Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
долгота, шнрота.
•геохіма-мы-ме, ж.—геохнмня.
•геодэзя-зг-зг, ж.—геодезня.
•геолёг-ёга, предл.-ёгу, зват.-ёжа, м.—гео-лог.
•геолёгія-н-п, ж.—геологня.
•геолёжны-ная-нае—геологнческнй.
геолёжная будоўля—геологнческая структура.
•геомэтра-ры-ры, ж.—геометрня.
•геомэтрычны. -ная-нае—геометрнчес-кнй.
•геофізыка-ыкг-ыцчы, ж.—геофнзнка.
•гегенна-ньг-не, ж.. рел.—геенна.
•гейзэр-эру, предл.-эру, м.—гейзер.
•гёмзазы-зе, ж.—шевро.
•гімзаьы-вая-вае—шевровый.
гёмзавыя чаравікі, камашы—шевровые ботннкн, башмакн.
•ген II, гена, предл. гегу, зват. гене, м.—ге-ннй.
•генарал-алй, предл.-алу, зват.-але, .ч.—ге-нерал.
•генараліха-/хг-гсе, ж— жена генерала, генеральша.
•генаралішка-гйхз-шііы, ж.—дочь гене-рала.
•Генаральскі-кая-кйр—генеральскнй.
•генэза-зы-зе, ж.—генезнс.
•генэратар-а/ж предл.-apy, м.—генврптор.
•геняльна, нареч.—геннально.
•геняльнасьць-ф, ж.—геннальность.
•геняльны-ная-нае—геннальный.
•гергятаць-ячг, гяргечаш-ча, несоверш.. област.—говорнть по-жмудскн. Ар. Жагу-ны гяргечуць. Ар.
•Гермашзма-л«бг-л«е, ж.—германнзм.
•гілёс-су, предл.-ce, м. 1. летняяпора, когда скотнна бегает от овадов. Ар. Сядні горача, гілёс, каровы гілююць. Ар. См. зык
3.
2 . состоянме рогатого скота во время зноя, когда он мечется от овадов. Ар. См. зык 4.
•гіляваць-люе, несоверш.—бегать от уку-шення "гілёў"—овадов, что бывает в жаркне летнне днн. Ар. См. зыкацца.
• гіль, гіля, предл.-лю, м.—овад, кусаюіцнй рогатый скот во время зноя. Ар. См. зык5. •гільда-ды-дзе, ж.—гнльдня.
•гіморнічаць (гіморнічаць, Юрсл.)-чу(-чаю),-чыш(-чаеш), несоверш.—капрнзнн-чать, не слушаться. Юрсл. Ня гіморнічай, а йдзі ды раськяпі палена. Юрсл.
•гіморы(гіморы, Юрсл.)—капрнзы, нк.: Пособ., Но. 30. капрнз. Юрсл. Як вазьму махрач, дык якга йдзе гіморы дзенуцца. Юрсл.
• гімназя-зг-з/, ж— гнмназня. Дзявоцкая гімназя. Хлапецкая гімназя.
• гімназны-нйя-нае, прйлаг. к гімназя —гнмназнческнй. Гімназная праграма. •гімназыстая-ае, сут., ж.—гнмназнстка. •гімназысты-отага, спч-. м-—гнмназнст.
• Гімназысцкі-кая-кае, прйлаг. к гімна-зысты,-ая—гнмназнческнй. Гімназыс-цкая хорма.
•гімнастык-ыка, м.—гнмнаст.
•гімнастыка-ыкз-ыйііы, ж.—гнмнастн ка.
•Гімнастыца-і(ы-і(ь/, ж.—гнмнастка.
•Гімнастыцкі-кая-кае—гнмнастнческнй.
•гінэколёг-ёга, предл.~ёгу, зват.-ёжа, м.
—гннеколог.
•гінэколёгія-к-п, ж.—гннекологня.
•Гінэколёжны, -ная-нае—гнне кологн-ческнй.
гіпс
253
гўлта
•ГІПС-СУ, предл.-се, м.—гнпс.
•гіпсавывая-вае—гнпсовый.
•Гірлянда-ды-дзе, ж.—гнрлянда.
•гірса, Ар. гірса, Шсл.; Нсл., бот.—костер мягкнй. Шсл. У жыце адна гірса. Ст. Хлеб із гірсаю. Ст. Пшонка ня чыстая, зь гірсаю. Нсл.
•глёбус-са, м.—глобус. БНсл.
•Глядзятар-ара, предл. й зват.-apy, м.—гла-днатор.
•Глязўра-ры-ры, ж —глазурь.
•гляйцарына-ны-не, ж.—глнцернн. Ар.
•гляйцарынавы-вая-вае—глнцернновый.
»Глістя-сты-сьце, ж.—глнст.
істужкавая гліста—ленточный глнст.
•грамофон-она, предл.-оне, м.—граммо-фон.
»граматыка, у Граматыццы, ж.—грам-матнка.
•граматычны, -ная-нае—грамматнчес-кнй.
®граната-оты-лце, ж.—граната.
супраціпаўзьнявая граната— протнво-танковая граната.
супраціпанцырная граната—бронебой-ная граната.
пырскавая граната—брнзантная грана-та.
•Граніт-imv, предл.-іце, м.—граннт.
•грані'тнікі-каў, мн. ч.—граннтные поро-ДЫ. ЬНсл.
•Гравер-рй, предл. й зват.-ру; мн. ч., род.-рйў, м.—гравёр.
•гравюра-ры-ры, ж.—гравюра.
•гругян-ана, предл.-анё; мн. ч.-ны-ноў-ном-ны-намі-нох, м.—ворон. Грун або ГруГан — вялікая чорная птушка, што жывіц-ца здыхатою. Варсл.
• Грун-на, предл.-нё; мн. ч.-ны-ноў-ном, м.—ворон. Грун грунў вока не дзяўбець. Варлыга: Прыказкі. См. грункач, ГруГаН, крумкач.
•грўца-^ь/-^ь/, ж.—ячменная каша. Ар.
•гвазьдзікі ( гвазьдзікі", Нсл)-коў-ком, мн.
ч„ предл.-КОХ—гвозднка. Ар.; Нсл. 111.
Пасеяць гвазьдзікоў. Нсл.
•гварда-ды-дзе, ж.—гвардня.
•гварднікгла, предл.-іку, м.—гвардеец.
•гвардзкі-гая-гае—гвардейскнй. Ср. радзкі.
•Губарнатар-а/>а, предл. й зват.-ару, м.
—губернатор. Шсл.; Ар.
•Губэрня-Ш-W, ж.—губерння. Азбукін: Геог-рафія Эўропы, 1924; Троська (Конфэрэнца); Янавічы Нясьв.; Жылуновіч: Я. Купала ў крытыцы, 15; БНсл. •губэрскі-кая-кае—губернскяй. БНсл.
•гуз-за, м.—нарост, шншка (на теле, С.) Растсл.; Ар.
•гултя-та, ср.—постель свнньн в взлох-маченной соломе. Ар. Ср. раскултацца.
хохлік
254
хорма
• ХОХЛІК-WÖ, предл.-Іку, зват.-іча, м. Вост. (Даль) 1. гном. Ксл. Глядзіць, як хохлік. Даўгое Беш. (Ксл.).
2. чертёнок(маленькйй черт). Нсл. 683. 3 хохлікамі водзіцца. Нсл. Хохлік табе на шыю. Нсл.
3. чертёнок(о шалуне, сорванце, С.). Нсл. 683. Выжані з хаты гэтага хохліка. Нсл. •хохлікавы-вая-аве, 1. прйлаг. к "хохлік”во
віех знач.
2. чертовскнй. Нсл. 682. Хохлікавая дарога, што адны хохлікі бегаюць. Нсл.
•ХОД, ходу, предл. U зват. ХОбзв, м.—ХОД, двнженне. Ад кажнага запону да запону пяцьсот год дарогі ходу вялікасьці. Кіт 120а1.
•ходанькі, 1. ходй, ступай(прн ласковом обраіценйй к дйтятй). Смол. у. (Дсл. 963); Нсл. 681. Ходанькі, малёнькі, да мяне. Нсл.
2. как йнфйнйтйв—ПОХОДЙТЬ. Нсл. 681. Дзяйё ходанькі хоча. Нсл.
•ходаньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суш.(к ходаць, ходацца)—борьба. МГсл.
•ходарам хадзіць(ісьці, пайсьці)—ходе-нем, ходуном ходйть(йдтй, пойтй). Гсл.; Растсл.; Нсл. 681. Ходарам пашло ўсе—зат-ряслось. Нсл. Перад парам Хвёдарам расхадзіўся ходарам. Тм. Ходзе ходарам камэта. Купала.
• ходаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-ама, несо-верш. перен.—бороть, одолевать.
даходаць—постепенно йзмучнть, у-бйть(уходнть, С.) Шсл. Хведарка біў, біў сваю жонку, пакуль не даходаў. Ст. Соверш. паходаць—побороть. Шсл. Вось дужы ён: ледзь паходаў яго! Ст. Соверш. сходаць —побороть(одолеть, С.) Шсл.; Ар. Мікіта сходаў Івана, бо дужшы. Ст. Цяжка маркоту сходаць. Дуб. Соверш. уходаць, 1. с трудом побороть, с трудом ОСЙЛЙТЬ. Ар. 2. уходнть, погубйть. Завялі нейдзе аднаго ды ўходалі. Ст.
3. сожрать что. Адзін уходаў гэткі кавалак сала! Ст.
• холацца-аюся-аешся; повел.-айся-ай-мася, несоверш.. взаймн. 1. ТОЖе, ЧТО "дужацца”, когда не остаются на месте, но, борясь, несколько ходят. Ар.
2. бороться. Шсл. Дзяцюкі ходаюцца, a дзяўчаты радуюцца. Послов. Белае Пух. (Шсл.),—состязаться в чем-л., стараясь получйть перевес, бороться. (МГсл.). перен. —вступать в столкновенйе(о чувствах, стремленнях), бороться.
3. (з чым, супроці чаго)—бороться, сопротнвляться чему-л., стараться пре-одолеть что-л.
4. (за што)—отстайвать что-л., добй-ваться что-л. Соверш. паходацца—побо-роться. Шсл. Калі хочаш, давай паходац-ца. Крамяні Пух. (Шсл.).
•ходня-ні-м, ж.—штольня. БНсл.
•ходу, 1. дать тягн, дать стрекача. Шсл. A ён барджэй ходу з хаты. Ст. Вырваўся ды ходу! Ст. Пан тады ходу. Бых.(Ром. ііі, 276)—броснлся бежать.
2. следует подвйгаться далее, двйгаться далее. Дсл. 963. Ну, ходу, ходу! Дсл.
•ходзе на часох—о последннх днях беременностй. Варсл. Жонка ягоная ходзе на часох. Варсл.
•холад-дг, предл. й зват.-дзё! мн. ч.-дьі-доў~ дом, мн. ч., предл.-дох, м.—ХОЛОД. МГсл.
•холёрык-ыка, U.—холервк.
•холёрычны, -ная-нае—холервческйй. Холерычны тэмпэрамэнт.
•холя- а-лг, ж. 1. действле по гл. "холіць"; состоянне холймого, выхоленного, Даль. нежное воспйтанле, содержанйе. Дсл. Жывець г холі. Дсл.
•холіць-лю-ліш-ле, несоверш.—держать в чйстоте, опрятностн; ходйть, ухажнвать за чем-л., нежнть, баловать уходом. Тверск. (Даль)
•хольна, нареч. 1. чйсто. Дсл. 965. Ходзе ён хольна, хольненька. Цэптава Бельск. у. (Дсл.).
2. проборка, наказанне. Дсл. Прыедзе пан, дасьць вам холі. Дсл.
3. чвстка. Ельн. (Дсл.)
• хольны-ная-нае—чйстый, Дсл. опрят-ный. Пск.(Даль нз Опд.) Хата хольная. Дсл. Сарочка хольная. Дсл.
®ХОП, отглаг. чіктйца—ХВать. Нсл. 682, — хапіць. Хоп яго за кішэню, аж там хустка мая. Нсл. Туды хоп, туды хоп, за сьмецьціка восьмі коп. Тм.
•хопе(хопіць),—<.м. под хапаць.
•хор, хору, предл. й зват.-хору, .м.—ХОр.
• хораш, хорша, хоршы, хоршанька, нареч.—осторожно. Ксл. Хораш ідзі. Крась-ніца Чаш. (Ксл.). Хорша, каб не звалілася. АзярэцкСян. (Ксл.). Хоршы не зваліся. Навікі ВІЦ. (Ксл.)- Хоршанька НЯСІ. Халамер’е Сян. (Ксл.)
•хораша,—<-.м. под харошы.
• хорхулевы-вая-вае—фарфоровый. Ксл. Хорхулевы сподак. Зыскі Беш. (Ксл.) •хормя-мы-ме, .чн. ч.. род.-маў, ж. 1. форма, (Дсл. 965)—внешннй вйд, очертанйе(какой-л. веіцй, С.) Шсл. Хормы ня мае твой сутнік. Ст.
2. платье офйцвального образца. Шсл. Гэта V іх такая хорма — шапкі бяз брылёў. Ст. Уладыка апранецца ўсёю хормаю. Дсл.
хорша
255
хабалы
3. гнездо для отлнвкн. Шсл. Жуковіну выліў на хорму. Ст.
•хорша-анька-ы,—слі. под хораш.
•хорт-mä, зват. хорце; мн. ч. харты-оў-ом-ы-амі-ох, м.—борзая собака, Растсл.; Гсл.; Дсл. 965. хорт. He тады харты карміць, як на ўловы ехаць. Послов. Дубейкаўскі, Но. 171. Выхатрыўся, як хорт. Смол. у. (Даль.) •хоры-раў, м.—хоры.
•хоўка, хоўкі, хоўцы, ж.—место, где что-л. спрятано. Бяльсл. Я знашоў хоўку, куды бацька хаваў свае грошы. Бяльсл.
•хоўкі, ХОвак(хоўкаў), едйнств. ч. нет. —пряткн. Нсл. 962. Малцы пачалі ў хоўкі хавацца. Дсл.
•хоця-няхоця, нареч,—волей-неволей. Хоця-няхоця а давядзецца неяк ёй перадаць. ЗСД.84. Хоця-няхоця, мусіш зрабіць, што кажуць. Нсл. 683.
•х оця, союз й частйца. 1. разрешнтельный союз. Прясоеднняет к главному пред-ложенню конструкцню с ннфнннтнвом нлн повелятельным вндом; соответс-твует значенней слову "можна” : хоть. Як на лаўцы лягу, рукі зашчаміўшы, тады воля ваша, хоця на галаве хадзіце, мае дзеткі. Гсл.( под зашчаміць).
хоць што—хоть бы что. Гўкай хоць што, абы не маўчэў. Варсл.
2. хоцяж, хоцяй(хоцеж, хоцей, Нсл ), разрешйтельные союзы. ПрйСОеДМНЯЮТ ДО-полннтельные предложення к главному; соответствуют значеннем словам "дарма што". Употребляется в главном пред-ложеннн с союзамі ”а", "але", ды”, "адылі”,—хоть. Хоцяж ён вялік, ды ня дуж. Нсл. 683. Хоцяй як яго бі, ён сваё вырабляе. Тм. См. хоць За.
3. ХОЦЬ, разрешйтельный союз. Прнсоеднняет дополннтельные предложення: хоть, хотя. Хоць бы ўсяму сьвету людзём добрасьць чыніў, Пан Бог ад яго нябудзе ўдзячан. Кіт. 11612. Хоцьшайтаноў многа, ангел адзін, Пан Бог памачніком. Тм. а) <■ союзамі "а", ”але”, "йды.ІІ", "ды” в главном предложенйй: хоть. Хоць ён і аддыхнуў, але ногі балелі. Ён такі чалавек, хоць і хоча есьці, а не папросе. Тур'я Краснап. (Бяльсл.). Хоць і матка я яму, ды дарма. Севершч. (Раст.: Северск. 133).