Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. (да каго)—взывать, обраіцаться, прнзывать К чему-л. Однократ. агукнўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё—оклнкнуть. Дсл. Агукні яшчэ раз! Дсл.
3. восклнцать. Тавару станеўсім! гукалі ЯНЫ. Няміга(Бацьк. Но. 16/560). Соверш.
выгукнуць-не-неш-не—восклйкнуть. A вось і карчма! — выгукнула Наталя. ю. Жывіца(Прыйсьце, Ho. 1).
4. (на кого)-крнчать на кого. Вышаў адзін чалавек на двор, дык бача ён, што на пругмені каля кабылы ўвіхаецца воўк. Ен пачаў гукаць на яго. Крывічы Уселюбск. в. Н.(Демвд: Веров. 1896, II, 144). Тужэй сьцягнуў супоню, зьехаўшы з дарогі, каб людзі на яго НЯ гукалі. Дудзіцкі (Бацьк. Но. 49-50/435-6). 5. (о песнй)—петь. Дзяк гукае ў царкве. Ст.
разгукаць—распеть. У лесе тым з жалейкай салаў’інай і песьню разгукалі не адну — пра яр, пра чырвоную каліну, Пра ШЭруЮ ЗЯЗЮЛЮ І СаСНу. Лойка: Л. песьня.
6. аукать. мгсл.; Ар.
7. прнчнтывать по покойннкам. Дсл. Гукаць бацькоў. Дсл.
гукнўць-нў-нёш-нёг/ь, однократ. —поз-вать, (Дсл.) клнкнуть, Гсл.; Шсл.; Нсл. 125; БНсл. позвать, прнгласнть. Юрсл. Бабуся гукнёць із вуліцы дзяцюкоў. Косіч57. Гукні браценьніка. Нсл. Гукні там малацьбі-тоў, няхай сьнедаць ідуць. Гсл. Гукні, няхай ідзець есьці. Юрсл. Спраўлялі ігрышча і гукнўлі ўсіх суседзяў. Тм. Мой родны край мяне гукнўў да працы. Грамы-ка(”Апошняе даруй”). Ідзі СЫНКу, гукні бацьку, хай дамоў ідзе. Ст.
2. восклнкнуть.
адгукаць, несоверш.—отзывать от кого, чего-л. Соверш. адгукнуць-нў-нёш-нёць —отозвать. Нсл. 372. Адгукні яго ад гэтае кумпані. Нсл.
згукглуь-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.—сзывать, Нсл. 203. склнкать. БНсл. Згукай работнікаў на абед. Нсл. Однократ. згукнўць—созвать, склнкать. Нсл. 203. Прйч. згўканы—склнканный нз разных мест. Нсл.; БНсл. Народ згуканы чакае. Нсл.
нагўкаваць(нагукаць? С.)-кую-куеш-куе; повел.-куй-куйма, несоверш., перех.—на-клнкнвать. Нсл. 303. He нагўкавай на сябе бяды. Нсл. Соверш. нагукаць(нагўкаць? С.)—наклнкать. Гсл.; Нсл. 303. Нагукаўшы бяды, ня ўборзьдзе яе збудзеш. Нсл. зоз.
прыгукаць, несоверш., перех.—прнзывать. Прыгукалі слуг. Малюкіна Пар. (Дсл.). Одно-крат. прыгукнўць-нў-нёш-нёць-нёць-нём-ніцё, 1. созвать, Дсл. прнзвать. Ен прыгукнўў сваю радню. Дсл.
2. прнзвать в прнчнтаннн покойннков. Дсл. Досыць мы пілі — прыгукнём бацькоў. Дсл. Ня бось, мой сынку, у цябе шмат памірала — прыгукні гх7Ельн.(Дсл.). Соверш. прыгўкацьпрнзвать.
выгукаць-ою-аеш-ае; повел.-ай-айма, не-совершл—вызывать. Гсл.; МГсл.; Нсл. 80; БНсл. Ідзі выгукаць людзёў на сход. Госьміра Сян. (Ксл.). Выгукай, выгукні людзёў на сход. Нсл. Однократ. выгукнуць, -ну-неш-не —вызвать. Нсл. 80; Дсл.; БНсл. Выгукні 3 хаты Багамола. Дсл. Збудзе ў душы абраз даўна пражытага часу і выгукне асаблі-выя пачуваньні. Дзьве Душы 103.
2. —см. под гукаць 3. Соверш. выгукаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма—вызвать. Нсл. 80. Ледзь выгукаў яго з карчмы. Нсл.
•гўкацм,а-аюся-аешся, несоверш. 1. уда-ряться обо что. Нсл. 125. Гукайся сам аб сьцяну. Нсл. Соверш. гукнуч,ца-нуся-нешся —ударнться обо что. Нсл. 125. Дзяцё гўкнулася аб лаўку галоўкаю. Нсл. Соверш. дагўкацца—продолжнть разговор до нзвестного временн. Нсл. 137. Дагукаліся da сьвету. Нсл. Соверш. нагўкацца—наго-ворнться, набеседоваться. Нсл. 303. He нагўкаліся яшчэ ўдзень, і ночы гўкаюць. Нсл.
гукацца
244
гуляньне
2. взайм.. област.—йметь случку с кабаном (о свйнье). Шсл. Сьвіньня лётае, хоча гўкацца. Ст.
разгўкавацца(разгукацца? С.), несоверш.. возвр.—развлекаться разговорамй от печалй(й вообіце, С.) Нсл. 548. Досіць табе смуціцца, разгўкуйсяўразгукайся, С. ) з намі патроху. Нсл. Баўце дзяцё, няхай разгўкуецца(разгукаецца, С. ), разгўка-ейца: яшчэ не пара спаць. Нсл. Соверш. разгўкацца, 1. разговоряться. Вы разгў-каліся мяжсобку, а другім спаць хочац-ца. Нсл. 548.
2. развлечься разговорамй от печалй(й вообіце, С.) Нсл. 546. Як разгўкалася, дык і павесялела. Нсл.
3. расстучаться. Нсл. 546. Што гэта ты так разгўкаўся сякіраю? Нсл.
4. разбйться от несколькйх ударов(чему-н. нздаюіцему гул, С.) Гаршчок разгў-каўся. Нсл.
• гу каццл-аюся-аешся; повел.-айся-айма-ся, несоверш.—(крнчать гу-гу! С.), перек-лнкаться, аукаться. Нсл. 124; Дсл.; БНсл. Гукайцеся ў лесе. Нсл. Однократ. гукнўцца, зал. к. гукнўць. Юрсл. Пятрок блізка, гукнёцца пасьлей. Юрсл. Соверш. агукнўцца —отклйкнуться, (Нсл. 358) аукнуться. Ар. Агукнўўся нейдзе далёка. Нсл. Соверш. дагукацца—дозваться. Ксл.; Шсл. Нешта не дагукацца цябе. Ст. Ніяк цябе не дагукацца, быццам ты глухі. Янавічы Сур. (Ксл.). Ледзь дагукаліся мы цябе. Нсл. 137. Однократ. дагукнўцца—с трудом доклй-каться. Нсл. 137. Я цябе калілень бізуном дагукнуся. Нсл.
нагукацца, соверш. 1. наклйкаться, долго звать. Гсл. Гукаў, гукаў, добра нагукаўся, а не дагукаўся, бо лес вялікі. Гсл.
Нагукаўся я досіць, пакуль дагукаўся цябе. Нсл.
2. накрйчаться(вдоволь, Дсл.) долго клнча. Нсл. зоз. Нагукалася я досыць, пакуль ты прышоў. Дсл. Соеерш. пагукацца (Дсл.)—переклйкнуться, аукаясь. У лесе пагукаемся. Дсл. Соверш. перагукнўцца —переклйкнуться. Нсл. 401; Дсл. Калі б не перагукнўліся, няма ведама куды зайшлі б. Нсл. Нашы перагукнўліся. Дсл. Соверш. разгукацца—раскрнчаться. Дсл.
адгукаода, несоеерш.—отклнкаться. Нсл. 372. He адгукайцеся. Нсл. Соверш. адгў-кацца, 1. отозваться. Дсл. Мы адгўкаліся: яны, мабыць, к нам ідуць. Дсл.
2. отозваться на просьбу. Дсл. Ідзе ты, кума, на кажан гук адгукаешся. Дсл. бднократ. адгукнўцца, 1. отклйкнуться. Нсл. 372; Дсл. Хоць кліч, ня кліч, татуля, я ж табе не адгукнўся. Смл. (Дсл.).
2. отразйться эхом. Як гукнёш, так і авдгукнёцца. Послов. Нсл. 372.
згукацца, несоверш.—переклйкаться ме-жду собою. Нсл. 204. Глядзіце згукайцеся ў лесе, згукшцеся мяжсобку. Нсл. Соверш. згўкацца—переклйкнуться. Нсл. 204. Ня
ўсі нашы згўкаліся. Однократ. згукнўцца —переклйкнуться. Нсл. 204.
•гук-гук-гук, междомет,-— возглас, кото-рым зовут старых свйней. Дсл.
•гукх-коў-ком, мн. ч.. предл.-КОХ—(в ”ду-де”) тонкне цылйндры вершк. в 10, заканчйваюіцйеся в вйде курйтельной трубкй. НК: Очеркн, Но. 687.
•гўкнуць—™. под гўкаць.
•гукнўць—cm. nod гукаць.
•гўкнуцца—под гўкацца.
• гукнўцца см. под гукацца.
•гук-пук, межд.омет.—передаюіцее тупой звук. который слышйтся прн мерном ударе ударе цепов по снопам. НК: Очеркн, Но, 575.
•гукў, отглаг. частйца—ПОДражает ГОВОру н означает разговор. Нсл. 125. Мы сабе гукў а гукў зь ім і нічога ня бачылі. Нсл. •гула-лы, ж.—пустякн, вздор. Нсл. 125. Гулў плятуць людзі. Нсл. За гулою гонішся. Нсл.
гула смаленая—кукнш с маслом. іг. Гулў смаленую дастаў. іг.
•гулёц (Юрсл.мцв, предл.-лцў, зват. гульча; мн. ч.-лцы-лцоў-лцом, мн. ч., предл.-ЛЦОХ, м.—прнннмаюіцнй участне в нгре(забаве, С.) Гсл., йгрок. МГсл.; Янк. I.; БНсл.
Шахматны гулёц. ЗСД 389. Той Іванчык гулёц вельмі ў шашкі. Янк. I.
•гўля-лі, обіц. 1. голубь, голубка, Нсл. 125 голубь, голубчнк, голубка, (ласк.) Гсл. Люлі, люлі, люлі, прыляцелі гулі, селі на варотах у чырвоных ботах. Колыб. песня, Нсл. Уменьш. гўлечка-чк/—голубочек. Нсл. 125. Гўлечкі есьці хочуць. Нсл.
2. небольшое возвышенне(на теле, С.), выпуклость, шншка, нарыв. Гсл.
• гуляя—сесёлая, нгрнвая, желаюіцая гулять(развлекаться, развнться, С.) Дсл. Гуляй, гуляй гуляя. Смл. (Дсл.).
•гуляка-ю, обіц. 1. (праздно проводяіцнй-іцая время, С.) гуляка. Шсл.
2. (веселяшнйся-іцаяся, развлекаюіднй-ся-іцаяся, С.), гуляка. Шсл. Сымон добры гуляка. Ст.
3. танцор, танцорка. Шсл.; Янк. і. Пра таго, хто прыгожа й многа гуляе(скача). Янк. 1. Ваш Карпа гуляка быў, а пеў як! Тм. См. скакўн, скакўха.
•гулянкя-нкі-нцы, ж.—нгрнвая, весёлая. Дсл. Гулянка наша Дунечка, па ўсіх вуліцах гуляля. Смл. (Дсл.).
•гулітіа-нкаў(-нак), едйнств. ч. нет.—сво-бодное от занятай время. Дсл. На гулян-ках лапці спляту. Дсл.
• гуляньне-ня, предл.-НК>; мн. ч.-ні-няў, 1. праздное провожденйе временй.
2. развлеченде, забавы. Пашоў на чаць-вертае неба з добрым гуляньням. Кіт. 1І7а9.
3. занятае нграмн. Нсл. 125. Гуляньне ў крэглі, у карты. Нсл.
гуляньнікі
245
гульба
гуляньнейка-ка, предл.-ку, ср. ласкат. к гуляньне во всех смыслах. На Васілыія — гуляньнейка. Росуха імгл.(Косіч 56).
гуляньніка-ка, предл.-ку, ласкат. к гулянь-не во всех смыслах. Жаль пакінуці дзявоцкае гулянызіка. Нсл. 125. Гуляньне з карава-ям—нгра с "караваям”. Дружка-берёт на голову каравай й носнт его —"гуляе". Круцілаўка Ельн. (Дсл.).
•гуляньнікі (одйн гуляньнік укаў—гуля-юіцне(нграюіцне, развлекаюіцйеся, С.) Дсл. ГуляньнІКІ разышліся. Зьверавічы Красьн. (Дсл.).
•гуляшчы-чдя-чае—легко добываемый. Шсл. Захацеў чалавек гуляшчага хлеба ды кінуў гаспадарку. Ст.
•гулявасьць-ір, ж.—праздность. мгсл. •гулявГзна-мы-че, 1. (обіц.)—свободный, праздный. Дсл.
2. эпвтет весёлой женіцйны, любяіцей потанцовать й песнй попеть. Дсл. Ярцула, ты й гулявізна! Дсл.
•гулявы-вая-ваг (Нсл.; мгсл.), гулявы-вая-вое(Юрсл.; Дсл.) 1.—неупотребйтельный, МГсл. не занятый. Нсл. 125: Юрсл. Вун гулявыя плугі. бяры які любя. Юрсл. Гулявая саха. Нсл. Гулявыя коні. Нсл.
2. свободный ОТ работы. Нсл. І25;Юрсл.;Дсл. Гулявы чалавек. Нсл. Дождж — трахаўсі коні гулявыя. Юрсл. Во й г нас такі гулявы ёсьць: калі трэба, дык змаўляй з Богам. НК: Пособ. 133. Гэта баба — людзіна гулявая. Дсл.
3. (перен.)—даровой. Юрсл. Што ты, гулявога хлеба захацеў? Юрсл. Дарма табе— адзержаваць гулявыя грошы. Тм. •гуляцІНЬКІ, ласкат. йнфйнйтйв, вместо гуляць. Нсл. 125. Пойдзем гуляцінькі. Нсл. •гуляць-яю-яеш-яе; повел.-яй-яйма, несо-eepui. 1. едйнств. ч. нет. Ен гўльма зуляе, ЯК пан. Купала.
2. быть не заняту. Нсл. 125. Хто перабірае ды часта мяняе, у таго заўсёды хамут гуляе. Послов. Марц. Калёсы гуляюць мае, сядзь і едзь з імною. Нсл. Саха гуляе мая. Нсл.
3. развлекаться, развйться, забавляться. Ар. Дзеці гуляюць. Ар. Той конь указаваць яму будуць. Чалавек то абачыўшы, зарадуецца і плакаць перастане, гуляе, сьмяецца. Кіт. 13164.
4. нграть в карты, нграть на музыкаль-ном внструменте, Ар. лграть йгру. Нсл. 125; Гсл.; Ар. У жмуркі гулялі. ЗСД 321. Гуляцьу ляскаўкі. Нсл. Гуляць у яшчура. Ар. Дзеці гу’ляюць у КОНІ. Капейна Сьміл. (Шсл.).
Частка дзяцюкоў засталася гуляць г дваццаць адно. ЗСД. 11.
'5 . йграть в театре, на сцене. Гуляць драму, камэду.
6. танцевать. Войш.; Гсл. Гуляць Лявоніху, Юрку, Кадрылю. Войш. Дзеўкі гуляюць ПОЛЬКу. Капейна Сьміл. (Шсл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
