Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•грабільна-на, ср.—рукоятка граблей. Шсл. Пераламілася грабільна. Ст. Маўчы, бо грабільнам наўськідаю. Ст. См. гра-бяльно, грабіліна, грабільно.
•грабІЦЬ \-блЮ~бІШ~бе, несоверш., перех.
—грестн(веслом, граблямн) Гсл. Отгл. ймя суіц. грабёньне-ня, предл.-НЮ. Ар. Соверш. зграбіць—сгрестн. Ар. Да дажджу нада-бе сена зграбіць. Ар. Соверш. награбіць —нагрестн. 3 гэтае лукі досыць сена награбілі. Ар. Соверш. паграбіць—грестн некоторое время, погрестн.
аграбапь, 1.—огребать. Ксл.; Шсл. Аграбі КОПЫ. Дубнікі Сян. (Ксл.).
аграбаць грошы—загребать деньгн лопатой. Гсл.
2. сгребать в мех муку на мельннце нз под жерновов. Ксл. Маё мелецца — іду аграбаць. Лужасна Куз. (Ксл.).
аграбіць, соверш. к аграбаць 1, 2. Аграбі КОПЫ. Дубнікі Сян. (Ксл.).
грабіць II
228
гракацьII
даграбаць—оканчйвать грестй йлй прйбавлять грестй, догребать. Шсл. Со-верш. даграбіць—догрестн, окончйть сгребанйе чего-л. Яшчэ троху даграбі сена. Ст.
•грабіць \\-бў-бёш-бёць-бём-біцё, несо-верш.. перех.—грабйть(похніцать чужое ймуіцество, С.) Гсл. Соверш. аграбіць—ог-рабйть, похйтйть чужое нмуіцество. Многократ. аграбляць-яю-яеш-яе—гра-бнть. Ксл. Паны езьдзяць па сёлах, аграбляюць мужыкоў. Сукрэмна Сян. (Ксл.). Соверш. зграбіць—разграбнть. Нсл. 203. кіт. 3614, 4а9, 46а6.
• град-dy, предл.-дзе, м.—град(атмосф. осадок). Ар.
•градзіна-ны-не, ж.—одно зерно града.
Дсл. ■
•градовы-вая-вде, прйлаг. к града 2. НК: Очеркн, Но. 18.
•градоўка-кі-цы, ж.—хлеб, недостаточно провеянный, почтй такой, как он выхо-дйт йз сушйльной грядкй. НК: Очеркн, Но. 18.
• града-дь>, ж. 1. гряда(узкая полоса землн в огороде йлй цветнйке, С.) Ксл.; Ар.; Шсл. У мяне сем градаў на гародзе. Лужасна Куз. (Ксл.). Трава паглушыла ўсе грады. Ст. 2. насталка йз жердей в сушйльне, на которой ставят снопы.
3. штабель дров. Ар.; Ксл. Дровы склалі ў граду. Воўсішча Сян. (Ксл.).
4. возвышенность средн болота, порос-шая лесом, Шсл. гряда. Хадзіў на граду ў пярэвіткі. Амельна Пух. (Шсл.).
градка-дкг-<)і<ы, ж. 1. жердь у печкл, на которую вешают одежду, белье й пр. Ксл. Павесь на градку. Гарадок (Ксл.).
2. прйделанное к стене прнспособленне для затыканйя ложек. НК: Очеркн, Но. 77. См. заложнік, залэжнік.
3. уменый. к града 3.
•градавая серада—среда на пасхальной неделе. Шсл. На градавўю серадў ня можна араць, каб град не пабіў збожжа. Ст.
•градавы-вая-вое, прйлаг. к град.
•градкі-дак—настнлка на перекладйны тонкйх жердей аршлна на полтора от пода в рнге, для ставлення на ннх снопов. Нсл. 123. Пасунь да аднаго боку градкі, дый вымяці под. Нсл. Пасунь градкі. Бельск. (Дсл.).
•граднічак-чку, 1. полкй для посуды. Ксл. Вазьмі латушку з граднічку. Бабінавічы Выс. (Ксл.).
2. (прыт.)—этажерка.
•граза-зы, ж.—острастка, Шсл. страх от угроз. Нсл. 122. Раздурэлі дзеці, няма на іх гразы. Ст. Гразы ён не баіцца, пакуль не дадуць. Лужасна Куз. (Ксл.) Задаў яму гразы. Нсл. Граза ў лес ня йдзець, a na людзёх ходзе. Тм.
• гразёцьба-бы-бе, ж.—угроза. Дсл. Што мне твая гразёцьба. Дсл.
•гразіць, гражў, грозіш, грозе, несоверш. —грозлть, предупреждать с угрозой о чем-л. тяжелом, страшном; угрожать. нДсл. 3. Пан Бог грозіць пеклам. Кіт. Чым ты мне грозіш? He баюся я цябе. Дсл. —делать угрожаюіднй жест. Соверш.
згразіць, згражў, згрозіш-зе—йсполнйть угрозу. Нсл. 203. Вось жа згразіў яму! Нсл. Згразіў, пусьціў рака ў ваду. Нсл. Нікому ня згрозіш сваім упорам, толькі сабе. Тм. прыгражаць-аю-йеш-ае, несоверш.—де-
лать (некоторые, С.) угрозы. Нсл. 500. He баюся я таго, чым ты імне прыгра-жаеш. Нсл. Соверш. прыгразіць-ажў, прыгрозіш-зе. Нсл. 500. Прыгразіў, дык і зроблена. Нсл.
•гразіцца—гразіць. Шсл.; НДсл. 3. Грозіцца, што адлупе дзе, як убярзць. Ст. Бог грозіца на нас. НДсл.
•гразьба-бы, ж.—угроза. Гсл.
•гразьці, гразну-неш-не—погружаться во что-л. вязкое йлй сыпучее, грязнуть. Соверш. угразьці. Там можна ўгразьці. Барс.
•гражня-ні, ж.—огороженная дорога. Ксл. Статак ганяюць у поле па гражні. Сасонкі Куз. (Ксл.).
• грайло-ä, ср.—беспорядок. Растсл.
•грак I, грака, предл. граку; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1. грач. Гсл.; Навікі Беш. Ксл.; Нсл. 121; Шсл.; Дсл.;БНсл. Гракі лётаюць. Нсл.
гракі страляць—зевать по сторонам. Нсл.
2. зевака. Нсл. 121. Грак ты грак, і гэтага ня ўгледзеў. Нсл.
грака злавіў—прозевал. Тм.
•грак II, глагол. частйца—означает быстрое паденне, бряк. Нсл. 123. Грак воб зямлю. Нсл.
•гракаць І(Кур. Црльуаю-аеш-ае, несоверш.
1. брякать, стучать чем-л. металлнчес-кнм. Нсл. 123. Грёкаць баначкаю ў баконку. Нсл. Нехта гракае ў ваконца палачкаю. Тм. Гракаць па гаршку. Тм.
2. падать часто. Нсл. 123. Ня першы раз гракаеш сядні. Нсл.
гракнуць, (Кур. Ц$ль)-ну-неш-не 1. стук-нуть. Нсл. 123. Нехта гракнуў у ваконь-ніцу. Нсл.
2. упасть. Нсл. 123. Гракнуў воб зямлю. Нсл.
3. (перех.)—ударнть. Нсл. 123. Гракнуў яго па галаве палкаю. Нсл.
4. бросйть. Нсл. 123. Гракнуў гаршчок воб зямлю. Нсл.
• гракаць W-аю-аеш-ае, несоверш.—гла-зеть, смотреть по сторонам. Нсл. 121, зевать. He гракай, арабі. Нсл. Отгл. ймя сут. граканьне-«я—глазенйе по сторонам. Нсл. 121. За граканьням ня ўгледзеў, як сьвітку зьнялі з воза. Нсл. Соверш. загра-кацца—зазеваться, засмотреться. Нсл. 165. Ня ўкралі б, каб не загракаўся. Нсл. Соверш. награкацца—назеваться, насмотреться. Нсл. 303. Калі ты награкаешся на гэтыя
гракнуць
229
грашак
штукі? Нсл. Соверш. прагракаць, перех. —прозевать. Нсл. 521. Прагракаць рой. Нсл. •гракнуць—см. под гракаць I.
• гракнуцца-нуся-нешся, соверш., возвр. —ударнться, падая; грохнуться. Нсл. 123. Гракнуўся, як калода, воб зямлю. Нсл. Гракнуўся галавою аб стол. Тм.
•грамада-дм-дзё; мн. ч. грамады-д(-даў), ж. 1. толпа. Шсл.; Ар.; Нсл. 122; Гсл. Валв хлапцоў грамада. Ст. Грамада людзёў. Нсл.
2. обіцнна.
3. мнр(сельская обіцнна, а также члены этой обіцнны, С.) Гсл. мнр, обіцество, Кур., Вар. (Даль) поземельная обіцнна.
4. обіцество. Нсл. 122; БНсл. Цэлай грама-дзё кажу. Нсл.
• грамадавы-вая-вае, прйлаг.—обіцннный.
• грамадзёйскасьць-гд, ж.—обіцнтель-ность.
• грамадзёйскі-кдя-кдг— об іцнтельный.
•грамадзяшн-гна, зват.-іне; мн. ч. грама-дзяне-ян, м.—гражданнн. мгсл.
• грамадзянка-нкг-нчы, ж.—гражданка. •грамадзянсю-кая-кае—гражданскнй. •грамадзянства-вй, ср.—гражданство.
•грамадзтва-ва, ср.—обіцество. Пагукай жа гордае грамадзтва, каб на здабыт-ках даўных не застыглі. Дуб.(Калосьсе, Но.З-20, стр. 145).
•грамадзкасьць-цг, ж.—обіцественность. БНсл.
•грамадзкі'-коя-кое—обіцественный.
МГсл.; БНсл.
•грамазьдзіць-джў-дзіш-дзіць, несоверш.
—нестн ахннею, пороть чепуху. Гсл.
•грамасыцць, -машчў-масьціш-масьціць, несоверш.—громозднть, высоко наклады-ваь(воз), стлать(постель). Дсл. Соверш. зграмасьціць—наложнть высоко. Дсл.
•грамякнуць-ну-неш-не, 1. (снльно, С.) ударнть. (Растсл.) с шумом(стуком, С.) пнз.
•грамякнуцца-нуся-нешся—упасть (co СТуКОМ, ГрОХОТОМ, С.) Растсл.
• грамма-лш, обіц. 1.—свндетельскнй нсточннк в лнце старожнла, знатока давннх событнй н временн. нк: Очеркн, Но. 28.
2. старожнл. Ксл. У граммы папытай. Дабрамысьль Лёз. (Ксл.).
жывая грамма—жнвое пока-что лнцо, свндетель событнй, на авторнтет кото-рого можна полагаться. НК: Очеркн, Но. 28. (Павядаюць) жывыястарыя граммы. НК: Очеркн 517.
•грамні'ца-цы-цы, ж.—свеча, освяіцаемая 2-го февраля в день Сретення Господа. Гсл.; БНсл.
• грамнГчная сьвечка—свеча, освяіцённая на праздннк Сретення Господня. Шсл. Схавай грамнічную сьвечку за абраз. Ст. •Грамшцы-цаў, едйнств. ч. нет.—праздннк Сретення Господня 2-го февраля. Гсл.; Ар.; Шсл.; Нсл. 122; БНсл. На Грамніцы сьвяцяць
сьвечкі. Ст. На Грамніцы наняўся. Нсл.
• грамнічны-ная-нае—относяіцнйся к праздннку Сретення. Нсл. 122. Грамнічная сьвечка. Нсл.
• гранок-нка; мн. ч.-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—птнчка, жнвуіцая в норках, ею самою сделанных в отвесной над рекой скале. Нсл. 732. Гранка цяжка злавіць. Нсл. Дзеці, як гранкі, выткнуліся ў вокны. Тм. •гратта-ты, ж.—граната.
•гранатнік (БНсл.у-гк-а, предл.-іку, зват.-іча, м.—гранатомётчнк.
• граюца-цы-цы, ж. 1. граннца.
2. палка с колышком в улье для навешн-вання сотов. Шсл. Каля граніцы ўвясну яшчэ на корх мёду. Лядцо Пух. (Шсл.).
• гранічнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —пограннчный жнтель. Нсл. 121. Граніч-нікаў нашых б’юць, грабяць чужыя гранічнікі. Нсл.
•грашчнікЦ одйн гранічнік)-каў, 1.—вла-дельцы соседннх граннчаіцнх нменнй (хозяйств, С.) Стт. 1529 сл. Суседзі блізкія й сумежнікі, тыя гаднейшыя будуць да сьветчаньня, чымся... не гранічнікі і ня сумежнікі. Стт. 1529, УШ, 41.
2. пограннчннкн.
• грашчны-ная-нае’—пограннчный. БНсл. •гранка-нкі-нцы, ж. 1. грядка на огороде. Ксл. Ha гародзе гранкі. Дзямідавічы Чаш. (Ксл.).
2. сот медовый. Шсл. Вынясі з вульля тры гранкі мёду. Ст.
3. гроздь, кнсть. Сьп. Арэхі, памідоры, маюць гранкі. Сьп.
• гранулька-лькі-льры, ж., област.—лас-ТОЧКа. Пісараўка Імгл. (Сержп.: Отчет 9).
•граньне—под граць.
•грап-na, Предл.-пу, Зват.-ne, м.— граф. Ст.; ЗСД 44;Васілеўскі (Полымя, 1929, У1, 186); Нсл. 121; БНсл. Хочаш панам быць прыдворным, грапам, князям, дваранінам? Гарун: Кан. Паўлючонка. Собйр. грапаўё-ўя, предл.-ўю. Бачылі ўсялякага грапаўя. Сакуны 8.
• грапоўшчына-не, ж,—графское нменне, графство. Нсл. 121.
•грапёнак-нка, м.—сын графа. Нсл. 121. •грапянка-нкі-нцы, ж.—дочь графа. Нсл. 121; БНсл.
•грашня-ні-ні, мн. ч., род.-няў; мн. ч., вйн.-ні, ж.—графння. Нсл. 121; БНсл.
®грапІЫН,( род. пад.-Ha^a, дат. пад.~намуў~ іна( род. пад.-нае),-іна( род. пад.-нага) —графнннн. Нсл. 121.
•грапскі-кая-«ае—графскнй. Нсл. 121.
•грапшчына-ны-не, ж.—нменне (земля, С.) прннадлежаіцая графу, Нсл. 121. графство.
•грашовы-вая-вае, 1. стояіцнй грош. Грашовы пернік.
2. полукопеечный.
•грашак-ага, предл.-акў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч., предл.-кох, м.—пол копейкн, полуш-ка, деньга. Ар. Знашоў два грашакі. Ст.
грашавггы
230
грэбля
•грашавіты-тая-тае—денежный, сос-тоятельный(богатый, С.) Гсл.
•грашаўё-ря, предл.-ўю, ср., собйр.—деньгй. Шсл. На ўсе надабе грашаўё. Ст.
•грашаўны-ная-ное, 1. ймеюіцйй деньгй. Гсл.
2. капйталястйческйй. Гсл.
•грашыны-ная-нае—денежный. Нсл. 122. Грашыны капшук. Нсл. Грашыная скла-данка. Нсл.
• грашырь-шў-шыш-ша, несоверш.—гре-ШЙТЬ. Ар. Соверш. ізграшыць—согрешйть. Адам быў у раі ізграшыў. Кіт. 77616.
КНІГІ ОНЛАЙН
