Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
6. тупой конец снопа. Нсл. 124; Дсл. Кладзі снапы гузамі да сьцяны. Дсл.
7. шах в штанах. Дсл. На вялікага мужчыну порткі шыеш, а гуз малы, яны будуць яму цесныя. Дсл.
8. узкая длвнная полоска. Дсл. Станавіце ячмень у гузы! 3 гузоў яго лепі браць. Дсл. гузок-зга, предл.-зкў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн.
ч. . предл.-кох, 1. узелок (БНсл.) на веревке. Нсл. 124. Разьвяжы гузок.
2. желвачок. Нсл. 124. Гузок на лобе ўскочыў. Нсл.
гузочак-чка, предл. гузочку, уменьш. к гузок. Нсл. 124. Гузочак на лобе ўскочыў. • гузовы-вая-вае—относяіцййся к узлу йлй к тупому концу чего-л. Нсл. 124. Гузовы канец. Нсл.
• гузаробка-бм-бцы, ж.—берестовый кубок ДЛЯ ЯГОД. Янк. II.
•гузаць, несоверш., перех. 1. вязать(о снопах й т.п.) Нсл. 124; БНсл. Гузаць кулі, снапы. Нсл. Отгл. ймя суйу гуЗаНЬНе-НЯ, предл.-НЮ, а) вязанне снопов. Нсл. 124. Гузаньне кулёў, снапоў. Нсл.
б) бйтьё верёвкой с узлом. Нсл. 124. Ад твайго гузаньня гузы парабіліся на целе. Нсл. Прйч. гузаны—вязанный(о снопах). Нсл. 124. Гузаныя снапы, кулеўя. Нсл. Соверш. перагузаць—перевязать вновь(о снопах). Нсл. 401. Ня добра гузаў кулі, надабе іх перагузаць. Нсл. Прйч. перагуза-ны—вновь перевязанный(о снопах). Нсл. 401. Перагузаныя кулі кідай на павець. Нсл. Отгл. ймя суіц. перагузаНЬНв-НЯ, предл,-ню—перевязка снопов. Нсл. 401. Адкінь снапы, што на перагузаньне. Нсл.
2. тузвть, бйть верёвкой. Нсл. 124. Зашто ты гузаеш хлапца? Нсл. Однократ. гузанўць -нў-нёш-нёць-нём-ніцё—ударнть чем-л. узловатым. Нсл. 124. Гузануў вяроўкаю, аж гуз ускочыў. Нсл.
нагузаць, 1. навязать узламй. Нсл. зоз. Нагузаў кулёў. Нсл.
2. (перен.)—наделать знаков на теле ударамй чем-л. узловатым. Нсл. 303. Нагузаць сьгііну аброцьцю, лейцамі. Нсл. • гузёньне-ня, предл.-ню, ср.—нйжняя(се-далніцная, С.) часть штанов на задней стороне, где под угламй сходйтся нес-КОЛЬКО ШВОВ, НК: Очеркн, Но. 237. ЧЭСТЬ штанов у стыка штаннн. Ксл. Ня сігай
гуж
шырака, бо парвеш гузёньне. Луб’ева Аз. (Ксл.).
•гузёчніца-і(ы-^ы, ж.—толстая(прямая, С.) кйшка. Ксл. Пёчанямі гузечніцу надзень, будзе таўстая каўбаса. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
•гузёнка-нкі-нцы, ж. 1. (болезнь, Дсл.) выпаденйе(прямой, Дсл.) кйшкй. Гсл.; Дсл. Ад гнятухі дзяцё захварэла гузёнкаю. Ельн. (Дсл.)
2. узкая й маленькая полоска землй. Гсл. • гузяк-яка, предл.-якў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м. — гуз. Гузяк усхапіўся на лобе. Ст.
•гуЗІК-Іка, предл.-іку, м.—пугоВЙЦа. Косіч82; Ар.; МГсл.; Ст.; Стаішча Чаш. (Ксл.); Вост.(Даль); Нсл. 124; Дсл.; БНсл. Бліскучыя гузікі. Нсл. Уменьш. гузічак-чка—пуговка. Ар.
•гуЗІКІ-АДр, едйнств. ч. нет., бот.— корос-тавННК [Scabiosa arvensis L.] Шсл. См. старась-нік. Асыпаліся ўсе гузікі. Капейна Сьміл. (Шсл.).
•гўзка-зкі-з^м, ж.—маленькая лубяная коробка для ягод йлй грйбов, Шсл.
лукошко. Ягад навет і гузкі не назьбіраў. Ст.
•гузлак-ага, предл.-акў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м,-—накожный твердый нарыв. Ксл. Сеў гузлак на шыі. Санію Беш. (Ксл.).
• гузно-на; мн. ч. гўзны-наў, ср.—задняя часть тела птйцы — зад птйцы, Дсл. заднйца вообіце. См. гузна 2.
• гўзна-на, ср. 1. нйжнее место чего-л. подьёмйстого. Нсл. 124. Гўзна мяха. Нсл. Бяры мех пад гўзна. Тм.
2. заднйца(человека н жйвотных, С.) Нсл. 124. Здзе з малаком каша, там міласьць ваша; а йдзеж пуга з вузлом, туды нас з гузном. Послов. Нсл. Пачысьцілі гузна —высеклн розгамн. Нсл. См. гузно.
• гузыр-ра—задняя часть снопа, Замошша, Гародзішч. в., Барн. огузок снопа, комель, Вят. (Даль) тупой конец снопа. Нсл. 124; Колас Н. Зямля ХУІ, 120. Снапы гузырамі кладзі навонкі. Нсл.
•гуж, гужё, предл. гужў; мн. ч.-жы-жоў-ЖОМ, мн. ч.. предл.-ЖОХ, м. 1. ГуЖ, ЧаСТЬ упряжй(кожаная петля у хомута, служа-іцая для скрепленйя оглобель й дугй, С.) Гсл.
2. веревка, которой прйвязывается оглобля сохй к хомуту. Дсл.
3. веренчца. Гсл.; БНсл.
прыстаць ізь цеснымі гужамі—усвлен-но проснть(требовать? С.) Дсл. Раз ацец прыстаў да мяне зь цеснымі гужамі. Бельск. (Дсл.).
гужы уцяць—прекратнть, вследствне страха н опасення, какое-л. действне. Дсл. На ўлўсы коні вадзіць, — гужы ўцяў. Дсл. • гужовы хамут—хомут для пахоты. Юрсл. Купілі гужовых хамутоў на ўвесь калгасп. Юрсл.
гўжам
242
пагўкаць
•гўжам, нареч.—вереннцей, гуськом. БНсл. Паехалі гужам. Нсл. 124. Каровы гужам ідуць з поля. Тм. Жоравы ў вырай лятуць гужам. Гсл. Уменый. гўжыкам, во см. наречйя —пряменько, ровненько, последова-тельно. Дсл.—гуськом. У гэтым жбане нетуці нічога, толькі зь яго пашоў гужыкам дымок. Цы. Гужыкам гусі лятуць. Тм.
•гужба-бьг, ж.. собйр.—свнтые довольно толстые прутья(березовые, дубовые), нспользоваемые прн связке бревен в”клейні”, плоты. Янк. П. Сч. віцьцё, пярэвіцьце.
•гуК,(Скар: Ц.)гўкг, предл.-ку,1. звук. Гсл.; ПНз.; Ксл.; БНсл. Гук пачуў ды туды, а там — чэрці! Смалянцы Чаш. (Ксл.). Пачуў гук ліры. Цэлеш(Ярылаў агонь). Як каго (чараў-ніка) магілу прабівалі, з магілы гук вышаў, слова карова равець. Смл.(Дсл.)
2. гул. МГсл.; Гсл.; Нсл. 125.
3. бас дуды. НК: Дудар, Но. 16.
4. говор. Нсл. 125. Мы чулі гук людзёў. Нсл.
5. зов. Гсл. У лесе выйду на твой гук. Гсл.
6. едн. ч..род. гука;мн. ч.-кі-коў-ком-кі, мн. ч.. предл.-кох—нехоліценный самец свйньй. Ар. Уменый. гучок. Ар.
7. (ед. ч.. род. гука, ораст.)—побег, молодой стебель растеняя. 3 аднаго зярняці было 30 каласоў. Значыцца, 30 гукоў было. Крэва, Аш. На яблыне шмат сухіх гукоў. Ст. Hi воднага сухога гука не пакінуў — усе абрэзаў. Ст. См. пагон.
•гук, отглаг. частйца—ОЗНачает удар CO звуком. Нсл. 125. Гук сякіраюў сьцянў. Нсл. Гук палкаю па галаве. Тм.
•гўкала-ла, обш.—балагур. Нсл. 124. Гўкала дурны! сам ня сьпіць і другім спаць не даець. Нсл.
•гукала, 1. дружек. Дсл. Гукала мой прышоў. Дсл.
2. дружок на свадьбе. Ягор’е Дараг. (Дсл.). шафер.
•гўкаліца-цы-цы, ж„ зоол.—водяной бык йлй выпь. Дсл. Ужо гукаліца прыляцёў. Солава Пар. (Дсл.).
•гукалкі, мн. ч.—шампнньоны. Ельн. (Дсл.). •гўкам, нареч. 1. много, множества. Юрсл. На рынку ўсяг гўкам, толькі бяры ды каб грошы. Юрсл.
2. усйлнвает значенне гл. "гукаць". Ангыл лётае, гукам гукае і меччу махае. Дсл.
•гўканьне-ня, предл.-ню, 1. беседа, разго-вор. Нсл. 124. Гўканьню гэтаму канца ня будзе. Нсл.
2. стучанне, пронзводя гул. Нсл. 124. Гўканьням пабудзіў дзяцё. Нсл.
• гуканьне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, 1. ВЫКЛйК. НК: Нгры, Но. 25.
2. зов, НК: Нгры, Но. 25. зов, клмканне. Нсл. 124; Ксл.; БНсл. Гуканьне вЯСНЫ. НК: Нгры41. Ня слухае ён твайго гуканызя. Юрсл. Ня чуў я твайго гуканьня. Нсл. 124.
3. прйглашенйе. Юрсл. Каб бяз гуканьня іці — гэта ж надабе вочы ў сабакі пазычыць. Юрсл. Прйч. гуканы—клнкан-ный, (Нсл. 124) прнглашённый. Юрсл. Кусім хадзілі, толькі Мархва яшчэ ня гукана. Юрсл. Мяне ня гуканага пакінулі аднаго ў лесе. Нсл.
• гукапераймальны, -ная-нае—звукопо-држнтельный.
•гукаперайманьне-ня, предл.-ню, ср.—зву-коподражанне. БНсл.
•гукаваць-кўе, несоверш.—быть в перноде случкн (о свннье). Ар.; Mix. Сьвіньня гукўе. Ар. Соверш. пагукаваць. Ар.; Mix. Нашая сьвіньня даўна пагукаваўшы. Ар. •гукавы-вая-вое—звуковой. мгсл.
*гўкай,ь-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. 1. говорнть, Прыдруйск, Пустынь Дрыс.; Люцынь;Дз.; Смл., Кал.(Даль) беседовать, разговарнвать. Гсл.; Нсл. 124; Лепле(Чачот); БНсл. Гўкалі быццам набор будзе. Смл„ Кал.(Даль). Гўкайце, гўкайце, дый дзела помніце. Нсл. Ня гўкайце, не гаманіце: цар не забудзецца пра нас. Блус: Рэч Старавойта. Могмлевскне Губ. Ведомостл, 1862(Карскі, I, 72). Просьле гэтага я глянуў, і вось, дзьверы рашчыненыя на неба і першы голас, каторы я чучў, быццам голас трубы, гўкаючы з імною, сказаў. Луцк.: Аб’яўленьне, 4:1. Сымонка сядзіць, кура, і дзьве кумы ля яго прымасьціліся, гўкаюць. (Бацьк., Но. 16/500). Ад гэтых сініх вод павінен я далёка падацца аж туды, дзе шапацяць лясы, дзе гўкае з лазой над возерам асока, ды на шнурох калышуцца аўсы. Грамыка (’’Апошняе даруй”). Соверш. прагўкаць, — провестн время в разговоре(прогово-рнть, С.) Нсл. 521. Вы цэлую ноч прагўкалі, калі ж будзеце спаць. Нсл.
2. забавлять, (Нсл. 124) развлекать разго-вором. Гўкай, пагўкайдзяцё. Нсл.
3. стучать, пронзводя гул. Нсл. 124. Чым ты там гўкаеш, гўкнуў? Нсл.
гўкнуць-ну-неш-не, однократ. 1. промол-внть. Нсл. 125. Гўкні толькі слова, то й пабачыш. Нсл. Гўкнуў, што й слухаць ня можна. Нсл. Ані паў слова ня гўкнуў. Нсл.
2. стукнуть, падая. Нсл. Нешта гўкнула ў клеці. Нсл.
агўкаць, соверш.—оговорнть, оклеве-тать. "Я агўкала яе", спавядаласяжонка. Пц. Прйч. агўканы—оклеветанный. Несо-верш. агукаць—оговарнвать, клеветать.
загўкаць, соверш. к гўкаць 1, 3. нагўкаЦЬ, еоверш. 1. наговорйть. Гсл.
2. настучать.
пагўкаць, соверш. 1. поговорнть, (Гсл.) побеседовать. Нсл. 438; БНсл. Пагўкай яму аба мне. Нсл. Пагўкайце мяжсобку, пакуль я схаджу па гарэлку. Нсл.
2. (перех.)—позабавйть(разговором, С.) Нсл. 438. Пагўкай малога. Нсл.
гукаць
243
гўкацца
разгўкаваць(разгукаць? С.) -кую-куеш-КуС, несоверш., перех.—раЗВЛекать разГОВО-рамн. Нсл. 548. Трэба разгўкаваць, разгў-каць яе, бо яна дужа засмуцілася. Нсл. He разгўкуй дзяцяці, яму спаць пара. Нсл. Соверш. разгўкаць-аю-аеш-ае, 1. развлечь разговорамн. Нсл. 548. Расплакаўся бед-ненькі.ледзь разгўкалі. Нсл.
2. разбять ударом(что-н. нздаюіцее гул, С.) Нсл. 548. Гўкаючы так, гаршчок разгўкаеш. Нсл.
*гукаць-аю-аеш-ае; повел.-іш-айма, несо-верш. каго, 1. звать, клнкать, Шсл.;Гсл.;ПНЗ; Нсл. 124; НК: Старцы, Но. 73; Буда Кашалёва Гом.; Дсл.; н.(Чачот); БНсл. звать, прнглашать. Юрсл. Mae дзяды вясну зялёную гукалі. Бялевіч. Гукайцеўсіх маліцца. НК: Старцы92. Хто ў полю паціхеньку гукае? Там Агатка свае маткі шукае. Хоць гукай, хоць ня гўкай, ня знойдзеш. Мз cup. песнй. Нсл. Зьнібее сэрца й дапрацы гукае. мгсл., перадмова, in. Хто мяне гукаў? Ст. Я гукаў, а ты ня чуў, — заснуў ці што. Юрсл. Гукай усіх, будзем за стол садзіцца. Тм. Дабраслаў, Божа, песьні зачынаці, Вясну-красну гукаці. Гарцава Стдуб.(Косіч 257). Русалкі сядзелі дый дзеўкі гукалі. Вадзьвінка Імгл.(Косіч 14). Гукаю дух. Кавыль: Думы 13. Гукае Край Забраны ў паход. Тм. 61. Вясна прышла, што чакалі, выглядалі, да сябе даўно гукалі. ГарунС’Вясна”). Гу-у-жэ-э-віч! Гу-у-жэ-э-віч! — гукаў нехта Лявона. Дудзіцкі(”Бацьк., Но. 1-2/437-438).
гукаць у госьці, да столу—проснть, прнглашать. НК: Очеркн, Но. 654. Соверш. пагукаць, каго—позвать, Гсл.; Шсл. пок-лнкать. Нсл. 438; БНсл. Пагукай тату абедаць. Нсл. Трэба бацьку пагукаць, хай ідзець сьнедаць. Ст. Прйч. пагуканы—поз-ванный, поклнканный. Однократ. пагук-нўць—склнкнуть. Нсл.438. Пагукні людзёў на помач. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
