Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. (СЙЛЬНО, Шсл.) поссорнтья. Шсл.; Нсл. 437. Свае чэрці пагрызуцца, дый пагодзяцца. Нсл. Пагрызьліся, як тыя сабакі, і гўкаць ня хочуць адзін з адным. Ст.
перагрызьціся, 1. перекусать друг друга (о собаках) Дсл.
2. перессорнться, Нсл. 401; Дсл. переругать-ся. Ты з усімі суседзьміперагрызлася. Нсл. Нашы сёлета перагрызьліся. Дсл.
• грыжоўнік-гка, предл. -іку, м.—ботва брюКВЫ. Дуброва Беш. (Ксл.); НК: Очеркн, 420, Но. 827.
•грыжа 1-жы-жы, ж.—брюква. Рудня Аз. (Ксл.). См. грыза, грызанка, грыжанка.
• грыжа ІІ-жы-жы, ж. 1. ссора, (Дсл.) брань, вбрчанйе за всякую безделйцу, частые выговоры, Нсл. 123. грызня, свара, Шсл. ссора, брань. БНсл. Бяз грыжы ў нас ніколі ня бывае. Нсл. Завялі грыжу наўсю хату. Ст. У іх кажны дзень грыжа. Дсл. Уменьш. грыжка-жкі-жцы—ссора, рас-пря. Нсл. 123. Кажан дзень грыжку мяжсобку маюць. Нсл.
2. болезнь в желудке. Дсл.
грьіжыца-^ы-^ы, уменьш. к грыжа II, 1,2. Сухі Пачынак Ельн.(Дсл. 148).
• грыжанка-7<г, дат.. предл. грыжанцы, ж. 1. брюква. НК: Очеркн, Но. 42; Новікі Віц. (Ксл.). Одна грыжаньчына. НК: Очеркн 421. См. грыза, грызанка.
2. кушаНйб ЙЗ брЮКВЫ. НК; Очеркн, Но. 42. •ГрЫЖЭНЬНе-НЯ, предл.-НЮ, ср.—постоян-ные ссоры, постоянная брань за каждую малость. Нсл. 123. 3 грыжэньня гэтага дабра ня будзе. Нсл.
•грыжка—см. под грыжа II.
• грыжыца—см. под грыжа II.
грым 237 грыцўк
• грым—отглагольная частяца, означ. быстрый вьезд с грохотом. Дсл. Толькі зьберліся ў храп ’я зьбегаць, a mym госьці грым у хату. Юрсл. Госьці грым на панадворак. Нсл. Нявестанька грым на дворышча. Смл. (Дсл.).
• грымошыць-шу-шыш-ша, несоверш.. перех. —бйть кулаком в плечй. Шсл. Грымоша a грымоша яго кулаком у плечы. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.).
• грымота-оты-оце, ж. 1. (сйльный й продолжательный, Шсл.) гром, мгсл.; Шсл. шум от грома. Дсл. Цэлую ноч была грымота. Ст.
2. (чаіце мн. ч. грымоты )—ворчанйе, брюзжанне, брань. Юрсл. Ці уймешся ты з грымотамі? Юрсл. Пачалася грымота. Тм.
•грымОТШК-гкт, м..бот.—ТМЙН. Helichrzsum. НТ 6(БНсл.). См. кмен.
• грымак-якя, предл.-акў; мн. ч.-кі-коў, мн. ч., предл.-кох, м. 1. тумак(удар в плечй кулаком, С.) Шсл. Надаваў яму ў плечы грымакоў. Амельна Пух. (Шсл.)
даць, надаваць, надаць грымака [у плечы]—ударнть. Янк. II. Надаць грыма-коў.
2. старая лошадь. Шсл. Пакуль заехаў на сваім грымаку, пачало днець. Амельна Пух. (Шсл.).
• грымацёць-ачў-аціш-аціць, несоверш. 1. сйльно греметь. Шсл. Вось гром грыма-ціць! Ст. Соверш. загрымацёць—(сйльно, С.) загреметь. Шсл. Вось гром вялікі загрымацеў! Ст.
2. грохотать. Едзе борзда, аж грымаціць. Ст. . ,
• грымёньне-ня, предл.-ню, 1.—грымота 2. Юрсл. Уніміся з грыменьням: людзі сьмяюцца. Юрсл.
2. npw. к грымець 1, 2.
•грымёць-лмю-ляш, несоверш. 1. греметь. Гсл.; Ар.; Нсл. 122; Юрсл.; Шсл.; Дсл. Гром грыміць. Юрсл. Ну й грымела сядні ночы! Ст. Прйч. наст. вр. грымячы—гремучйй. мгсл. Соверш. адгрымёць—отгреметь(о громе). Шсл. Ня будзе болей грому. адгрымеў сваё. Соверш. загрымёць—заг-реметь. Нсл. 122; Ар. Гром загрымеў. Нсл.
2. о грохоте телегй, о езде. Дсл. Грымяць калёсы па дарозе. Дсл.
3. (сйльно, С.) крйчать на другнх, Шсл.; Янк. I. ворчать, браннть, Юрсл. браннть, обвйнять. Янк. I. Як сьпіць, тады ня грыміць. Юрсл. Прышоў, кажу, сюды грымець. Янк. 1. Наш бацька грыміць a грыміць. Ст.
4. катйть, ехать скоро. Нсл. 122. Нашыя ўжо грымяць. Нсл. Соверш. нагрымнуць—с шумом наехать, нагрянуть. Нсл. 303.
Нагрымнулі сваты. Нсл. Нагрымнулі госьці з усіх бакоў. Тм. Нагрымнула, безлйч.—наехало с шумом, нагрянуло. Нсл. зоз. Нагрымнула гасьцей. Нсл. Соверш.
прыгрымнуць—прнкатйть. Нсл. 122. Сва-ты прыгрымнулі. Нсл. Нашыя ўжо прыгрымнулі. Нсл. Соверш. узгрымнуць —быстро взьехать. Нсл. 52. Hi адтуль, ні адсюль узгрымнулі на дворышча сваты. Нсл.
5. (upon.)—ехать, появляться. Юрсл. Тры дні мінула — грыміць із сутнікамі: схадзіла замуж. Юрсл. Зьберлі, выправілі, як у людзей. — што ж ты думаеш — грыміць назад'. нарабіўся й зарабіў. Тм.
грымнуць(грынуць)-нр-нег//-нб‘, однок-рат. 1. грянуть. Нсл. 122. Гром грынуў. Нсл. Бунтарскае грымнула слова. Купала(”Без-назоўнае”, 1925, 8).
2. с грохотом взьехать. Нсл. 122. Неўспа-дзеўкі грымнулі сваты на панадворак. Нсл.
3. мгновенно удардть по лошадям, покатйть, Нсл. 122. Грымнулі ўсі разам з двара. Нсл.
4. упасть с грохотом. Нсл. 122. Так і грымнуў воб зямлю. Нсл.
•грымёцца-лнода, страд.. безлйч. к грымець 2. Юрсл. Грыміцца табе ідзень, і ўвечары, спакою няма. Юрсл. Соверш. грымнуцца-нуся-нешся—снльно ударнться. Шсл.; Ар. Грымнуўся галавою аб дзьверы. Ст.
• грымячы—cm. nod грымець 1.
• грымзані'на-ны-не, ж.— каракулн. МГсл. •грыміла-лы, м.—ворчун. Юрсл. 3 грымі-лаю жыць — нэрвы натрэпеш. Юрсл.
•грымнуць—CM. nod грымець.
•грымнуцца—cm. nod грымёцца.
• грьішча-ча, пребл.-чу; мн. ч.-чы-чаў 1. место, где пронсходнт "ігрышча".
2 .—ігрышча. Нсл. 122.
• грыханка-нкі-нцы, ж.— верхняя часть дыхательного горла, гортань.
•грьіва-вы; мн. ч.-вы-ваў, ж. 1. длчнные волосы на шее некоторых жйвотных, грйва. Ар.; Шсл. Каню трэба пастрыгчы грыву. Ст.
грыўка-ўкі-ўцы, а) уменьш. к грыва 1. Хароійая грыўка ў каня. Ст.
б) подстрйженные впередй волосы у женіцнн. Ар.
2. подводная йлй прйбережная мель, коса(у рекй). Цымборсю.
3. курган на возвышенном месте средй болота, покрытый лесом. Дсл. Лось на грыве капыты суша. Ялаўка Прышчынск. в. Росл.(Дсл-).
грыўка-ўкі-ўцы, ж. 1. фмнскйй овес. Кушляны Аш. Мы сеем авес-грыўку. Кушляны Аш.
2,—см. под грыва 1.
•грыўня-ні-ні, ж.—монета в20 грошей, 10 КОПееК, грйвна. Ар.; Селядцова Беш. (Ксл.);Нсл. 121. Грыўню даў за паправу сякіры. Нсл. Увелйч. грыўняга-ягі-язе. He пашкадуй грыўнягі, купі гасьцінца. Нсл. 122.
•грыцўк-ка, м.—веретеннйк. ЗТ(БНсл.).
гвозд
238
губляць
•гвозд, гвазда; т. ч.-ды-доў-дом, мн. ч„ предл.-дох, м.—ГВОЗДЬ. Войш.; Нсл. 111; Пск. (Даль), Без гвазда нічога ня зробіш. Нсл. Сказаў, як гваздом прыбіў. Нсл. Прыкра-тай гвозд добранька. Нсл. 5ОЗ.( под прыкратаваць ). Гвозд так прыкратан, што ніяк ня вырвеш. Тм. Уменый. гваздок-дка, мн. ч., дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, М.—ГВОЗДЙК. Войш.
гваздочак-чка, уменьш. к гваздок. Паве-сіла на залатым гваздочку. Семяшкова Стдуб.(Косіч 238).
• гваздаць, -аю-аеш-ае, несоверш., перех. —бйть сйльно, как бы вколачйвая гвоздь. Нсл. 111. За што ты яго так гваздаеш? Нсл. Однократ. гвазданўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё—ударять сйльно. Нсл. 111. Як гваздану па галаве, дык і ўсьнеш тут. Нсл. Соверш. прыгваздаць—прйко-лотйть палкой (й т.п., С.) Нсл. 498.
Прыгваздалі злодзея да паўсьмерці. Нсл. Соверш. разгваздаць—разбйть, пробйть. Нсл. 546. Галаву табе разгваздаю, калі ты яшчэ дакучаць імне будзеш. Нсл.
• гвазьдзіковы-вая-вое, бот.—гвоздйч-ный. Нсл. 111. Гвазьдзіковы цьвет. Нсл.
•гвалт(Гвалт, Ар. )-лту, предл.-лце, м. 1. крнк, скандал, Шсл. шум, крйк, суматоха. Нсл. Цэлую хату нарабілі гвалту. Ст. Як паднялі гвалт — цэлы гармідар! Навікі Куз. (Ксл.).
2. насялйе. Ст.; Гсл.; Ксл., наснлне, грабёж, разбой. Нсл. ill. He рабіце гвалту над удавою! Котава Сур. (Ксл.). Напаўшы, гвалт учынілі. Нсл.
3. прйзыв на помоіць. Нсл. 111. Гвалту нехта крычыць на возеру. Нсл. На гвалт звоняць. Нсл. Крычыць, як на гвалт. Тм.
4. во см. междометйя—прйЗЫВ на ПОМОІЦЬ для заіцйты от наснлйя. Шсл.;Ар.—караул! Гвалт, ратуйце, людзі! Ст.
•гвалтоўна, нареч.—нэсйльно. Нсл. 111; Гсл.; Ксл. Гвалтоўна забралі ўсё йпашлі. Дубнію Сян. (Ксл.).
• гвалтоўнік-гко, предл.-іку, зват.-іча, м. —насйльнйк. Ксл. Гвалтоўнікі напалі на двор і аднялі каня. Нсл. 111. Злавілі гвалтоўніка й павялі ў міліцу. Рубеж Беш. (Ксл.).
•гвалтоўны-ная-нае, 1. насйльный(на-снльственный, С.) Нсл. 111. Гвалтоўны вянец. Нсл.
2. сйльный, Нсл. 111. бурный, стремйтель-ный. Гвалтоўны град палажыў пшонку. Нсл.
3. немедленно нужный, необходймьій. Гвалтоўная справа. Нсл. 111. Гвалтоўная патрэба. Тм.
•гвалтам, нареч.—наснлйем, нэсйльно. Гсл.; Нсл. 111; Шсл. Лясьнік гвалтам адабраў сякіру ў мяне. Ст. Гвалтам узялі а павялі. Нсл. Гвалтам аддалі замуж. Тм.
• гвалтаваць-тўю-тўеш-тўе, несоверш.. nepex. 1. насйловать. Гсл.; Ксл. Гвалтуюць людзёў, а da чога гэта? Картышы Сур. (Ксл.).
2. крнчать ’’караул”. Абы што, дык і гвалтуе. Ст.
•гвязда-дьі; мн. ч. гвёзды-даў, ж.—звезда. Ластсл. РабІЛІ гвязду. Альманы Стол. р., Полесье(Полесье, стр. 62). Бяруць гвяздў Ü прыходзяць пад акно. Тм. См. зорка, зара. •гўба І-бы-бе, ж.—губа(часть тела). Шсл. Адвесіў свае гўбы. Ст. Уменьш. гўбка-бкі-бцы—губка. Ар. У дзяцяці абсыпала губкі. Ст.
•гўба \\-бы-бе, ж. 1.—губка,(мягкйй, порйстый остов некоторых вйдов нйз-шйх многоклеточных жйвотных, служят ДЛЯ МЫТЬЯ, С.) Гсл.
2. плодовое тело грйба-трутовйка, вырастаюіцее на стволах йлй корнях деревьев. Янк. 1. Калісь курцы насілі крэмень, крэсіва й гўбу. Выкрасае агню й прыкура. Янк.
губка-бкі-бцы, ж. 1. уменьш. к ”гўба"II, 1.
2. (уменьш. к "гўба” II, 2. )—трут нз берёзовой губы. Нсл. 123.
3. губка для высекання огня. Шсл. Дай губкі прыкурыць. Ст.
•губаткі-шак, мн. ч„ бот.—губоцветные. [Labiatae]. НТ 6.
•губаты-тая-тае—губастый( Юрсл. под грыбазьдзіла ), нмеюіцнй отвнслые большне губы. Нсл. 123;БНсл. Губаты конь. Нсл.
•гўбіца-г^ы-і(ы, ж.—мера ннтей в основе холста, нмеюіцнх протяженне от одного угла строення да другого. Нсл. 123. Шэсьць губіц выткала палатна. Нсл. См. губка, сьцяна 3.
*ГубІЦЬ-блЮ-бІШ-бе, несоверш., nepex. 1. терять. Гсл.; Ар.; Нсл. 123; Ксл. Ня губі часу. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Час толькі губіш, згубіў. Нсл. 123.
2. портнть(включнтельно до невозмож-ностй употребленйя чего, С.) Нсл. 123. Ня губі тапара. Нсл. 123. Каня згубіш, згубіў надта гонячы. Тм. Прйч. гўблены—пор-ченный(до невозможностй употребле-нйя, С.) Нсл. 124. Ты мне такую й даў губленую касу. Нсл. Отгл. ймясуіц. губёньне-ня, предл.-ню—порча(до невозможностй употребленйя, С.) Нсл. 124. Даў на пат-рэбу, а не на губеньне. Нсл.
3. йзводйть co свету, Шсл. губйть. Каб было каму сьвет губіць.—поговорка о заносчйвом нйчтожестве. Ар.
•губляць-яю-ясй/-яе; повел.-яй-яйма, мно-гократ.—терять. Ар.; Шсл.; Ксл.; Гсл. Яму што ні дай — губляе. Смалякі Гар. (Ксл.). Нашто ты кажны раз губляеш грошы? Ст. Отгл. ймя суіц. губляньне-ня, предл.-НЮ. Ар.; Гсл. Соверш. пагубляць—порастерять. Ар.; Нсл. 437. Пярсьцёнкі свае пагубляла. Нсл. Да чые ж то жоначкі на месяцу жалі, сярпы пагублялі? Нз песнн, Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
