Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•грўня-ні-ні, мн. ч„ род.-няў, ж.—здоровая, красйвая й прнтом скорая во всем женіцйна. Нсл. 123. Грўня дзеўка, мала-дзец. Нсл. Узяў жонку грўню. Нсл.
•грўнІЦЬ-НЮ-НІІД-не, несоверш., трех.—прн-нуждать, Шсл. понуждать, подгонять, заставлять быстрее делать что-л. Ня буду яго грўніць ніколі й ні на што. Крамяні Пух. (Шсл.) Соверш. прыгрўнІЦЬ —прннуднть( С.), понудйть, подогнать, заставнть быстрее делать что-л. Нехацеў сам, дык сілаю прыгрунілі, каб ішоў. Ст. •грункач-ача-ачў; мн. ч.-чы-чоў-чом-чы-чамі-чох, м., звукоподраж.—ворон. (Дсл.) См. Грун, крумкач.
• грунт-wp, предл.-це, м. 1.—почва, МГсл.; Шсл.; Нсл. 122. грунт. На благім грунце нічога ня родзе. Ст. Добры грунт, добры й урод. Нсл. Багністы грунт ня годзен ні на што. Тм.
2.—основанйе чего-л. Нсл. 123; БНсл. Даў добры грунт, і справа пашла добра. Нсл. 3.—первый слой краскн, которым пок-рывают холст, грунт.
4.—бумага, документ. Бельск.(Дсл.). Слова вецер, а ліст грунт. Нсл. 123.
•грунтоўна, нареч.—основательно (МГсл.), прочно. БНсл. Грунтоўна зроблена. Нсл. 122.
•грунтоўнасьць-г/і, ж.—основательность, прочность. БНсл.
• грутоўны-ная-нае—основательный, (Нсл. 122) прочный. БНсл. Грунтоўны довад. Нсл.
•грунтаваньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймясуіц.( к грунтаваць, грунта'вацца—основанне, упроченне чего-л. Нсл. 122; БНсл. Палажы добрае грунтаваньне і будзе добра —положн деньгн н дело в шляпе. Нсл.
• грутаяаць-тўю-тўеш-тўе, несоверш.. перех.—упрочнвать, (БНсл.) утверждать основанне чего-л. Нсл. 122. Грунтаваць, угрунтаваць за сабою двор. Нсл. Соверш. угрунтаваць, 1.—упрочнть, утверднть прочно. Нсл. 600. Угрунтаваць за сабою зямлю. Нсл.
2 .—дать чему-л. прочное основанне. Нсл. 650. Угрунтаваць царкву на падмурку. Нсл.
3 .—готовнть грунт для картнны. БНсл.
• грунуавацца-тўюся-тўешся, несоверш. —утверждаться на чем-л., Нсл. 122. осно-вываться, упрочнваться. Соверш. угрун-тавацца, Нсл. 122.1. обосноваться. Гсл.
2 .—положнть для себя твердое основа-нне в чем-л. Нсл. 650. Угрунтавацца на дакумэнтах. Нсл.
•грушаўні'к-г'ка, предл.-ікў, м.. бот.—гру-шанка. БНсл.
• грўта, -ты-це, ж.. зоол.—веретенндк большой. ЗТ (БНсл.).
• грувасьціцца-гцца, несоверш.— громаз-днться. Грувасьціліся, ліплі адзін да аднаго мураваныя дамы. Капыловіч: Хлеб. На адгароджаным месцу паводдаль грувасьціліся падводы із сенам. Тм.
• грўца-цы-цы, ж. 1. перловая крупа. БНсл. Крупёня з груцы. Нсл. 123.
грўцавы
235
грызўха
2.—суп( Ар.) йз перловой крупы. Гсл. •грўцавы-вая-вае—йз перловой крупы. Груцавая каша. Нсл. 123.
• гручэць-чў-чыолчыць, несоверш.— грохо-тать. Ня грук гручыць ды па сенечках, там Міхасечка йдзець. Гарэцкі: Нар. песьні 1. песьні I.
•грыб, грыба(грыба Нсл. ), на, у грыбё, зват. грыбе, мн. ч., дат.-бом, мн. ч.. предл.-бох, м. 1. грнб. Ар.; Шсл.; Юрсл. Калі падмеўся грыбом, то лезь у каробку. (Послов.) —назвался груздем — полезай в кузов. вк.(Л.Б. 3121). Заўтра пойдзем у грыбы. Ст. добры грыб—лучшйй, сьедобный грнб, губчастый, с беловатой головкой, похо-жйй на боровяка (белого грнба, С.) Шсл. Насушылі на зімў добрых грыбоў. Ст.
станавіцца грыбом—дряхлеть. Нсл. 121.
стаць грыбом—одряхлеть. Нсл. 121. Мой мужык грыб грыбам стаў. Нсл.
грыб ізьесьці—прйозадачйться (оза-дачяться, С.) Дсл. Хацеў увыйсьці злавіць мяне ў зладзействе, але грыб ізьеў. Дсл. Уменьш. грыбок-бга, на грыбкў; мн. ч„ дат-КОМ, мн. ч„ предл.-КОХ—грйбок. На бок грыбок, баравік едзе. (Послов.)—чйн чяна почнтай, а младшйй— на край. Ар.;Нсл.29. 2. област.—губа. Нсл. 121; Растсл.; Вост. (Даль) обычно мн. ч„ перен., грубо: грыбы—губы. Чаго ты надзьмуў свае грыбы? Лук’янова Сян. (Ксл.). Разьбілі яму ўсі грыбы. Рыбчына Сір. (Ксл.). Грыбы папухлі. Нсл.
грыбы надзьмуў—разгневался. Нсл. грыб задзе'р—загордялся. Нсл.
•грыбок-бга, предл.-бкў, мн. ч.. дат.-бком, мн. ч.. предл.-бкох, м. 1. обіцейзвестная драчона, тесто для которой прйготов-ляется значйтельно гуіце блянного, — на молоке й яйцах, НК: Очеркн, Но. 208.
драчона. Нсл. 121; БНсл. Грыбок ня ўдаўся. Нсл.
2.—см. под грыб.
• грыбоўнік-іка, предл.-іку, м.—пйрог с начннкой йз грйбов. Нсл. 121.
•грыба-бы-бе; мн. ч. грыбы, ж.. област.
—губа. Смл., Пск., Тверск. (Даль).
бацнуць па грыбах— ударнть в іцеку.
Смл., Пск., Тверск. (Даль),
•грыбазвон-она, предл.-ОНу, зват.-ОНе, м. 1. нмеюіцнй большяе, толстые губы, Гсл.; Нсл. 121. толстогубый. БНсл.
2 .—губошлёп. Ксл. Што ты, як грыба-ЗвОН ЯКІ!? Луб’ева Аз. (Ксл.).
• грыбазьдзГла-лы, обіц.. пренебр.—губо-шлёп, губастый. Юрсл. Ну, нягож ня стала імне за такога грыбазьдзілу іці. Юрсл.
• грыбаты-тая-тае, област.—с некрасн-вымн толстымй губамй, Дсл. толстогу-бый(губастьій, БНсл. ) Лужасна Куз. (Ксл.); Нсл, 121; Юрсл. Ён гарбат, грыбат. Росуха Імгл.(Косіч 244). Які ён грыбаты'. грыбы як цадзілкі. Нсл. Ня судзіце мяне, дзеўкі, што грыбатага люблю. Юрсл.
•грыбаваты-тая-тае—грйбовйдный. БНсл.
•грыбавік-іга, предл.-ікў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч.. предл.-КОХ, м.—мелкнй дождь прн солнечном сйянйй, способствуюіцйй обйльному росту грйбов. Во пашоў грыбавік! Дсл.
•грыбёрь-ёю-ёеш-ёе; повел.-ёй-ёйма, несо-верш.—дряхлеть. Нсл. 121; БНсл. Што дзень, то грыбее. Нсл. Грыбее а ліха дзее. Пшлов. Нсл. Соверш. агрыбёць-ёю-ёеш-ёе—сйльно состарйться. Шсл. Сусім агрыбеў чалавек. Ст. Соверш. згрыбёць—одряхлеть. Нсл. 121; БНсл.
•грыбзон-на, предл.-ну, Зват.-не, м. 1. плакса, Нсл. 121.
2. человек, нмеюіцнй большне, толстые губы. Нсл. 121. За грыбзона такога ніхто ня пойдзе. Нсл.
• грыбзоніць-ню-нгш-не—плакать по-детскн. Нсл. 121. Соверш. загрыбзоніць —начать плакать по-детскн. Нсл. 121. Досіць грыбзоніць, ідзі есьці. Нсл.
•грыбісты-тяя-тае—похожнй на грнб. Нсл. 121. Грыбістая губа. Нсл.
•грыбкі-гаварушкі—особый сорт грн-бов. Дсл. Ну, грыбкі-гаварушкі, зьбірай-цеся ўсі ў лубянку. Ельн. (Дсл.).
•грыбно (Войш.), грыбна, (Нсл ), нареч. —урожайно на грнбы. Нсл. 121; Войш. Сёлета грыбна. Нсл. Калі грыбно, то й Хлябно. Послов. Войш.
•грыбнік-гка, предл.-Іку, зват.-іча, м. 1. собнратель грнбов, НК: Очеркн, Но. 190; Ксл. грнбннк. Сядні грыбнікі ўжо прайшлі, і няма што зьбіраць. сіроціна (Ксл.). Ды ці знойдзеш словы, апісаць дарожкі, дзе хадзілі ножкі грыбнікаў заўзятых. Колас: Грыб ы.
2 . промышляюіцнй грнбамн.
•грыбны-ная-нае—урожайный на грнбы. БНсл.
•грыхвель-ля, предл.-лю, м.—грнфель. Шсл. Няма грыхвеля чым пісаць на дошцы. Ст. •грызота (БНсл.уоты-оце, ж. 1. выраже-нне неудовольствня частымн выгово-рамн, Нсл. 123. брань. Дсл.;Сакуны79. ТОЛЬКІ й чуеш адну грызоту. Дсл.
2 . боль в жнвоте, резкая, ідемяодая. Дсл. •грьІза-ЗЫ-ЗР, ж.—брюква. Баркова Куз. (Ксл.).
•грызанка-нкі-нцы, ж. — грыза. Кабішча Куз. (Ксл.).
•грызёньне-ня, предл.-ню, ср.—выраженйе неудовольствйя частымн выговорамн. Нсл. 123. Ад грызёньня й хлеб ня лезе ў рот. Нсл. См. грызота.
• грьізла-м; мн. ч.-лы-лаў, ср.—морда, Ксл. рыло. Даў яму па грызлу. Патапенкі Выс. (Ксл.).
• грызнуць—cm. nod грызьці.
• грызўха-ўхі-ўсе, 1. ж. к грызўн. Равы Гальш. в. Аш.
2. морская свйнка, [Cavia] ЗТ.(БНсл.).
грызўн
236
грыжыца
•грызўн-унй, предл.-унў, зват.-ўне, мн. ч„ дат.-НОМ, мн. ч., предл.-НОХ, м.— человек, очень надоедаюіцйй упрекамй, Равы Гальш. в. Аш. сварлчвый мужчнна, вор-чун(брюзга, С.) Нсл. 123. У грызуна адна пацеха — грыжа. Нсл.
•грызуны-ноў-ном-ны-намі-нох( одйн грызўн )—грызуны, травоядные млеко-пнтаюіцне(белка, суслйк, мыш, крыса й др.) с длйннымй сйльно развйтымй переднймн зубамв.
•грызь-з/, ж. 1. ганглнон(ганглйй, С.); лечат заговорамй. Шсл. Грызь, грызі сук, грызі крук, а ня грызі Варчыных рук! (із замовы), Навасёлкі Пух. (Шсл.).
2 . детскйй понос. Шсл. У хлопчыка грызь: гоне а гоне на двор. Ст.
3 .—грыжа II. Сухі Пачынак Ельн. <Дсл.); БНсл. •грызьлівы-воя-вае—сварлйвый, бран-чнвый, задорлнвый. Нсл. Наша гаспадыня дужа грызьлівая. Нсл. Грызьлівы, як сабака; з усімі грызецца. Нсл.
• ГрЫЗЫЦ-зў-зёш-зёцЬ-зём-ЗІцё, несоверш.. перех. 1. грызть, Ар. ГЛОДать. Гсл.; Нсл. 123. Грызьці сухары. Ар. Соверш. згрызьці —грызя, сьесть йлй йспортйть(сгрызть, С.)—оглодать. Гсл. Соверш. пагрызьці, 1. грызть некоторое время, погрызть. Ар.
2. сгрызть всё, многое. Ар.
2. постоянно ругать, браннть, журнть. Нсл. 123.
грызпуць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, одно-крат. 1. надкусйть. Нсл. 123. Грызнўць яблык. Нсл.
2. ругнуть, уколоть язвйтельнымсловом. Нсл. 123. Ня ўцерпеў, грызнуў мяне такі. Нсл.
абгрызаць[агрызаць, Ар. }-аю-аеш-ае; повел.-ай-оймо, несоверш.—обгрызать. Конь во няхай абгрызае каля градаў. Ст. Соверш. абгрызьці—обгрызть. Шсл.
адгрызаць-йо-аеій-ае, несоверш.—отгры-зать. Шсл. Соверш. адгрызьці—отгрызть. Шсл.
загрызаць, несоверш. 1. рвать, кусая(о собаках). Нсл. 165, загрызать. Сабакі загрызаюць, загрызьлі сьвіньню. Нсл.
2. постоянно браннть, грызть, Нсл. 165. загрызать. Сьвякрывя загрызае, сусім загрызла нявестку. Нсл. Соверш. загрызьці,
1. загрызть. Шсл. Ваўкі загрызьлі кабылу. Ст.
2. к загрызаць 2.—загрызть. Жонка сусім загрызла мужыка свайго. Соверш. паза-грызаць—загрызть многйх. Сабакі па-загрызалі сьвіньні ў шкодзе. Нсл. 742.
нагрызаць, несоверш. 1. нагрызать.
2. надгрызать. Соверш. нагрызьці, 1. нагрызть.
2. сйльно, крепко побранйть. Нсл. 303. За цябе пан нагрыз імне галаву. Нсл. Мачыха досыць мяне нагрызла. Дсл.
3. надгрызть. Дсл. Нагрызла яблыка й кінула. Дсл. Прйч нагрызены, 1. крепко обруганный. Нсл. 303. За цябе імне
нагрызена галава. Нсл.
2. надгрызенный.
перагрызаць-йю-аейз-ае, несоверш.—пе-регрызать. Соверш. перагрызьці-зў-зёш-зёць-зём-зіцё-зўць—перегрызть.
выгрызаць. несоверш.—выгрызать. Со-верш. выгрызьці. I зубамі тут ня вы-грызьці. Ст.
• грызьціся, -зўся-зёшся-зёцца-зёмся -зіце -зўцца, несоверш. 1. кусаться. уязвлять друг друга зубамй, грызться (о жнвот-ных, С.) Нсл. 123; Ар. Сабакі грызуцца. Нсл. 2. ссорйться, ругаться между собой, Нсл. 123. постоянно ругаться, Шсл. грызться. Сядні грызуцца, а заўтра пагодзяцца. Нсл. Грызуцца цэлую раньніцу. Крамяні Пух. (Шсл.).
аягрызацца-аюся-аешся, несоверш. ад каго—отвечать дерзостью на дерзость (на брань бранью, С.) Дсл. Соверш. ад-грызьціся, 1. окончйть грызню (о соба-ках). Дсл.
2, дать отпор дерзостй. Дсл. Я адгрызуся — свае зубы войстры. Дсл.
пагрызьціся, -зўся-зёшся-зёцца-зёмся -зіцеёся, 1. покусать друг друга (о жнвотных). Ар.