл. Несоверш. адхап-ляць(адхоплеваць, Нсл.)—отхватывать, быстро относнть от чего-л. Нсл. 382.
Адхоплюй чапялу ад полымя — згарыць. Нсл.
захапіць, соверш. 1. захватнть. Ар.; Шсл. Усё захапіў у свае рукі. Ст.
2. увлечь.
3. восхнтнть, заставнть целпком отдать-ся чему-л. Прйч. захоплены, 1. захвачен-НЫЙ. Ар.
2. увлеченный.
захаплёньне
261
расхапаны
3. восхніценный. Отгл. ймя суіц. захап-леньне-ня, предл.-ню, 1. захват.
2. увлеченйе. Гсл. Да яго борзда падсту-пае захапленьне й борзда адпадае. Варсл.
3. восхйшенне.
4. восторг. Гсл.
5. пыл, (Гсл.) сйльное внутреннее возбуж-денне, страстный порыв. Нск.
захапляць-яю-яеш-яе; повел.-яй-яйма, 1. захватывать. Ар.; Гсл.
2. восхніцать.
падхоплеваць(падхапляць, С.ўтю-люеш-люе; пове л.-ЛЮІЛ-ЛЮйма, несоверш., перех.—подхватывать. Шсл. Я буду кідаць, а вы падхоплевайце. Ст. Соверш. падхапГць-плю, падхопіш-пе, 1. подхватнть. Шсл. Вецер падхапіў шапку ды панёс. Сх.
•хапаць, несоверш.. перех.—хватать, брать тайком, воровскй, Нсл. 676; Дсл. 955. хватать, брать жадно йлй сйлою; захва-тывать, отннмать, прйсвайвать себе; брать взяткн, красть. Вят., Вост. (Даль).
Ты тут нешта хапаеш, хапнуў. Нсл. Хапай адзежу ад агню, згарыць. Нсл. 682. Однкр. хапнуць-нр-неш-не. Нсл. 676. Нехта хапнуў мае грошыкі. Нсл.
хапе, безлйч.—хватнт. Гсл. Хапіць зь мяне. Гсл. См. хопе(под хапаць). Агонь ахапуе, ахапіў ток. Нсл. ахапаваць-пую-пуеш-пуе; повел-пуй-пуйма, несоверш., перех.—об-хватывать. Нсл. 386. Соверш. абхапіць, (Дсл.), ахапі'ць-нлю, ахопіш-пе, 1. обхватнть. Нсл. 386; Дсл. Ахапіў мянедый пасадзіў. Нсл. Яна, як абхапіла яго навокал, сьціснула дужа. Ельн. (Дсл.)
2. (перен.) Дсл. Ахапіла ўсіх ахвота йсьці на Украіну. Дсл.
3. обнять, охватнть. Гсл. Ахапіла дзяцё матку ручкамі. Дсл. 566.
4. о наступленйй ночй. Дсл. Ахапіла ноч. Дсл.
5. простуднть разогретую лошадь, напойв ее, поставйв протнв ветра й т.п. Нсл. 386. Поячы спацелага каня, ахапіш борзда яго. Нсл. Прйч. ахаплены—просту-женный (о лошадн). Конь ахаплены хварэе. Нсл. 386.
адхапаваць, -пую-пуеш-пуе, несоеерш. —отхватывать, быстро относйть отчего-л. Нсл. 382. Адхапуй руку баржджэй, бо прыцісну. Нсл. Однкр. адхапнуць, 1. отхватйть с быстротой. Нсл. 382. Адхап-нутая ад агню адзежа. Нсл.
2. отхватнть воровскн. Нсл. 382. Адхапнуў сабе троху сена. Нсл. Прйч. адхапнуты, 1. выхваченный с быстротой. Нсл. 382. Адхапнутая ад агню адзежа. Нсл.
2. выхваченный воровскй. Нсл. 382. Тут нешта адхапнута. Нсл. Соверш. адхапіць-плю, 1. быстро отстранйть, Нсл. 382.
отхватнть, отдернуть. Згарэла б сьвітка, калі б не адхапілі. Нсл.
2. утаіцйть часть чего-л. Нсл. 382. Ты тут адхапіў грошыкаў. Нсл. Прш. адхоплены —быстро отстраненный, Нсл. 382. отхва-
ченный, отдернутый. Адхопленая ад агню сарочка прасмылена. Нсл.
захапаваць-пую-пуеш-пуе, несоверш.. пе-рех.—захватывать. Што ты наперад усіх захапаваеш непадзеленае. Нсл. Однкр. захатуць-нў-нёш-нёць, 1. ухватйть. Нсл. 190. Захапні троху сянца. Нсл.
2. застать(застйгнуть, С.) Нсл. 190. Ледзь захапнуў яго ўдварэ на выезьдзе. Нсл. Соверш. захапііць-плю, захопіш-пе, 1. захватйть. Нсл. 190. Вазьмі, колькі захо-піш. Нсл.
падхапаваць-пую-пуеш-пуе; повел.-пуй-пуйма, несоверш. 1. подхватывать упа-даюіцее. Нсл. 449. Падхапуй дзяцё пад ручкі; калі б не падхапіў, разбіў бы сабе галоўку. Нсл.
2. утаскнвать воровскй. Нсл. 499. Маскалі падхапаваюць на торгу; будзь асьця-рожны, ня ўгледзіш, як падхопяць што-колечы. Нсл.
падхапіць, соверш. к падхапаваць 1, 2. Нсл. 449.
перахапаваць-пую-пуеш-пуе; повел.-пуй-пуйма, несоверш.. nepex. 1. перехватывать. Нсл. 410. Я буду кідаць, а ты перахапавай, перахапі яблык. Нсл.
2. наскоро есть. Нсл. 410. Няма калі перахапаваць. Нсл. однкр. перахапнўць —наскоро закуснть. Нсл. 410. Перахап-нуўшроху дый паехаў. Нсл. Перахапніце трошку. Дсл.
3. перелавлнвать. Нсл. 410. Перахапавайце злодзёеў! Ужо мы шмат іх перахапілі. Нсл. Соверш. перахапаць—переловнть, (Дсл. 594) перехватать. Нсл. 410. Усіх злодзеяў перахапалі. Дсл.
4. пересекать, забегая, заннмать прежде. Нсл. 410. He перахапавай імне дарогі. Нсл. Калі б яны дарогі нам не перахапавалі! Тм.
перахапіць, соверш. к перахапаваць 1, 2, 3, 4.
прыхапаваць-ярю-т’еш-«уе; повел.-пуй-пуйма, несоверш. 1. прйхватывать. Нсл. 515. Сьвітка ў рукавох пад пахамі прыха-павае троху, надабе адпусьціць. Нсл.
2. брать в долг в случае необходнмостй. Нсл. 515. Прыхапаваеш, калі ня маеш свайго, а тут надабе. Нсл. Однкр. прыхап-нуць-ну-неш-не. Нсл. 514. 1. прнзанять. Троху свайго было запасу, а троху прыхапнуў. Нсл.
2. захватнть кого-л. в помоіць себе. Нсл. 516. Прыхапні на адзін дзень чалавека. Нсл. Дсл. 725. Прыхапіў бы чалавека, але няма каго. Нсл. Прыхапі яшчэ мужчын дзе-сятка з два грэблю гаціць. Дсл.
расхапаваць-яую-луег«-луе, несоверш., перех.—расхватывать. Нсл. 560. He давай ім расхапаваць ладкі. Нсл. Соверш. расхапаць —расхватать. Нсл. 560; Дсл. 787. Толькі сьпякла, зараз і расхапалі дзеці. Нсл. Расхапалі на рынку ўсі дровы. Дсл. Прйч. расхапаны —расхватанный(расхніцен-
схапаваць
262
ухапіцца
ный, Нсл. 560). Расхапаныя малцамі баранкі, пернікі. Нсл.1
схапаваць-прю-л^^а/-пуе; повел.-пуй-пуйма, несоверш., перех.—СХВатывать, проворно брать. Нсл. 625. Схапавай, схапі барджджэй хусьце з паркану, дождж находзе. Нсл. Однкр. схапнуч,ь-ну-неш-не—схватнть, унесть. Нсл. 625. Маскаль схапнуў мае рукавіцы. Нсл. Соверш. схапіць, Нсл. 625. ухватнть. Дсл. 892. Схапіўшы каромісел вады, дзеўка пайшла. Дсл. Выхапавай з хаты, што луча. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
